Η ίδια η πραγματικότητα συναινεί στο γεγονός ότι η διδασκαλία της  λογοτεχνίας είναι απαραίτητο να αλλάξει, διότι το συγκεκριμένο μάθημα  αποτελεί το φόβητρο ή την αντιπάθεια του μαθητή. Οι αιτίες είναι πολλές που προκάλεσαν αυτήν την απουσία ενδιαφέροντος, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η λογοτεχνία είναι ένα πανέμορφο προϊόν του πολιτισμού και της κοινωνίας μας. Για αυτό τον λόγο, είναι αναγκαίο να θίξουμε ότι  η διδασκαλία της λογοτεχνίας πρέπει να γίνεται  με ορθό, καινοτόμο και προσιτό τρόπο, ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν και να γνωρίσουν όχι μόνο τον μαγικό κόσμο της λογοτεχνίας, αλλά και την ίδια την γλώσσα.

Τι είναι η λογοτεχνία;

Πολλοί καθηγητές ρωτούν τους μαθητές τον ορισμό της λογοτεχνίας, όμως η απάντηση τους είτε είναι λανθασμένη είτε δεν γνωρίζουν τι σημαίνει. Λογοτεχνία νοείται το σύνολο των πεζών και των ποιητικών κειμένων που έχουν αισθητικό σκοπό, αλλά και κατ’ επέκταση το αξιακό και γνωσιακό υπόβαθρο τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι και η σημασία της εθνικής λογοτεχνίας, η οποία διακρίνεται από τις γλωσσικές και λογοτεχνικές ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν  την λογοτεχνική παραγωγή ενός έθνους.

Γιατί είναι αναγκαία η διδασκαλία της λογοτεχνίας;

Η λογοτεχνία στην εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι είναι ένα φαινόμενο το οποίο έχει σημαντική θέση στη ζωή μας, γιατί
μας δίνει εργαλεία να κατανοήσουμε τον κόσμο και να συγκροτήσουμε την υποκειμενικότητα μας. Οι καθηγητές είναι αναντίρρητη ανάγκη να θέτουν ως πρωταρχική αξία του μαθήματος την κριτική στάση απέναντι στις πολιτισμικές παραδόσεις, τις αξίες και τα μηνύματα από όπου κι αν προέρχονται. Οφείλουν μέσα από ένα τεράστιο  πλήθος κειμένων να φέρουν σε επαφή τους μαθητές με την ελληνική γλώσσα, ώστε να μπορούν να την χειρίζονται κατάλληλα, ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της. Επιπλέον, αξιοποιώντας τα κείμενα της λογοτεχνίας μπορούν  να καλλιεργήσουν μια δημιουργική σχέση ανάμεσα στους μαθητές και με την κοινωνία και τον πολιτισμό, καθώς με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές θα γίνουν ενεργοί πολίτες και παραγωγοί πολιτισμού. Αξίζει να υπογραμμίσουμε πως, οι μαθητές πρέπει να εξοικειωθούν με τα κείμενα της λογοτεχνίας, για να έρθουν σε επαφή με ποίκιλες γλωσσικές εμπειρίες και μέσα από την τριβή με την μεταφορική λειτουργία της γλώσσας, να αρχίσουν να στοχάζονται.

