Η ιστορία της ιαπωνικής θρησκείας

Είναι ευρέως γνωστό ότι η ιστορία της ιαπωνικής θρησκείας έχει τεράστια αξία και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για να την μελετήσει κάνεις, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα έρθει σε επαφή  με έναν από τους σπουδαιότερους και αρχαιότερους πολιτισμούς. Η Ιαπωνία συγκροτεί μια δεξαμενή θρησκευτικών αντιλήψεων και πολιτισμών που συνδέθηκαν ομαλά μεταξύ τους και αποτελούν έως τις μέρες μας τον πλέον χαρακτηριστικό βιώσιμο συγκρητισμό, ο οποίος συνιστά μάλιστα τη βάση της  θρησκείας της. Τα βασικά στοιχεία της ιαπωνικής θρησκείας  είναι ο ο Βουδισμός του Mahayana και ιδίως ο Σιντοϊσμός, η εθνική θρησκεία της Ιαπωνίας, η οποία γεννήθηκε από την ένωση μιας ποικιλίας αντιλήψεων και λατρειών προερχόμενων από λαούς και τόπους της αρχέγονης εποχής της. Στο μείγμα αυτών των θρησκειών θα εισαχθούν και ορισμένες αντιλήψεις της σκέψης και του πολιτισμού της Κίνας. Έτσι, ο όρος Σιντοϊσμός υποδηλώνει τη συγχώνευση πολλών λατρειών και αντιλήψεων διαφορετικής φυλετικής προέλευσης από την αρχέγονη Ιαπωνία, ενώ ο ιαπωνικός Βουδισμός διασφαλίζει μια πολύπλοκη κράση από πολλές βουδιστικές σχολές και αιρέσεις.

Ιαπωνική θρησκεία: Σιντοϊσμός

Ο Σιντοϊσμός (Shinto) αποτελεί το σύνολο των θρησκειών, των ηθών και των εθίμων, τα οποία δόθηκαν στον ιαπωνικό λαό από την αρχέγονη προϊστορική εποχή και έχτισαν την ιαπωνική παράδοση πριν από τον ερχομό των κινεζικών ιδεών και του Βουδισμού. Ο αρχαίος Σιντοϊσμός συνιστούσε πρωτίστως μια φυσιολατρία, με την έννοια ότι οι ιερές δυνάμεις (kami) είναι φυσικές και συνάμα υπερφυσικά πνεύματα που ενθαρρύνουν την φύση. Στην ιστορία του η πίστη στις πνευματικές δυνάμεις που εμψυχώνουν την φύση φαίνεται ότι αποτέλεσε την αρχική βαθμίδα. Όλα τα φυσικά αντικείμενα και φαινόμενα (π.χ. ήλιος, σελήνη, θάλασσα, φωτιά, αέρας και ούτω καθεξής), τα οποία στην τότε απλή γνώση της φύσης θεωρούνταν ως κάτι υπεράνθρωπο, λατρεύτηκαν ως kami. Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι  κάθε ιερό του Σιντοϊσμού υποκρύπτει ένα αντικείμενο που λέγεται «θείο σώμα» (shintai) και που κατοχυρώνει την αγιότητα του ιερού. Το αντικείμενο αυτό ταυτίζεται με το πνεύμα και την ισχύ της θεότητας, καθιστώντας το κάτι ανώτερο από ένα απλό έμβλημα, και είναι αναγκαίο να προασπίζεται από κάθε ανθρώπινο μάτι, ώστε να διασφαλίζεται η πνευματική ακεραιότητα και καθαρότητά του.

