Η εισβολή στο Αφγανιστάν, που αποτέλεσε το «Βιετνάμ των Ρώσων»

Η εισβολή στο Αφγανιστάν από τη Σοβιετική Ένωση αποτέλεσε μια αιματηρή συμπλοκή η οποία είχε όπως θα φανεί, τεράστιο διεθνές αντίκτυπο καθώς αποτέλεσε την πηγή της δημιουργίας των σύγχρονων «τζιχαντιστών» και του Οσάμα μπιν Λάντεν, τον εφιάλτη των Αμερικάνων που τους πολεμούσε με τα ίδια όπλα που του είχαν προσφέρει για τον πόλεμο κατά των Ρώσων.  Ονομάστηκε «Βιετνάμ των Ρώσων», καθώς στο πεδίο της μάχης άφησαν την τελευταία τους πνοή 15.000 Σοβιετικοί και περίπου ένα εκατομμύριο Αφγανοί. Ο πόλεμος κράτησε 9 χρόνια, από το 1980 μέχρι το 1989, όταν τα ρώσικα στρατεύματα αποχώρησαν.

Κομμουνιστικό πραξικόπημα, «πόλεμος» κατά του ισλαμικού κόσμου και επανάσταση

Η αφορμή του πολέμου μεταξύ των δύο εθνών αποτέλεσε το πραξικόπημα του 1978 στο Αφγανιστάν από τις κομμουνιστικές δυνάμεις. Απευθείας μόλις ανέλαβαν την εξουσία, προσπάθησαν να περάσουν τις δικές τους μεταρρυθμίσεις και να «πολεμήσουν» με όποια μέσα διέθεταν τον ιδεολογικό τους αντίπαλο: το Ισλάμ. Μερικές από τις μεταρρυθμίσεις τους ήταν η αναδιανομή της γης και απαίτηση να σπουδάζουν οι γυναίκες. Γνώριζαν πως οι ισλαμιστές Αφγανοί θα αντιμετώπιζαν τις αλλαγές αυτές με αντιδράσεις και για τον λόγο αυτό αποφασίστηκε να τιμωρούνται όσοι φέρνουν αντιρρήσεις με φυλακή και ακόμα και με εκτέλεση, προσπαθώντας με αυτό τον τρόπο να επιβάλουν τις αλλαγές τους καταστέλλοντας οποιαδήποτε ιδέα επανάστασης.

Η επανάσταση όμως δεν άργησε να ξεκινήσει. Το κομμουνιστικό καθεστώς κράτησε για λιγότερο από ένα χρόνο, καθώς η πλειοψηφία του λαού του Αφγανιστάν τασσόταν υπέρ του ισλαμικού καθεστώτος. Ελάχιστοι ήταν αυτοί που ήταν υπέρ ενός κομμουνιστικού καθεστώτος.  Η επανάσταση ξεκίνησε από την πόλη Herat, όπου πέρασε στα χέρια των εξεγερμένων. Οι Αφγανοί πολεμιστές, μαζί με όσους ομοϊδεάτες ήρθαν να τους υποστηρίξουν από τις γύρω χώρες, έγιναν γνωστοί ως «Μουτζαχεντίν», οι στρατιώτες του Θεού, αυτοί που εκτελούν το τζιχάντ, τον ιερό πόλεμο και πολεμούν κατά των απίστων.

Ο Ταράκι, που διέθετε τον τίτλο του αρχηγού του κομμουνιστικού κόμματος, κατάλαβε πως δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει μια τέτοια επανάσταση μόνος του. Έτσι κατέφυγε για αναζήτηση βοήθειας στον ισχυρότερο σύμμαχο του, τη Σοβιετική Ένωση που τον είχε βοηθήσει να ανέβει στην εξουσία. Αρχικά όμως οι Ρώσοι δεν έστειλαν αρκετή  βοήθεια για να κατασταλεί η επανάσταση, μόνο μερικούς στρατιώτες που περιπολούσαν στην Καμπούλ. Η κατάσταση όμως ξέφυγε το 79’, όταν ο πρωθυπουργός Αμίν έλαβε μέρος στη δολοφονία του Ταράκι. Οι Σοβιετικοί δεν τον εμπιστευόταν καθόλου και υποψιαζόταν πως θα στρεφόταν προς τους Αμερικάνους για βοήθεια. Επιπρόσθετα,  οι Ρώσοι επιθυμούσαν να έχουν το Αφγανιστάν υπό τον δικό τους έλεγχο, και για θέμα γοήτρου, αλλά και για τον λόγο ότι βρισκόταν σε στρατηγική θέση στην Ασία. Έτσι το Δεκέμβριο του 79’, ο Σοβιετικός στρατός εισέβαλε στο Αφγανιστάν.