Διδασκαλία της λογοτεχνίας μέσω εργασίας/project

Η λογοτεχνία είναι ένα μάθημα το οποίο μπορεί να διδαχθεί διαθεματικά, με ομαδοσυνεργατικό τρόπο,  δηλαδή με τη μέθοδο σχεδίων εργασίας. Με αυτή τη μέθοδο, οι μαθητές μπορούν να μελετήσουν το θέμα από την οπτική γωνία πολλών μαθημάτων, αλλά και από την καθημερινότητα. Για παράδειγμα, οι μαθητές του Γυμνασίου και του Λυκείου με αυτήν την μέθοδο να μελετούν τα κείμενα είτε στην τάξη είτε στο σπίτι τους, χωρισμένοι σε ομάδες. Γίνεται ανάλυση του κειμένου, το συγκρίνουν με ένα άλλο και συζητείται το κεντρικό θέμα. Έπειτα,  γίνεται μια νέα συζήτηση του θέματος που προκύπτει από το λογοτεχνικό κείμενο με τη συμβολή της Ιστορίας, της Γεωγραφίας, της Οικονομίας, της Κοινωνιολογίας ανάλογα το θέμα που πραγματεύονται οι μαθητές. Αξίζει να επισημάνουμε ότι, η λογοτεχνία δίνει την δυνατότητα για μια πακτωλό διαθεματικών εργασιών, καθώς επηρεάζεται από τη ζωή και τα προβλήματα της σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.  Η λογοτεχνία ως κοινωνικό και φαντασιακό προϊόν του εκάστοτε δημιουργού, δεν αναπαριστά φωτογραφικά τη ζωή, αλλά την μεταπλάθει και την παρουσιάζει με την δική της αλήθεια. Συνεπώς, η μελέτη κειμένων με όμοιο θέμα, η σύγκριση τους και η οργάνωση σχεδίων εργασίας συμβάλλουν  στην ευρύτερη κατανόηση ενός θέματος  και στην καλλιέργεια της γλώσσας. Ως μέθοδος είναι παιδαγωγικά θετική, διότι είναι συμμετοχική, αφού δίνει τα σκήπτρα του μαθήματος στους μαθητές.

Εισαγωγή της τεχνολογίας στην διδασκαλία της λογοτεχνίας

Η τεχνολογία κατά την διάρκεια και μετά το πέρασμα της πανδημίας εισήλθε για τα καλά στην εκπαίδευση, γεγονός που είναι απόλυτα φυσιολογικό να επηρεάσει την διδασκαλία της λογοτεχνίας. Η λογοτεχνία, ως κοινωνικό φαινόμενο, συμβάλλει στην ανάπτυξη του πολιτισμού και στην διατήρηση της παράδοσης. Ωστόσο, η παλαιότερη μέθοδος διδασκαλίας δεν βοηθούσε τους μαθητές να αντιληφθούν τον παραπάνω ουσιαστικό ρόλο του μαθήματος, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται από φορέας του πολιτισμού σε κάτι ξένο και εχθρικό για τους ίδιους. Η τεχνολογία εαν αξιοποιηθεί σωστά μπορεί να ανατρέψει την τωρινή κατάσταση και να κάνει το μάθημα πιο δημιουργικό και εποικοδομητικό. Ειδικότερα, το διαδίκτυο προσφέρει την προσέγγιση άπειρων λογοτεχνικών κειμένων με μεγαλύτερη ευκολία και μικρότερο κόστος, με πρόσβαση σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες και ψηφιοποιημένα αρχεία. Επιπλέον, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής επιτρέπει  άμεση πρόσβαση στη γνώση και ως εκ τούτου, καλλιεργεί την αυτενέργεια του μαθητή, ο οποίος μπορεί να διαχειριστεί και να αξιοποιήσει την γνώση.  Προς επίρρωση των παραπάνω θέσεων, η πρόσβαση  στις κατάλληλες, πιστοποιημένες ιστοσελίδες πλαισιώνουν την διδασκαλία της λογοτεχνίας με ένα σύνολο πληροφορίων που εκ των πραγμάτων αδυνατεί να μεταλαμπαδεύσει ο εκπαιδευτικός στους μαθητές και κατά συνέπεια ενισχύουν το μορφωτικό αποτέλεσμα του μαθήματος. Για παράδειγμα, στη δευτεροβάθμια  εκπαίδευση που διδάσκεται ο Κ. Π. Καβάφης, μπορεί να ενισχυθεί το υλικό του εκπαιδευτικού από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Ωνάση, μέσα στην οποία υφίστανται ψηφιοποιημένα τα ποιήματα του. Αυτή η επιπρόσθετη πληροφορία θα βοηθήσει τους μαθητές να γνωρίσουν και να κατανοήσουν με καλύτερο τρόπο το έργο και τη γλώσσα του ποιητή.

Πηγές

1. Αργυροπούλου Χ. (2006),  Η διαθεματικότητα στα φιλολογικά μαθήματα και τα σχέδια εργασίας/project. Αθήνα: Μεταίχμιο
2. Βελουδής Γ. (2001), Γραμματολογία Θεωρία της Λογοτεχνίας. Αθήνα: Πατάκη