Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η Σερβία κατακτάται από ξένες δυνάμεις. Οι Σέρβοι, στρατιώτες, πολίτες αλλά και η κυβέρνηση, έπειτα από ένα μακρύ και εξαντλητικό ταξίδι καταλήγουν πρόσφυγες στην Κέρκυρα.
Υπόβαθρο – Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Στις 28 Ιουνίου 1914 δολοφονείται στο Σαράγεβο της Βοσνίας (επαρχία της Αυστροουγγαρίας) ο αρχιδούκας, διάδοχος της Αυστρίας, Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η σύζυγός του, Σοφία φον Τσότεκ, από τον νεαρό σπουδαστή Γκαβρίλο Πρίντσιπ. Έναν μήνα αργότερα, στις 28 Ιουλίου, η Αυστροουγγαρία κηρύττει τον πόλεμο στη Σερβία. Οι Σέρβοι αντιμάχονται με σθένος και όταν ο εχθρός καταλαμβάνει την πρωτεύουσα τους, το Βελιγράδι, χρειάζονται μόλις οκτώ μέρες για τους υπερασπιστές της ώστε να απωθήσουν τον κατακτητή. Η χωρίς κήρυξη πολέμου εισβολή της Βουλγαρίας στη Σερβία, στις 15 Οκτωβρίου 1915, σημαίνει το τέλος της σερβικής αντίστασης.
Η σερβική υποχώρηση
Καθώς ο δρόμος για την Θεσσαλονίκη έχει κοπεί, ο αυστροουγγρικός στρατός από τα βορειοδυτικά, ο γερμανικός στρατός από τον βορρά και ο βουλγαρικός στρατός στα νότια και ανατολικά προχωρούν με μοναδικό στόχο να καταστρέψουν ολοκληρωτικά τον σερβικό στρατό. Η μόνη διέξοδος για τους πρόσφυγες και τον στρατό της Σερβίας είναι να φτάσουν την ακτή της Αδριατικής μέσα από τα βουνά της Αλβανίας, όπως και αποφασίζεται. Η σερβική κυβέρνηση έρχεται σε συμφωνία με τους Συμμάχους, ώστε να δημιουργηθεί βάση στη Σκόδρα και το Δυρράχιο, όπου θα περιμένουν συμμαχικά πλοία με τρόφιμα και άλλα εφόδια. Εν τω μεταξύ η σερβική κυβέρνηση καταλήγει σε συμφωνία με τον Πρωθυπουργό της Αλβανίας Εσάντ Πασά για την διέλευση του Σερβικού Στρατού μέσω της Αλβανίας.
Η πορεία προς τα παράλια και οι κακουχίες του ταξιδιού
Η πορεία, γνωστή στη σερβική ιστορία ως “Αλβανικός Γολγοθάς”, είναι αργή σε παγωμένους δρόμους και χωρίς τροφή και νερό. Εξοπλισμένοι μόνο με τουφέκια, οι πεζοί Σέρβοι γίνονται έρμαια των επιθέσεων των Αλβανών ανταρτών που δεν αναγνωρίζουν την εξουσία του Εσάντ Πασά. Με περισσότερους από 20.000 νεκρούς και 250.000 αιχμαλώτους, όσοι καταφέρνουν να επιζήσουν φτάνουν στα λιμάνια της Αδριατικής όπου συμμαχικά πλοία τους περισυλλέγουν και τους μεταφέρουν στην Κέρκυρα.
Σέρβοι στην Κέρκυρα
Σέρβοι στην Κέρκυρα: Άφιξη στο νησί της Σωτηρίας
Από τις 28 Ιανουαρίου έως τις 15 Φεβρουαρίου 1916, στην Κέρκυρα, το νησί της Σωτηρίας όπως αποκαλείται από τους Σέρβους, συγκεντρώνονται περίπου 135.000 Σέρβοι στρατιώτες και πολίτες. Το κόστος των υλικών του εξοπλισμού και της συντήρησης του σερβικού στρατού αναλαμβάνει η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι πρώτες ημέρες για τους Σέρβους είναι δραματικές, καθώς οι Σύμμαχοι δεν έχουν αρκετό χρόνο ώστε να προετοιμάσουν επαρκώς την υποδοχή τόσων ανθρώπων. Δεν υπάρχει αρκετή τροφή, μέσα θέρμανσης, ρούχα και εξοπλισμός όπως σκηνές, ενώ η βροχή δεν κοπάζει. Τις πρώτες ημέρες της παραμονής στο νησάκι Βίδο, οι νεκροί θάβονται σε βραχώδεις ακτές και αβαθείς τάφους. Καθώς οι νεκροί αυξάνουν εκθετικά, πλέον βάρκες γαλλικού υγειονομικού μεταφέρουν και ρίχνουν νεκρούς στη θάλασσα.
Σέρβοι στην Κέρκυρα: Προσπάθειες περίθαλψης των ασθενών
Υπό τον φόβο μολυσματικών ασθενειών που ενδέχεται να μεταδώσει ο σερβικός στρατός, οι σύμμαχοι στήνουν κέντρο διερχομένων στο νησί Λαζαρέτο. Εκεί οι αφιχθέντες καθαρίζονται, απολυμαίνονται και λαμβάνουν καθαρά ρούχα. Επιπλέον, στο νησί λειτουργεί νοσοκομείο για ασθενείς με μολυσματικές ασθένειες. Ανάμεσα στις πολλές ενέργειες στήριξης στους Σέρβους, οι Σύμμαχοι συγκροτούν νοσοκομεία, στρατόπεδα αναπήρων και προσφυγικούς καταυλισμούς. Οι βαριά άρρωστοι και οι τραυματίες μεταφέρονται σε νοσοκομεία και σανατόρια στην Τυνησία, στην Κορσική και στη Γαλλία.
