Οι παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο

Ένα από τα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον άνθρωπο από τα ζώα είναι το γεγονός πως διαθέτει έναρθρο λόγο, γλώσσα. Χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος μιλάει. Μάλιστα κάποιες από τις παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο τις μιλάει ακόμη.

Το πείραμα του Φαραώ

Τον 7ο αιώνα π.Χ. στην Αίγυπτο βασίλευε ο Φαραώ Ψαμμήτιχος Α΄. Ο Φαραώ θέλησε να βρει την προέλευση της ανθρώπινης γλώσσας. Είναι έμφυτη ή επίκτητη; Και ποια είναι η παλαιότερη γλώσσα; Έτσι ξεκίνησε ένα πείραμα.

Ο Φαραώ έδωσε δύο νεογέννητα σε ένα βοσκό για να τα αναθρέψει. Η διαταγή ήταν να μεγαλώσουν τα παιδιά χωρίς να ακούσουν κανέναν να μιλά. Πράγματι, ο βοσκός τάιζε τα παιδιά άφθονο γάλα, αλλά ποτέ δεν ακούστηκε κουβέντα από το στόμα του. Τα παιδιά έφτασαν στην ηλικία των δύο ετών. Τότε, η πρώτη λέξη που βγήκε από το στόμα τους ήταν “βεκός”, μια φρυγική λέξη που σημαίνει “ψωμί”. Ο Φαραώ τότε θεώρησε πως δεν είναι η αιγυπτιακή γλώσσα η παλαιότερη, αλλά η φρυγική.

Οι παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο

Το πείραμα του Ψαμμήτιχου αναφέρει ο Ηρόδοτος και αμφισβητείται τόσο η αλήθεια, όσο και η εγκυρότητά του. Το ζήτημα πάντως απασχόλησε πολύ τους ανθρώπους γενικά και τους επιστήμονες ειδικά. Μπορεί να μην μπορούμε μα βεβαιότητα να πούμε ποια ήταν η πρώτη γλώσσα που ακούστηκε στη γη, μα μπορούμε να πούμε ποια ήταν η πρώτη γλώσσα που γράφτηκε. Έτσι, η γραφή εμφανίζεται γύρω στο 3.000 με 3.500 π.Χ. στη Μεσοποταμία (το σημερινό Ιράκ). Ακολουθεί η Αίγυπτος, όπου η γραφή εμφανίστηκε προς το τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ.,γύρω στο 3.200 π.Χ. Στην άλλη πλευρά του κόσμου, στην Αμερική, τα πρώτα γραπτά κείμενα, αυτά των Ολμέκων, εμφανίζονται γύρω στο 1.500 π.Χ.

Αυτό που συγκινεί είναι πως κάποιες από τις παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο μιλιούνται -με μικρές ή μεγάλες αλλαγές- ακόμη.

Η γλώσσα των Πυραμίδων

Το πείραμα δεν το απέδειξε, όμως ο Ψαμμήτιχος ήταν πολύ κοντά στην αλήθεια, μια και η αιγυπτιακή είναι μια από τις αρχαιότερες γλώσσες στον κόσμο. Η πρώτη ολοκληρωμένη πρόταση στα αρχαία αιγυπτιακά καταγράφηκε το 2.690 π. Χ. Μια γλώσσα που μας άφησε γραπτά κείμενα όμοια με έργα ζωγραφικής. Η γλώσσα των ιερογλυφικών ακούστηκε ξανά χάρη στον Σαμπολιόν, που το 1822 κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει το περίτεχνο σύστημα γραφής.

Η γλώσσα που επιβιώνει σήμερα και είναι απόγονος των αρχαίων αιγυπτιακών είναι η Κοπτική. Χρησιμοποιείται στη λειτουργία της Ορθόδοξης, αλλά και της Καθολικής Κοπτικής Εκκλησίας.

Σανσκριτικά ή Ντεβ Βανί, η γλώσσα των θεών

Η σανσκριτική γλώσσα είναι η δεύτερη αρχαιότερη γλώσσα στον κόσμο που συνεχίζει να ομιλείται σήμερα. Τα παλαιότερα γραπτά μνημεία στα σανσκριτικά χρονολογούνται περίπου 1.500 χρόνια π.Χ. Από τη μία θεωρείται νεκρή γλώσσα, γιατί έχει σταματήσει να εξελίσσεται. Ωστόσο, περίπου 12.000 -14.000 άτομα μιλούν σανσκριτικά και είναι σε θέση να τη χρησιμοποιήσουν στην καθημερινή τους επικοινωνία. Η σανσκριτική γλώσσα είναι, επίσης, η λατρευτική γλώσσα μεγάλων θρησκειών, όπως ο Ινδουισμός και ο Βουδισμός.

Τα σανσκριτικά ανήκουν στη μεγάλη οικογένεια των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Ο πρώτος που μελέτησε και παρατήρησε την ομοιότητα της σανσκριτικής με την ελληνική και τη λατινική ήταν ο Γουίλιαμ Τζόουν, ο οποίος εργαζόταν ως δικαστής στην Ινδία του 18ου αιώνα. Αυτός παρατήρησε ότι τα σανσκριτικά παρουσιάζουν ομοιότητες στη γραμματική με τα ελληνικά -άλλη μια από τις παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο- καθώς και με τα λατινικά.

