Το ελληνικό αλφάβητο
Το ελληνικό αλφάβητο είναι το σύστημα γραφής για την ελληνική γλώσσα, που χρησιμοποιείται από τον 9ο αιώνα π.Χ. Αποτελείται από 24 γράμματα, ταξινομημένα από το άλφα ως το ωμέγα. Με αυτά αποδίδεται γραπτά ο λόγος, αφού από αυτά σχηματίζονται οι λέξεις, οι προτάσεις και βεβαίως τα διάφορα νοήματα. Η διαφορά μεταξύ πεζών και κεφαλαίων γραμμάτων αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της νεότερης εποχής, παράλληλα με το λατινικό αλφάβητο. Με τον όρο «νεότερη εποχή» αναφερόμαστε στην ιστορία της ανθρωπότητας μετά τη μεσαιωνική περίοδο.
Προέλευση ελληνικού αλφαβήτου
Το πρότυπο του ελληνικού αλφαβήτου ήταν κάποια πρώιμη σημιτική γραφή. Οι Σημίτες επινόησαν γράμματα, με σκοπό να δηλώσουν τα σύμφωνα. Έδωσαν σ’ αυτά «κύρια ονόματα» που διατηρούνται ακόμα. Άλλοι αποδίδουν την προέλευση του ελληνικού αλφαβήτου στο φοινικικό, το οποίο πιθανόν να γνώρισαν οι Έλληνες τον 9ο αιώνα, όταν ταξίδευαν στην ανατολική μεσόγειο. Οι Φοίνικες πήραν από τους Αιγυπτίους μερικά γράμματα και με την ανάπτυξή τους κατάφεραν να δημιουργήσουν το πρώτο αλφάβητο. Αρχικά, περιελάμβανε 22 γράμματα, μεταξύ των οποίων δεν υπήρχαν φωνήεντα. Έτσι, οι Έλληνες, αφού το πήραν το πλούτισαν με φωνήεντα, προσαρμόζοντάς το στην ελληνική γλώσσα. Αυτή είναι και η επικρατέστερη θεωρία. Ο ιστορικός Ίγκνας Γκελμπ υποστήριξε ότι υπάρχει η παρουσία φοινικικών γραμμάτων στο ελληνικό αλφάβητο. Ωστόσο, στο φοινικικό, κάθε χαρακτήρας αντιπροσωπεύει ένα συγκεκριμένο συνδυασμό συμφώνου-φωνήεντος, δηλαδή μία συλλαβή.
Εξέλιξη αλφαβήτου
Το ελληνικό αλφάβητο είχε αρκετές εξελίξεις στο πέρασμα του χρόνου. Όμως, η τελευταία και πιο αξιοσημείωτη είναι η εισαγωγή της μικρογράμματης γραφής. Αυτή η σημαντική αλλαγή έγινε κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων, συγκεκριμένα τον 9ο αιώνα. Η μικρογράμματη γραφή έχει τις ρίζες της σε έναν παλαιότερο τρόπο γραφής, την επισεσυρμένη. Η μικρογράμματη γραφή πιθανότατα εξελίχθηκε από την ανάγκη για γρήγορη και ευκολότερη επικοινωνία μέσω χειρόγραφων επιστολών, που ανάγκασε τη μορφή των γραμμάτων να προσαρμοστεί στην κίνηση της γραφής.
Διάδοση ελληνικού αλφαβήτου
- Προς την Ανατολή: Το ελληνικό αλφάβητο διαδόθηκε γρήγορα στους λαούς της Μικράς Ασίας: Φρύγες, Κάρες, Λυδούς και Λυκίους.
- Προς τη Δύση: Παρουσιάζεται, παραδόξως, μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη διάδοσή του προς τη Δύση. Διαχέεται στις αποικίες της Νέας Ιταλίας.
Στα χρόνια του Χριστιανισμού υπάρχει εντονότερη η διάδοση του ελληνικού αλφαβήτου, μαζί με τη χριστιανική διδασκαλία. Αργότερα, επικράτησε στη σλαβική εκκλησιαστική γλώσσα η κυριλλική γραφή, με κεφαλαία ελληνικά γράμματα.
Η ιστορία του ελληνικού αλφαβήτου αποτελεί αναμφισβήτητα σπουδαίο επίτευγμα για τον πολιτισμό μας. Είναι σαφώς ένα από τα καλύτερα παραδείγματα ιστορικής ώσμωσης. Μας δείχνει ξεκάθαρα ότι ο πολιτισμός δεν έχει σύνορα και δεν σταματάει ποτέ να εξελίσσεται.
Πηγές:
Μπαμπινιώτης, Γεώργιος (2018). Το ελληνικό αλφάβητο: Αλφάβητο – Γραφή – Ορθογραφία. Αθήνα: Κέντρο Λεξιλογίας.
Χρηστίδης, Α-Φ. Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση: Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Ανακτήθηκε από: http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/history/ag_history/browse.html (τελευταία πρόσβαση 6.06.20)
Γιώργος Δ, Ματθαιόπουλος (2017). Η σχεδιαστική εξέλιξη του ελληνικού αλφάβητου ως τον 20ο αιώνα. Ανακτήθηκε από: https://fespahellas.gr/h-sxediastikh-exelixh-tou-ellhnikou-alfavhtou-os-ton-20o-aiwna/ (τελευταία πρόσβαση 4.06.20)