Σιντοϊσμός και προγονολατρεία

Η προγονολατρεία θεάται ως χαρακτηριστικό γνώρισμα του Σιντοϊσμού. Αυτοκράτορες, ήρωες πολέμου, ιερείς, λατρεύτηκαν ως εμφανίσεις, με ανθρώπινη μορφή, της θεάς Αματεράσου. Η προγονολατρεία αποτελεί απόρροια του κοινωνικού οργανισμού της αρχαίας Ιαπωνίας, που ήταν δομημένος στη φυλή ή στη μεγάλη οικογένεια. Η φυλή ήταν η κοινωνία κάθε οικογένειας, η οποία διέθετε έναν κοινό πρόγονο. Κάθε φυλή είχε έναν κύριο του οίκου της, που θεωρείτο η κυρίαρχη αυθεντία της φυλής.  Ο ανώτατος αυτός πρόγονος και αφέντης ονομαζόταν Ujino Kami και η διαδοχή του ήταν κληρονομική. Ο αρχηγός της φυλής είχε την τύχη να τιμάται κατά την περίοδο της ζωής του και να λατρεύεται έτι περισσότερο μετά τον θάνατό του. Η προγονολατρεία σχετιζόταν κυρίως με το αυτοκρατορικό γένος και ήταν πατριαρχική. Ωστόσο, αργότερα γενικεύτηκε και έκτοτε κάθε οικογένεια έχει τους «μικρούς» προγόνους της που σέβεται και λατρεύει.

Ιαπωνική θρησκεία: Βουδισμός

Στην ιαπωνική θρησκεία σημαντικό ρόλο κατέχει  ο Βουδισμός, ο οποίος  εισήχθη στην Ιαπωνία το 538 ή το 532 μ.Χ. μέσω της Κίνας και της Κορέας. Στην αρχή οι Ιάπωνες δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τη μεταφυσική του Βουδισμού. Πιστεύοντας ότι διαθέτει απίστευτες ιδιότητες, εξέλαβαν τον Βούδα ως ένα αλλοδαπό kami, δηλαδή ως υπερφυσικό ον, μια δύναμη που εισχωρεί παντού και αποτελεί το αληθινό αντικείμενο του Σιντοϊσμό. Συμπληρωματικά, προσεύχονταν σε εκείνον από τις ιερές γραφές, για να κερδίσουν γήινα αγαθά και να απομακρύνουν τα κακά. Η ίαση των ασθενειών διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στη λατρεία του Βουδισμού. Μία από τις πιο σημαντικές σχολές του Βουδισμού είναι η σχολή του Ζεν, της οποίας οι ρίζες εδράζονται στην κινεζική «σχολή διαλογισμού». Πρώτος πατριάρχης της σχολής, η οποία δεν είχε ούτε κατοικία, ούτε μοναστήρι, θεωρείται ο ιστορικός Βούδας.  Επιπλέον, η σχολή Ζεν διδάσκει την ομόνοια όλων των πραγμάτων, αρνείται τη δογματική μεταφυσική χωρίς να προσμένει καμία υπερφυσική συνδρομή και αιτείται την εκπλήρωση του Ζεν αποκλειστικά με προσωπικό αγώνα, άσκηση, στοχασμό και περισυλλογή, στοιχεία που συνιστούν τη βασιλική οδό, προκειμένου ο άνθρωπος να κατακτήσει την απελευθέρωση από κάθε φόβο και επιθυμία και τελικά τη λύτρωση από την ίδια τη ζωή, θεώρηση η οποία σημάδεψε και την καζαντζακική σκέψη. Τέλος, ο Βουδισμός του Ζεν αφού υποβαθμίστηκε στην Κίνα, κατευθύνθηκε στην Ιαπωνία τον 7^ο αιώνα, διότι βρήκε εύφορο έδαφος να ευδοκιμήσει, εξαιτίας των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν τον ιαπωνικό πολιτισμό.

Πηγές

1. Ζιάκας Γρηγόριος (2016), Θρησκείες, κοινωνίες και πολιτισμοί της Ασίας. Αθήνα: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας
2. Στάλιος Ζαφείρης (1962) , Ιαπωνία. Αθήνα: Ιδιωτική έκδοση