Η UNESCO, ως εξειδικευμένη οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών, συντονίζει το πρόγραμμα ‘Education 2030 Agenda’, ως μέρος ενός μεγαλύτερου κινήματος, σχετικά με την εξάλειψη της φτώχειας, μέσω μιας διαρκής ανάπτυξης. Πρώτο μέλημα είναι η δυνατότητα ποιοτικής πρόσβασης, οποιασδήποτε ομάδας, στην εκπαίδευση. Στην συγκεκριμένη έκθεσή της, με τίτλο ‘Protecting the right to education for refugees’ αναφέρεται, αφ’ ενός στο διεθνές νομοθετικό πλαίσιο για το δικαίωμα εκπαίδευσης των προσφύγων και επιπλέον, στις κανονιστικές υποχρεώσεις των κρατών υποδοχής.
Η εκπαίδευση των προσφύγων και η σημασία της
Σύμφωνα με τα στατιστικά της στοιχεία, περισσότεροι από 65.000.000 άνθρωποι, βρίσκονται είτε με το να τους έχει δοθεί άσυλο, είτε με το να το αιτούνται, όπου οι μισοί από τους παραπάνω είναι παιδιά ηλικίας κάτω των 18 χρόνων. Σύμφωνα με το Council of Europe Strategy for the Rights of the Child, αυτά τα παιδιά, αποτελούν μια από τις πιο ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες και αντιμετωπίζουν προβλήματα περιορισμένης πρόσβασης στους τομείς της δικαιοσύνης, της εκπαίδευσης, της υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών. Η εκπαίδευση, ως ακρογωνιαίος λίθος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρέχει τα πνευματικά εργαλεία για τη διαμόρφωση του μέλλοντος των χωρών τους ή και των χωρών υποδοχής τους. Υποστηρίζεται ότι μέσω της εκπαίδευσης μπορούν να ξεφύγουν από την φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την περιθωριοποίηση, μπορούν να συμμετάσχουν ενεργά στις κοινωνίες και να τους προσφερθεί ένα –μακροπρόθεσμα- ασφαλές και αξιόπιστο περιβάλλον. Η εκπαίδευση, επιπλέον, συμβάλει στην αποκατάσταση και διατήρηση της ειρήνης, στη δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς, βία ή φόβο, όπως επίσης συμβάλει στην ισότητα των γυναικών, στην πρόληψη της τρομοκρατίας και της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και δημιουργεί σταθερές κοινωνίες δικαιοσύνης.
Δυστυχώς, όσα παιδιά ή έφηβοι, αποτελούν μέρος του παραπάνω πληθυσμού είναι πολύ εύκολο να αποκλειστούν από τον χώρο της εκπαίδευσης εξ’ αιτίας παραγόντων όπως: οικονομικοί (να χρειαστεί να δουλέψουν), διαδικαστικοί (να μην έχουν τα απαραίτητα έγγραφα και διαπιστευτήρια), πρακτικοί (έλλειψη κατάλληλων χώρων, χωρητικότητας), προβλήματα γλώσσας, προβλήματα σύγχυσης διαδικασιών. Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα, η παραπάνω κοινωνική ομάδα, να είναι ευάλωτη στην παιδική εργασία, στα ναρκωτικά, στην εγκληματικότητα, σε ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, σε σεξουαλικές μεταδιδόμενες ασθένειες, στο να χάσουν ικανότητες που ενδεχομένως είχαν, στην περιθωριοποίηση και φυσικά στον βίαιο εξτρεμισμό.
Από τους πρόσφυγες αυτούς, μετά την εγκατάσταση στην χώρα υποδοχής τους, μόνο το 50% κατάφερε να ολοκληρώσει την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και μόνο το 25% τη δευτεροβάθμια. Όσο αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την εισαγωγή τους στα Πανεπιστήμια, εκεί γίνεται λόγος μόνο για το 1%.
Διεθνές νομικό πλαίσιο για την πρόσβαση στην εκπαίδευση και μέτρα για τη δομή και την ανάπτυξή της
Οι προκλήσεις για την κάθε χώρα- υποδοχή, είναι πολλές και μεγάλες, καθώς και εκείνη έχει ανάγκες για εξειδικευμένο και καταρτισμένο προσωπικό, μέτρα για την καταπολέμηση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού και σωστή διαχείριση και στρατηγική οργάνωση των οικονομικών πόρων. Ωστόσο οι υποχρεώσεις της, όπως αυτές συνεπάγονται από τη Σύμβαση Κατά των Διακρίσεων στην Εκπαίδευση, του 1960, είναι να παρέχει εκπαίδευση και να επιλύει τα προβλήματα που υπάρχουν για την είσοδο σε αυτή. Να παρέχει δωρεάν και υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Δωρεάν πρόσβαση στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση (τεχνική και επαγγελματική), πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Να ενθαρρύνει άτομα να ολοκληρώσουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση (ανεξαρτήτων ηλικίας), να θέσει –τουλάχιστον- τα ελάχιστα πρότυπα για την βελτίωση και την ποιότητα της εκπαίδευσης, να παρέχει ένα σύστημα υποτροφιών και βέλτιστες συνθήκες διδακτικού προσωπικού, να θέσει ένα τέλος σε διακρίσεις που αφορούν κάθε επίπεδο και να παρέχει εκπαιδευτική ελευθερία.
Πέρα από την ουσιαστική εκπαίδευση, ιδιαίτερα σημαντικό και μέρος της, αποτελεί και το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα: ασφαλείς εγκαταστάσεις για τους πρόσφυγες, τροφή, πόσιμο νερό, προστασία και κέντρα προσωρινής εκπαίδευσης (Τουρκία). Χρήση της τεχνολογίας για τη διοργάνωσή της και την προώθησή της (παροχή σύντομων μηνυμάτων επικοινωνίας με προειδοποιητικά συστήματα συναγερμού, γρήγορη συλλογή εκπαιδευτικών και χαρτογράφηση υποδομών, πρόσβαση στην εξ’ αποστάσεων εκπαίδευση, διάδοση πληροφοριών και υποστήριξη).
Προκειμένου το παραπάνω σχέδιο να πετύχει θα πρέπει η οργάνωση να στηριχτεί σε τέσσερις παραμέτρους που αφορούν: την διαθεσιμότητα, την προσβασιμότητα, την αποδοχή και την προσαρμοστικότητα. Θα πρέπει ουσιαστικά, οι πρόσφυγες να συμπεριληφθούν στον σχεδιασμό της εθνικής εκπαίδευσης με ασφαλή κτήρια, εγκαταστάσεις υγιεινής, πόσιμο νερό και να δίνεται το κατάλληλο κίνητρο στους εκάστοτε εκπαιδευτικούς. Η πρόσβαση να γίνεται χωρίς διάκριση, είτε φυσική είτε οικονομική και η μορφή και η ουσία της εκπαίδευσης να είναι αποδεκτή από τους πρόσφυγες. Προτεραιότητα θα είναι πάντα η γλώσσα υποδοχής και αυτό ώστε να μπορούν να συμμετέχουν σε εθνικό επίπεδο και να μην απομονώνονται λόγω αδυναμίας στην επικοινωνία. Η εκπαίδευση των προσφύγων είναι εθνική ευθύνη και για την υλοποίηση θα πρέπει να γίνεται καταμερισμός ευθυνών: όχι μόνο από την κεντρική διοίκηση αλλά και από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και από τους ιδιώτες.
