Είναι γνωστό πως οι γυναίκες στην αρχαία Αθήνα ήταν περιορισμένες στην οικία τους, αρμόδιες για την φροντίδα του νοικοκυριού τους. Είχαν θα λέγαμε μια θέση κατά βάση, για να μην πούμε εξ ολοκλήρου, παρασκηνιακή. Δεν είχαν πολλά από τα δικαιώματα που έχουν οι σύγχρονες γυναίκες σε τομείς όπως η εκπαίδευση και η πολιτική. Ο Πλάτωνας, ωστόσο, και συγκεκριμένα στα έργα του «Πολιτεία» και «Νόμοι» φαίνεται να τις υπερασπίζεται.
Στην ιδανική Πολιτεία του, πίστευε πως οι γυναίκες μπορούν να επιδείξουν την ίδια λογική και σωφροσύνη με τους άνδρες. Αυτό, υπό την προϋπόθεση να λάβουν την ίδια ακριβώς μόρφωση και να απαλλαγούν από το βαρύ φορτίο της ανατροφής των παιδιών και την εκτέλεση των οικιακών εργασιών. Αν κάτι τέτοιο, επιτυγχανόταν, δε θα ήταν καθόλου δύσκολο για εκείνες να κυβερνήσουν μια κοινωνία εξίσου καλά με τους άνδρες. Γι’ αυτόν τον λόγο, μάλιστα, πρότεινε την κατάργηση της οικογένειας για τους κυβερνήτες. Διότι η ανατροφή των παιδιών ήταν μια αρκετά πολύπλοκη υπόθεση για να ανατίθεται στα χέρια μεμονωμένων ατόμων. Έπειτα όμως από πολλές πολιτικές απογοητεύσεις, έγραψε το έργο Νόμοι στο οποίο φαίνεται να αποδέχεται τελικά τον θεσμό της οικογένειας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο περιορίζεται, θα λέγαμε, η ελευθερία της γυναίκας. Ωστόσο, τονίζει πως μια πολιτεία που δε μορφώνει τις γυναίκες της μοιάζει με έναν άνθρωπο που δεν εξασκεί παρά μόνο το δεξί του χέρι. Στο Βιβλίο Ε, 452,α της Πολιτείας αναφέρει πως αν μια πόλη επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τις γυναίκες της για πράγματα ίδια με τους άνδρες της, τότε χρειάζεται να διδάξει και σε εκείνες ακριβώς τα ίδια.
Πιο συγκεκριμένα:
Αναφορικά με τη μόρφωση, ο Πλάτωνας φαίνεται να ανέσυρε τη γυναίκα έξω από τον κύκλο των πρωτογονικών της καθηκόντων. Υποστήριξε ότι κάθε άνδρας και παιδί πρέπει να εκπαιδεύεται και αυτό που ισχύει για εκείνους πρέπει να ισχύει και για τις γυναίκες («ἴσα και θηλείας ἀσκεῖν δεῖν» (804,d,e)). Σχετικά με την γυμναστική παιδεία, θεωρούσε πρέπον οι γυναίκες να γυμνάζονται με τον ίδιο τρόπο που γυμνάζονται και οι άνδρες. Αυτό γιατί μια πόλη για να καταστεί ικανή να κερδίσει σε μια οποιαδήποτε μάχη θα πρέπει να εκμεταλλευτεί ολόκληρο τον πληθυσμό της. Μπορεί, όπως έλεγε ο ίδιος, μια γυναίκα να μη διέθετε πνεύμα και συνειδητή ανδρεία, ωστόσο, το πείσμα της ήταν ικανό να αναπτύξει μυϊκή δύναμη και πολεμικό μένος. Έτσι πρότεινε πως θα ήταν σωστό να παίρνουν και οι γυναίκες μέρος στις εκστρατείες («Νόμοι», 829,e).
Το παράδειγμα της Διοτίμας
Ο Πλάτωνας εισάγει στο Συμπόσιον την Διοτίμα, η οποία με την παρουσία της ανατρέπει κατά κάποιον τρόπο το κατεστημένο των συμποσίων της εποχής ως κατεξοχήν χώρο των αριστοκρατικών ανδρών. Την τοποθετεί, λοιπόν, στο έργο του να συνδιαλέγεται με τον Σωκράτη. Αυτό, για να εξηγήσει πώς με τη μέθοδο των ερωταποκρίσεων (σωκρατική διαλεκτική) κατόρθωσε να του καταστήσει κατανοητά τα μυστήρια του έρωτα. Άλλωστε, μόνο ο λόγος μιας γυναίκας μπορεί να διαθέτει το απαιτούμενο κύρος, όταν μιλά για ένα φαινόμενο που έχει τις ρίζες του στην κυοφορία και τον τόκο. Ο Πλάτωνας, λοιπόν, εισήγαγε στη συζήτηση τη Διοτίμα, γιατί είναι γυναίκα, αλλά και επειδή όπως δηλώνει ο Σωκράτης, τη θαυμάζει για τη σοφία της.
Πηγές
Διοματάρη, Ουρανία (1977). Η γυναίκα στον Πλάτωνα. Αθήνα: Σιδέρης Ι.
Φραγγέλη, Φιλή (2017). Φεμινισμός και γυναίκα στην Κλασική Αρχαιότητα: η περίπτωση του Πλάτωνα (Συμπόσιον και Πολιτεία)(αδημοσίευτη μεταπτυχιακή διατριβή). Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου
