Η ζωή των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι και η ηρωική έξοδος

Οι υπερασπιστές του Μεσολογγίου αμύνονταν με σθένος στα τείχη της πόλεως. Μέχρι την τελευταία πολιορκία το 1826, οι επαναστάτες Έλληνες κρατούσαν με πάθος για την ελευθερία και τον αγώνα τις άμυνες, παρά το γεγονός πως ο οθωμανικός στρατός υπερτερούσε αριθμητικά, αλλά και σε πολεμοφόδια. Ένας, όμως, ακόμη εχθρός έκανε την εμφάνιση του, δυσχεραίνοντας τη ζωή των πολιορκημένων. όντας αδύνατο να νικηθεί. Η πείνα. 

Στις αρχές του 1826 και, πιο συγκεκριμένα τον Φεβρουάριο, η κατάσταση των πολιορκημένων άρχισε να γίνεται απελπιστική. Παρά τις επιτυχίες τους στη μάχη, άρχισαν σιγά σιγά να κάμπτουν λόγω της πείνας που διακατείχε το στρατόπεδο. Τα τρόφιμα πλέον δεν έφταναν για να συντηρήσουν κανέναν. 

Οι βομβαρδισμοί από το οθωμανικό στρατόπεδο ήταν ασταμάτητοι. Είχαν πλέον καταλάβει πως η ώρα της κατάκτησης του Μεσολογγίου ήταν κοντά, καθώς είχε αποκλειστεί κάθε δίοδος για ανεφοδιασμό των πολιορκημένων. Για να καλύψουν την έλλειψη τροφής, οι αμυνόμενοι έτρωγαν γάτες, σκύλους, τα γαϊδούρια και τα άλογα που είχαν απομείνει. Όσον αφορά τα σιτηρά, δεν είχαν καμία πρόσβαση, καθώς τα χωράφια, βρίσκονταν στο εξωτερικό της πόλης, η οποία ήταν περικυκλωμένη. Οι ασθένειες είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνιση τους. Η κατάσταση πλέον ήταν απελπιστική.

Στη συνέχεια διορίστηκε μια επιτροπή, που έκανε έλεγχο στα σπίτια για την εύρεση κρυμμένου φαγητού. Αφού τελείωσαν και τα εναπομείναντα τρόφιμα, οι κάτοικοι κατέφευγαν στην κατανάλωση τροφίμων που αποτελούνταν κυρίως από ποντίκια, ενώ υπήρξαν και αναφορές για νεκροφαγία. Κυνηγούσαν ακόμη και καβούρια στην ακτή, ενώ παράλληλα κατανάλωναν και αλμυρίκια, που φύτρωναν κοντά στη θάλασσα.

Κάτω από αυτές τις ακραίες συνθήκες διαβίωσης και μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες του Ανδρέα Μιαούλη να ανεφοδιάσει την πόλη, αποφασίστηκε ομόφωνα να γίνει η τελευταία έξοδος. Στις 10 Απριλίου το 1826,  πραγματοποιήθηκε η ηρωική έξοδος των πολιορκημένων του Μεσολογγίου. Λογικά, υπήρχε πλήρης συνείδηση της έκβασης της εξόδου, πριν καν πραγματοποιηθεί. Οι ένοπλοι προσπαθούσαν να προστατεύσουν κατά την έξοδο τους αμάχους, που προτίμησαν να πεθάνουν ηρωικά, παρά λιμοκτονώντας σε μια πολιορκημένη πόλη. 

 Ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός έγραψε την ημιτελή ποιητική του σύνθεση «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», με τους γνωστούς στίχους από το Σχεδίασμα Β’:

Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει

Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.

Τα μάτια η πείνα εμαύρισε’ στα μάτια η μάνα μνέει’

Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:

«Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ΄έχω γω στο χέρι;

Οπού συ μου ΄γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει»

Μ’ αυτά τα λόγια περιγράφει στ’ Απομνημονεύματά του, ο Γέρος του Μωριά, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου:

«Την ημέραν των Βαϊων έκαμαν γιουρούσι στο Μισολόγγι οι ήρωες του
Μισολογγίου, σε τόσαις χιλιάδες ασκέρι, σε τόσα κανόνια, χαντάκια,
καβαλλαριά. Εγλύτωσαν 2.000, και τα γυναικόπαιδα έγιναν θύμα. Μας ήλθε
είδησις Μεγάλη Τετράδη, εις το δειλινό, που είχε παύσει η Συνέλευσις,
και ήμεθα εις κάτι ίσκιους. Μας ήλθε είδησις ότι το Μισολόγγι εχάθη.
Έτσι εβάλαμε τα μαύρα όλοι, μισή ώρα εστάθη σιωπή που δεν έκραινε
κανένας, αλλά εμέτραε καθένας με το νου του τον αφανισμό μας»¹.

Πηγές:

• Αντίβαρο: “10 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1826: Η ηρωική έξοδος των “Ελεύθερων Πολιορκημένων” του Μεσολογγίου”
• Μηχανή του Χρόνου: “Οι φρικτές συνθήκες που βίωσαν οι υπερασπιστές της Ιερής πόλης του Μεσολογγίου, από την έλλειψη τροφής. Κυνηγούσαν τα ποντίκια και στο τέλος υπήρξαν και κρούσματα ανθρωποφαγίας για να μην παραδοθούν.”