Η εισβολή των Σοβιετικών δυνάμεων και το αποτέλεσμα του μακροχρόνιου πολέμου

Πρώτη κίνηση τους ήταν να σκοτώσουν τον Αμίν και να τον αντικαταστήσουν με τον Μπαμπράκ Καμάλ, ο οποίος εκτελούσε κατά γράμμα τις διαταγές των Ρώσων και ήταν σχετικά ανίκανος ηγέτης. Η είσοδος τους είχε ως αντίκτυπο την ταραχή της κοινής γνώμης. Ο ΟΗΕ ζήτησε την απόσυρση των στρατευμάτων και οι ΗΠΑ μποϊκόταραν τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980. Οι Σοβιετικοί παρόλα αυτά συνέχισαν ακάθεκτοι την πορεία τους.

Οι Αμερικάνοι έτσι βρήκαν την ευκαιρία να χτυπήσουν τον μεγάλο αντίπαλο τους. Ενίσχυαν τους Μουτζαχεντίν με όπλα μέσω του Πακιστάν που αποτελούσε τότε σύμμαχο των Αμερικανών, χωρίς να λάβουν μέρος ενεργά στον πόλεμο επιδιώκοντας  παράλληλα να εξασφαλίσουν μια βάση στο Αφγανιστάν. Σε ντοκιμαντέρ του CNN, ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του προέδρου Τζίμι Κάρτερ, Ζμπινιέφ Μπρεζίνσκι, αποκάλυψε από πού προέρχονταν τα όπλα που έδιναν οι Αμερικανοί στους Μουτζαχεντίν: «Παίρναμε όπλα από διάφορες πηγές. Από τους Αιγύπτιους και τους Κινέζους. Πήραμε όπλα ακόμα και από την κομμουνιστική κυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας, όταν ανακαλύψαμε ότι ήταν πρόθυμη να συνεργαστεί με αντάλλαγμα υλικά αγαθά. Κάποια στιγμή φτάσαμε να αγοράζουμε όπλα για τους Μουτζαχεντίν από τον σοβιετικό στρατό, γιατί ο στρατός είχε διαφθαρεί».

Παρόλο που ο Σοβιετικός στρατός αποτελούσε έναν από τους πιο εκπαιδευμένους στρατούς παγκοσμίως, δεν είχε τη δυνατότητα να πολεμήσει στο ορεινό Αφγανιστάν και να αντιμετωπίσει τον ανταρτοπόλεμο των Μουτζαχεντίν. Είχε την δυνατότητα να καταλάβει εύκολα χωριά και πόλεις, αλλά όταν οι επαναστάτες χάνονταν στα βουνά δεν μπορούσαν να τους αντιμετωπίσουν. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αεροπορική επέμβαση των Ρώσων, αφού ο στρατός ξηράς αποδεκατιζόταν.

Οι Μουτζαχεντίν αυξανόταν συνεχώς, πολεμούσαν με φανατισμό και ήταν αδίστακτοι. Στην αντίθετη πλευρά, οι Σοβιετικοί που νόμιζαν πως ο πόλεμος θα κρατούσε μερικές εβδομάδες, ήταν εκεί είδη 7 χρόνια. Το ηθικό τους είχε πέσει, ενώ παράλληλα υπήρχαν ανωμαλίες και στο εσωτερικό της. Έστελναν ανεκπαίδευτους στρατιώτες για να καλύψουν τα κενά που δημιουργούνταν, καθώς κάθε χρόνο πέθαιναν 2.000 στρατιώτες. Η παρακμή ήταν πλέον εμφανής.

