Στον καθημερινό μας λόγο συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε διάφορες φράσεις για να σχολιάσουμε μια κατάσταση. Δεν γνωρίζουμε όμως πως πίσω από αυτές κρύβονται συνήθως πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες. Ένα αντίστοιχο παράδειγμα αποτελεί η φράση «τα έβγαλα στη φόρα», η οποία σχετίζεται με τα fora του Βυζαντίου. Πώς ήταν όμως διατυπωμένη αρχικά αυτή η έκφραση;
Τι ήταν τα fora
Η λέξη fora προέρχεται από τη λατινική λέξη forum που σημαίνει αγορά. Πρόκειται για έναν υπαίθριο χώρο με ποικίλες λειτουργίες όπως οικονομικές – εμπορικές, διοικητικές, κοινωνικές και πνευματικές. Σε αυτήν συνήθιζαν να συγκεντρώνονται οι πολίτες για να συζητήσουν σχετικά με τις πολιτικές εξελίξεις ή ακόμη και να φιλοσοφήσουν. Αγορές υπήρχαν τόσο στη Ρώμη όσο και στην Ελλάδα ενώ αργότερα εντοπίστηκαν και στο Βυζάντιο.
Τα fora της Κωνσταντινούπολης
Η μορφολογία του εδάφους της Κωνσταντινούπολης δυσκόλευε την εφαρμογή ενός κανονικού ορθογωνίου πλέγματος δρόμων, διέθετε όμως την κεντρική «Μέση» οδό. Πρόκειται για τη σημαντικότερη λεωφόρο που συνέδεε μία από τις κεντρικές πύλες της πόλης με το συγκρότημα των ανακτόρων. Πλαισιωνόταν από τοξωτές στοές και στις δύο πλευρές της και σχετιζόταν με όλες τις αγορές – fora.
Ένα σημείο της συναντούσε το forum του Αρκαδίου στο κέντρο του οποίου υπήρχε η στήλη του αυτοκράτορα. Η συγκεκριμένη ήταν διακοσμημένη με ανάγλυφα σχετικά με τις νίκες του Αρκαδίου και στην κορυφή της υπήρχε το άγαλμά του ίδιου.
Η αγορά που ακολουθούσε ήταν το forum Βovis (αγορά των βοών) που πήρε το όνομά της από ένα μεγάλο ορειχάλκινο άγαλμα που αναπαριστούσε την κεφαλή ενός βοδιού. Λέγεται πως ο χώρος περιβαλλόταν από στοές, διακοσμημένες με ανάγλυφα και αγάλματα.
Στη συνέχεια, η Μέση Οδός έφτανε στο forum του Ταύρου στο κέντρο της οποίας υπήρχε η αψίδα και η στήλη του Θεοδοσίου Α’. Η αψίδα αποτελούνταν από τρία τοξωτά ανοίγματα με ψηλότερο το κεντρικό ενώ τα δύο εκατέρωθέν του έφεραν από 4 κίονες. Από την άλλη, η στήλη διέθετε ανάγλυφες αναπαραστάσεις των νικών του αυτοκράτορα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
Η τελευταία αγορά που συναντούσε η Μέση Οδός ήταν το forum του Κωνσταντίνου που δημιουργήθηκε κατά την ίδρυση της πόλης το 330 μ.Χ. Η αγορά είχε κυκλικό σχήμα και ήταν διακοσμημένη με πλήθος αγαλμάτων και έργων τέχνης ενώ στο κέντρο υπήρχε η στήλη του Κωνσταντίνου Α’.
«Τα έβγαλα στη φόρα» και τα βυζαντινά fora
Η φράση «τα έβγαλα στη φόρα» δηλώνει πως φανέρωσα κάτι αρνητικό για κάποιον με στόχο να τον εκθέσω. Δεν σχετίζεται με τη φόρα δηλαδή την ώθηση αλλά με τις βυζαντινές αγορές – fora.
Τη βυζαντινή εποχή, όταν κάποιος κατηγορούνταν πως διέπραξε ένα σοβαρό αδίκημα όπως λεηλασία, κλοπή ή ακόμη και φόνο, έπρεπε να υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία ώστε να δικαστεί. Σε περιπτώσεις όμως που το έγκλημα δεν μπορούσε να τεκμηριωθεί, ο κήρυκας αναλάμβανε να εκθέσει και να κατηγορήσει δημόσια τους υπαίτιους.
Πήγαινε, λοιπόν, σε κάποια αγορά, ανέβαινε σε ένα πεζούλι και μόλις μαζευόταν το πλήθος, άρχιζε να απαγγέλλει δυνατά τις κατηγορίες. Έπειτα παρακινούσε τον λαό να καταθέσει ό,τι γνώριζε σχετικά με την υπόθεση, απειλώντας τους μάλιστα πως αν δεν το έκαναν, θα ήταν καταραμένοι στη ζωή και στο θάνατο.
Έτσι, πολλοί έβγαζαν στα fora τα αποδεικτικά στοιχεία, από φόβο μήπως τους βρει κάποια τρομερή συμφορά.
Η φράση επομένως ήταν τα έβγαλα στα fora. Με την πάροδο του χρόνου όμως «τα fora» έγιναν «η φόρα» και η φράση έμεινε στην ιστορία ως τα έβγαλα στη φόρα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο
Πώς βγήκε η φράση «του τα έβγαλε στη φόρα» (2016). Ανακτήθηκε από https://www.newsbeast.gr/greece/arthro/2211494/pos-vgike-i-frasi-tou-ta-evgale-sti-fora (τελευταία πρόσβαση 16/1/21)
Monuments of Constantinople. Ανακτήθηκε από https://www.thebyzantinelegacy.com/monuments (τελευταία πρόσβαση 16/1/21)
Εν Μέση Οδώ. Ανακτήθηκε από http://www.stougiannidis.gr/messi_odos.htm (τελευταία πρόσβαση 16/1/21)
Μπούρας Χ. (2001). Ιστορία της Αρχιτεκτονικής. Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος “Μέλισσα”.