Σέρβοι στην Κέρκυρα: Τα παιδιά των Σέρβων
Στην Κέρκυρα, μαζί με τον σερβικό στρατό αποβιβάζεται και μεγάλος αριθμός παιδιών. Εξαιτίας της εξάντλησης και του υποσιτισμού, η θνησιμότητα τις πρώτες μέρες είναι μεγάλη. Μετά από ανάρρωση βραχείας διαρκείας, μεταγωγικά πλοία μεταφέρουν το μεγαλύτερο μέρος των παιδιών και των φοιτητών σε σχολεία και πανεπιστήμια της Γαλλίας και της Κορσικής για συνέχιση των σπουδών τους. Ταυτόχρονα ιδρύονται δημοτικά και γυμνάσια για προσφυγόπουλα σε Θεσσαλονίκη, Κέρκυρα και Βόλο.
Σέρβοι στην Κέρκυρα: Επαφή μεταξύ Κερκυραίων και Σέρβων
Οι Σέρβοι στρατιώτες, αφού αναρρώνουν, αρχίζουν να ασχολούνται με το περιβάλλον γύρω τους, να παρατηρούν την πόλη, την φύση και τον πληθυσμό της Κέρκυρας. Τα ημερολόγιά τους αναφέρονται συνεχώς στη φύση της Κέρκυρας, καθώς ορισμένοι από αυτούς βλέπουν πρώτη φορά θάλασσα, γλάρους, ελιές και πορτοκάλια. Εκτός από τον θαυμασμό τους, εκδηλώνουν και την δυσανασχέτησή τους, όντας βουνίσιοι, με την στενότητα και την αστική ρυμοτομία της πόλης. Επιπλέον, εφόσον πολλοί εξ αυτών είναι αγρότες ή γιοι αγροτών, οι Σέρβοι συνηθίζουν να σφάζουν και να καταναλώνουν καθημερινά αρνιά, έθιμο άγνωστο στους Κερκυραίους οι οποίοι τρώνε αρνί μόνο το Πάσχα.
Η Σερβική Κυβέρνηση στην Κέρκυρα
Ο Φεβρουάριος του 1916 βρίσκει τη Σερβία να κυριαρχείται από Αυστριακούς και Βούλγαρους. Η κυβέρνηση Πάσιτς, με πολλούς βουλευτές και το επιτελείο στρατού, αποφασίζουν να εγκατασταθούν στην Κέρκυρα ως το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1918. Ανεπίσημα, η Κέρκυρα καθίσταται για δύο χρόνια πρωτεύουσα της Σερβίας. Το συνταγματικό της καθεστώς συνεχίζει να λειτουργεί. Γι’αυτόν τον λόγο εκμισθώνεται από τη σερβική κυβέρνηση το κτίριο του δημοτικού θεάτρου ώστε να φιλοξενήσει την Σερβική Βουλή. Η τακτική σύνοδος αρχίζει από τις 10 Σεπτεμβρίου 1916. Μέλημα της κυβέρνησης είναι και η ίδρυση εθνικού κρατικού τυπογραφείου στο λιμάνι της Κέρκυρας με τη βοήθεια ντόπιου τυπογράφου, με αποτέλεσμα την έκδοση σερβικών χαρτονομισμάτων της εποχής. Κατά την περίοδο 1916-1918 εκδίδεται και κυκλοφορεί στην Κέρκυρα το επίσημο δημοσιογραφικό όργανο της κυβέρνησης “Srpske Novine” (“Σερβικά Νέα”). Τέλος, δημιουργείται και κυκλοφορεί για έναν ολόκληρο χρόνο, το 1917-1918, το λογοτεχνικό περιοδικό “Zabavnik” ως ένθετο της εφημερίδας.
Η επιστροφή του σερβικού στρατού στο μέτωπο
Η μεταφορά του σερβικού στρατού στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιείται τελικά μέσω θαλάσσης, λόγω της υπεροχής των Συμμάχων στη θάλασσα. Η μεταφορά αρχίζει στις 13 Απριλίου και ολοκληρώνεται στις 30 Μαΐου 1916. Στις 23 Ιουλίου 1916 η κερκυραϊκή εφημερίδα “Αναγέννησις” γράφει ότι ο σερβικός στρατός αποβιβάστηκε στη Θεσσαλονίκη από όπου θα βαδίσει νικηφόρα προς την πατρίδα του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος (2022). Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org/wiki/(τελευταία πρόσβαση 22-03-2022).
Παχή, Ο. (2016-2017). Κέρκυρα 1916-1918: Το Νησί της Σωτηρίας για τους Σέρβους. Ανακτήθηκε από
https://www.corfuhistory.eu/?p=14516 (τελευταία πρόσβαση 22-03-2022).
Γιατί οι Σέρβοι αποκαλούν την Κέρκυρα “νησί της Σωτηρίας”. Η μαρτυρική πορεία προς το Νότο μετά την ήττα από τον αυστρογερμανικό στρατό. Οι μαζικοί θάνατοι και η αλληλεγγύη των Ελλήνων. Ανακτήθηκε από
http://www.mixanitouxronou.gr/ (τελευταία πρόσβαση 22-03-2022).
Οι Σέρβοι στην Κέρκυρα 1916-1918. Ανακτήθηκε από
https://www.corfuhistory.eu/?p=1307 (τελευταία πρόσβαση 22-03-2022).
Αναστασιάδης, Γ. & Πρόντζας, Ε. (2018). Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΣΤΟΡΙΑ του 20ού ΑΙΩΝΑ: ΤΟΜΟΣ 2 – Ο Α’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Αλβανικός Γολγοθάς (2021). Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org/wiki/ (τελευταία πρόσβαση 22-03-2022).