Το 1985 ανέλαβε την ηγεσία των Σοβιετικών ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος κατανόησε πως έπρεπε να σταματήσει ο πόλεμος, διότι το κόστος τόσο χρήματα όσο και σε ανθρώπινες ζωές ήταν δυσβάσταχτο. Δεν μπορούσε όμως να σταματήσει αμέσως τον πόλεμο γιατί θα είχε σαν αποτέλεσμα την μείωση του κύρους της χώρας. Έτσι περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία, που ήρθε με την Συμφωνία της Γενεύης το 1988, όπου η Σοβιετική Ένωση αποφασίστηκε να αποσύρει τα στρατεύματα της, γεγονός που πραγματοποιήθηκε το 1989. Η αιματοχυσία δεν σταμάτησε εκεί καθώς ο εμφύλιος των Μουτζαχεντίν και της κυβέρνησης του Αφγανιστάν συνεχίστηκε.

Ο πόλεμος στο Αφγανιστάν θεωρείται η αρχή του τέλους της Σοβιετική Ένωση καθώς την αποδυνάμωσε και τέλος τη διέλυσε. Ο απόηχος του μακροχρόνιου αυτού πολέμου ήταν να χαθούν πάρα πολλές ανθρώπινες ζωές και η δημιουργία των τζιχαντιστών.

Μαρτυρίες Σοβιετικών στρατιωτών, από το βιβλίο της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς , “Οι Μολυβένιοι Στρατιώτες”  φανερώνουν τη φρίκη του πολέμου:

“ Ύστερα από δύο εβδομάδες δεν απομένει τίποτε από αυτό που κάποτε ήσουν. Το μόνο που αναγνωρίζεις είναι το όνομα σου. Δεν σε ενδιαφέρει τίποτε παρά το να περάσει και αυτή η μέρα. Δεν ήμουν εγώ, ήμουν κάποιος άλλος. Εγώ που μεγάλωσα παίζοντας κιθάρα, τώρα πυροβολούσα και δεν λυπόμουν κανένα. Δεν με ένοιαζε εάν πυροβολούσα γέροντες, γυναίκες ή παιδιά. Μια μέρα Μάρτιος ήταν γύρισα στην Καμπούλ. Είχα τραυματιστεί στο χέρι. Έξω από τη σκηνή μου όλο το βράδυ οι νοσοκόμοι πετούσαν σε ένα ψηλό σωρό, κομμένα χέρια, κομμένα πόδια, πετούσαν ότι περίσσευε από τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς μας. Τα έβλεπα μπροστά στα μάτια μου…”

“Πρώτα πυροβολείς και μετά καταλαβαίνεις αν ήταν άνδρας, ή παιδί ή γυναίκα. Ο Αξιωματικός δίπλα μου ήταν 28 χρονών. Μόλις είχε καταλάβει ότι η ριπή που ακούστηκε του έκοψε το πόδι. Κάθισε πίσω από ένα θάμνο στη καυτή άμμο. ΄Έπιασε το κομμένο του πόδι σαν να ήταν κάποια εύθραυστη, όμορφη γυναίκα. Το κοίταζε και έκλαιγε με λυγμούς. Δεν ξέρω εάν πονούσε εκείνη την ώρα. Στην αρχή δεν άντεχα να βλέπω πτώματα, ιδίως εάν δεν είχαν χέρια ή πόδια. Μετά το συνήθισα. “

Πηγές:

• http://www.mixanitouxronou.gr/i-isvoli-ton-roson-sto-afganistan-15-chiliades-sovietiki-echasan-ti-zoi-tous-afinontas-ena-ekatommirio-nekrous-afganous-o-polemos-pou-dimiourgise-ton-osama-bin-lanten-ke-to-vietnam-tis-essd/
• http://www.onalert.gr/stories/Manoyla_thelo_na_gyriso_spiti_edo_mas_skotonoyn_Sygklonistikes_martyries_Sobietikon_apo_to_Afganistan/3397