Η πορεία της φιλοσοφίας στην Μεσαιωνική εποχή

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον ορισμό της έννοιας “Μεσαιωνική φιλοσοφία”, πρέπει πρώτα να ορίσουμε την γενικότερη έννοια της. Πιο συγκεκριμένα, φιλοσοφία ονομάζουμε την επιστήμη η οποία ασχολείται με μία ποικιλία ερωτημάτων,  προβληματισμών και αποριών. Τα ερωτήματα αυτά μπορούμε να τα αποκαλέσουμε θεμελιώδη, οριακά ή ακόμη και έσχατα. Ορισμένα παραδείγματα είναι τα ερωτήματα περί γνώσεως, υπάρξεως, γλώσσας, αιτιών κλπ. Επομένως με την σειρά της, η φιλοσοφία προσπαθεί να τα απαντήσει, στηρίζοντας τα σε όσο πιο λογικά επιχειρήματα μπορεί. Ο κλάδος της φιλοσοφίας περιλαμβάνει ένα τεράστιο πλήθος κλάδων που προσπαθούν να απαντήσουν σε διάφορα υπαρξιακά ερωτήματα, ανάλογα με την εποχή φυσικά. Ένας από αυτούς τους κλάδους είναι και η Μεσαιωνική φιλοσοφία, την οποία και θα αναλύσουμε παρακάτω.

Ορισμός:

Πρώτα από όλα, Μεσαιωνική φιλοσοφία ονομάζουμε το είδος της φιλοσοφίας που καλύπτει το χρονικό πλαίσιο από την στέψη του Καρλομάγνου το 800 μ.Χ. έως τα τέλη του 14ου αιώνα, όσον αφορά την Δύση. Όσον αφορά την Ανατολή, η Μεσαιωνική φιλοσοφία ξεκινάει από το κλείσιμο της πλατωνικής Ακαδημίας στην Αθήνα από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό το 529 μ.Χ. έως και τα τέλη του 14ου αιώνα. Πάντως οφείλω να ομολογήσω ότι η Μεσαιωνική φιλοσοφία συνδέεται άρρηκτα με την χριστιανική θρησκεία, η οποία έχτισε και τα θεμέλια της τότε πραγματικότητας της εποχής σε διάφορα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι ο τρόπος σκέψης της φιλοσοφικής αναζήτησης πήρε μορφή θεολογική εκείνη την εποχή.

Προέλευση και εξελικτική πορεία:

Η Μεσαιωνική φιλοσοφία αποτελεί απόγονο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Μετά το κλείσιμο της Ακαδημίας, η φιλοσοφική σκέψη της εποχής πήρε τρεις μορφές. Ειδικότερα:

1.  Ο Πλάτωνας συνέχισε να συντροφεύει τους φιλοσόφους στον χώρο της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Βυζάντιο).
2. Στην Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αναπτύχθηκε το ρεύμα του Νεοπλατωνισμού, το οποίο προϋπήρχε ήδη από τον 3ο αιώνα μ.Χ. στην Ανατολή.
3. Ο Αριστοτέλης ταξίδεψε μέχρι τον νότο, στους  Άραβες.

Αυτή λοιπόν είναι η πορεία της φιλοσοφικής σκέψης στην μεσαιωνική εποχή. Όμως το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι τα τρία αυτά μικρο-ρεύματα της Μεσαιωνικής φιλοσοφίας βρήκαν τo κοινό τους σημείο την Βόρεια Ιταλία, στο τέλος του Μεσαίωνα. Αυτή λοιπόν ήταν και η αρχή μιας άλλης εποχής, τον 16ο αιώνα περίπου: η εποχή της Αναγέννησης.

Επιπροσθέτως, οι δύο σπουδαιότεροι φιλόσοφοι που γνώρισε ποτέ ο  Μεσαίωνας ήταν ο άγιος Αυγουστίνος και ο Θωμάς Ακινάτης. Αναλυτικότερα:

Άγιος Αυγουστίνος: 

Ο άγιος Αυγουστίνος άνοιξε τα μάτια του περί το 354 μ.Χ. σε μια μικρή πόλη της Βόρειας Αφρικής, την Ταγάστη. Στα δεκάξι του όμως χρόνια πήγε για σπουδές στην Καρχηδόνα. Αργότερα ταξίδεψε έως το Μιλάνο και την Ρώμη στην Ιταλία. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, τα πέρασε στην πόλη της Ιππώνας, δυτικά της Καρχηδόνας, ως επίσκοπος. Απεβίωσε το 430 μ. Χ.