Τα αρχαιότερα κείμενα που έχουν βρεθεί γραμμένα στα σανσκριτικά είναι οι Βέδες, ιεροί ύμνοι και λατρευτικοί στίχοι. Στη σανσκριτική γράφτηκαν και τα διάσημα έπη Ραμαγιάνα και Μαχαμπαράτα, πηγή έμπνευσης για πολλούς κατοπινούς λογοτέχνες.

Σήμερα γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσης της σανσκριτικής γλώσσας. Προσφέρεται στα σχολεία ως γλώσσα επιλογής. Μπορεί να μη φαίνεται κάποια πρακτική χρηστικότητα, μα η κατάκτηση των σανσκριτικών μπορεί να βοηθήσει στην εκμάθηση άλλων γλωσσών, όπως τα Μπενγκάλι, τα Χίντι ή τη βιρμανική γλώσσα.

Η κινεζική γλώσσα, μια από τις παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο

Με 1,1 δισεκατομμύρια φυσικούς ομιλητές, τα κινέζικα είναι η πιο ομιλούμενη γλώσσα στον κόσμο. Κατέχει, όμως, κι άλλη μια, διπλή πρωτιά. Πρόκειται για την παλαιότερη γραπτή γλώσσα και την παλαιότερη ομιλούμενη γλώσσα που χρησιμοποιείται ακόμη σήμερα. Τα πρώτα γραπτά κείμενα χρονολογούνται περίπου το 1250 π.Χ.

Σήμερα βέβαια τα κινέζικα είναι ένας ευρύς όρος, μια μεγάλη γλωσσική “ομπρέλα” κάτω από την οποία υπάρχουν πολλές διαφορετικές διάλεκτοι. Ωστόσο, δύο από τις επικρατέστερες διαλέκτους -τα Μανδαρίνικα και τα Καντονέζικα- προέρχονται από τα αρχαία κινεζικά.

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

Τα ελληνικά είναι μια από τις παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο και η αρχαιότερη γλώσσα που χρησιμοποιείται ακόμη σήμερα για καθημερινή επικοινωνία. Τα σύγχρονα ελληνικά ομιλούνται από περίπου 13.000.000 ανθρώπους. Μολονότι έχουν αλλάξει αρκετά σε σύγκριση με τα αρχαία ελληνικά, είναι σίγουρα απόγονοι της γλώσσας του Ομήρου.

Ο Όμηρος έγραψε τα έπη του -την Ιλιάδα και την Οδύσσεια- τον 8ο αιώνα π.Χ. Μα τα αρχαιότερα κείμενα στην ελληνική χρονολογούνται πολύ πριν τον πατέρα της ελληνικής -και ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Για την ακρίβεια 700 χρόνια πριν τον Όμηρο, δηλαδή περίπου το 1450 π.Χ.

Ήταν το 1952 όταν δύο Άγγλοι, ο Μάικλ Βέντρις και ο Τζον Τσάντγουικ, κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν στην Πύλο και αλλού. Οι πινακίδες χρονολογούνταν στα μυκηναϊκά χρόνια και η γραφή που έφεραν ονομάστηκε Γραμμική Β. Τα κείμενα που καταγράφηκαν στις πινακίδες δεν είχαν λογοτεχνικοί αξία. Ήταν κατάλογοι προϊόντων και τεχνιτών του ανακτόρου. Τα οποία -όπως αποκάλυψε η αποκρυπτογράφηση- ήταν ελληνικά. Λέξεις που ταξίδεψαν ως τον Όμηρο, αλλά και ως τις μέρες, όπως η λέξη ti-ri-po-de (τρίπους -τρίποδο).

Οι παλαιότερες γλώσσες στον κόσμο δεν κουβαλούν μόνο την ιστορία των ανθρώπων που τις μίλησαν. Διαμορφώνουν και την σκέψη των απογόνων τους, γονιμοποιούν άλλες γλώσσες και ομορφαίνουν τη λογοτεχνική προίκα του ανθρώπινου πολιτισμού.

Πηγές:

Cardon G. (2022). Sanskrit Language -Origin, History & Facts. Britannica. Ανακτήθηκε από: www.britannica.com (τελευταία πρόσβαση: 13/03/2023)

Χριστίδης Α.Φ. (2010). Η ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη): Θεσσαλονίκη

Top 10 Oldest Languages in the World. Busuu. Ανακτήθηκε από: blog.busuu.com (τελευταία πρόσβαση: 14/03/2023)

How old is the Chinese Language? – A brief history from Archaic to Mandarin. Ανακτήθηκε από: www. chinamarketadvisor.com (τελευταία πρόσβαση: 13/03/2023)

Το άγνωστο πείραμα του Φαραώ με τα νεογέννητα παιδιά! Τα απομόνωσε από τον υπόλοιπο κόσμο με σκοπό να βρει την προέλευση της ανθρώπινης γλώσσας. Ανακτήθηκε από: www.mixanitouxronou.gr (τελευταία πρόσβαση: 13/03/2023)