Οφείλω όμως να σας επισημάνω ότι ο Αυγουστίνος δεν ήταν χριστιανός καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του. Πέρασε από αμέτρητα θρησκευτικά και φιλοσοφικά ρεύματα πριν καταλήξει στον Χριστιανισμό. Συγκεκριμένα, για πολλά χρόνια ήταν οπαδός του μανιχαϊσμού. Του άρεσε πολύ αυτή η διαίρεση του κόσμου σε Καλό και Κακό, σε Πνεύμα και Ύλη, σε Φως και Σκοτάδι…Πάντως, τα τελευταία χρόνια της ζωής του πίστεψε στον Χριστό. Όμως, αξίζει να αναφέρω ότι συνδύασε την χριστιανική θρησκεία με ένα πλήθος πλατωνικών ιδεών. Δηλαδή, με άλλα λόγια, συνταίριαξε με έναν αρκετά αρεστό τρόπο την αρχαία ελληνική φιλοσοφία με τον χριστιανικό Μεσαίωνα, γεγονός πρωτάκουστο για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν έγιναν αποδεκτές αυτές οι θέσεις από την Δυτική Εκκλησία. Όπως και να έχει, επηρέασε σημαντικά διάφορους μεταγενέστερους  θεολόγους, ιστορικούς και κοινωνιολόγους, όπως τον Θωμά Ακινάτη, τον Γιάνσεν, τον Καλβίνο κλπ.

Εν κατακλείδι, ο άγιος Αυγουστίνος συνδύασε απίστευτα την πλατωνική θεωρία με την χριστιανική θρησκεία, χωρίς να δημιουργήσει κάποια αντίθεση ή διαμάχη ανάμεσα τους. Επομένως, μπορούμε κάλλιστα να πούμε ότι «εκχριστιάνισε» σε μεγάλο βαθμό τον Πλάτωνα.

Θωμάς Ακινάτης:

Ο Θωμάς Ακινάτης ήρθε στον κόσμο περί το 1225 στην Νότια Ιταλία στον πύργο Ροκκασσέκκα, κοντά στο χωριό Ακουίνο. Ήταν Ιταλός ιερέας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στο Τάγμα των Δομινικανών. Επίσης, ήταν σημαντικός φιλόσοφος και θεολόγος, εκπρόσωπος της σχολής των Σχολαστικισμού.

Ο Ακινάτης υπήρξε σημαντικός οπαδός της φυσικής θεολογίας και πατέρας της Θαμιστικής σχολής, φιλοσοφίας και θεολογίας. Επηρέασε ιδιαίτερα την δυτική σκέψη και ένα μεγάλο μέρος της μοντέρνας φιλοσοφίας. Επιπλέον, αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Ακινάτης δεν πίστευε πως υπάρχει κάποια αγεφύρωτη αντίθεση ανάμεσα την χριστιανική θρησκεία και την φιλοσοφία. Ειδικότερα ερμήνευσε τις ιδέες του Αριστοτέλη με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μην αποτελέσει απειλή για τον Χριστιανισμό. Το ίδιο φρόντισε να κάνει και ο άγιος Αυγουστίνος με τις ιδέες του Πλάτωνα.

Επίλογος:

Καταλήγοντας, η Μεσαιωνική φιλοσοφία αποτέλεσε σημείο τομής για ολόκληρη την ιστορία της φιλοσοφικής σκέψης. Συγκεκριμένα, η μεσαιωνική φιλοσοφία είναι ακριβώς στην μέση. Δηλαδή, από την μία πλευρά αποτελεί τον “απόγονο” της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, την οποία και διέσωσε μέσω του κινήματος του Σχολαστικισμού. Από την άλλη πλευρά όμως, διαμόρφωσε τα θεμέλια για την είσοδο της φιλοσοφίας στην Αναγεννησιακή εποχή και έναν αιώνα αργότερα στην εποχή του Διαφωτισμού, δηλαδή του ορθολογισμού και της κριτικής σκέψης. Τέλος, η μελέτη της Μεσαιωνικής φιλοσοφίας είναι πολύ σημαντική, διότι κατάφερε να συνδυάσει σε μεγάλο βαθμό την αρχαία φιλοσοφική σκέψη με τις χριστιανικές αρχές και αντιλήψεις.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:

1. Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ – ppt κατέβασμα (slideplayer.gr)
2. Φιλοσοφία – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)
3. www.kosmologia.gr
4. Θωμάς Ακινάτης – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)