Φιλοσοφία και φύση

Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έχουν δημιουργήσει μία τεράστια ποικιλία φιλοσοφικών θεωριών και ιδεών στο πέρασμα των αιώνων. Ειδικότερα, έχουν αναπτύξει θεωρίες οι οποίες αφορούν, παραδείγματος χάριν, τον τρόπο με τον οποίο οφείλουν να ζουν οι άνθρωποι μεταξύ τους, ώστε να υπάρχει κοινωνική συνέχεια και γαλήνη. Βέβαια, κάποιοι άλλοι φιλόσοφοι προσπάθησαν να ανακαλύψουν από τι απαρτίζεται ο φυσικός κόσμος γύρω μας. Όπως και να έχει, μία σειρά αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων προσπάθησαν να μετατρέψουν τις διάφορες εικασίες τους σε φιλοσοφικά μονοπάτια. Επομένως, χρησιμοποιώντας αυτά τα μονοπάτια ως φιλοσοφικά εναύσματα, πρόκειται να μας παρουσιάσουν τις αντιλήψεις τους , συνδέοντας φιλοσοφία και φύση.

Θαλής: το νερό αποτελεί την απαρχή των πάντων

Για τον Αριστοτέλη, ο Θαλής ήταν ο Πρώτος από τους φιλοσόφους της “γενιάς” του που συνέδεσε φιλοσοφία και φύση. Καταγόταν από την Μίλητο, μία αρχαία ελληνική πόλη της Μικράς Ασίας στην διάρκεια του 6ου αιώνα π.Χ. Ο Θαλής ήταν γνωστός για την σπουδαία του συμβολή στους τομείς της φιλοσοφίας, της αστρονομίας και των μαθηματικών.

Ο Θαλής επιχείρησε να εξηγήσει την προέλευση όλων των στοιχείων της φύσης στο φιλοσοφικό του έργο. Σύμφωνα με τις μελέτες του, το νερό είναι η αρχή των πάντων, ολόκληρης της φύσης. Μετά το νερό, ακολουθούν όλα τα υπόλοιπα στοιχεία της φύσης. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.) μας εξήγησε τους λόγους κατά τους οποίους ο Θαλής θεώρησε το νερό ως την απαρχή των πάντων. Πιο συγκεκριμένα, ο Αριστοτέλης μας επεξήγησε ότι το νερό είναι πολύ σημαντικό για την ύπαρξη και την συνέχιση της ζωής πάνω στην γη. Επιπλέον, το νερό είναι το μόνο στοιχείο της φύσης το οποίο έχει την δυνατότητα να μετατρέπεται από την μία φυσική κατάσταση στην άλλη (στέρεα, αέρια, υγρή μορφή). Επιπροσθέτως, ο Θαλής υποστήριζε ότι ο πλανήτης Γη είναι μία σφαίρα, η οποία επιπλέει πάνω σε μία θάλασσα. Επομένως, εξαιτίας της περιστασιακής βύθισης του πλανήτη μας σε αυτή την θάλασσα, προκαλούνται οι σεισμικές δονήσεις.

Αναξίμανδρος: το Άπειρον

Ο σύγχρονος του Θαλή ο Αναξίμανδρος, ο οποίος ήταν και μαθητής του, καταγόταν επίσης από την Μίλητο. Ήταν ο πρώτος Έλληνας φιλόσοφος ο οποίος κατέγραψε τις ιδέες του γύρω από διάφορα φιλοσοφικά θέματα. Ακόμη, έγινε γνωστός χάρη στο γεγονός ότι κατέστησε τον πρώτο παγκόσμιο χάρτη οικείο στους Έλληνες.

Ο Αναξίμανδρος μελέτησε τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (αέρας, γη, φωτιά, νερό) και διαπίστωσε ότι κανένα από αυτα δεν αποτελεί την αρχή των πραγμάτων. Επίσης, τα στοιχεία αυτά είναι φθαρτά και το ένα τείνει να αναιρεί την ύπαρξη του άλλου. Για αυτό τον λόγο, ο Αναξίμανδρος πρότεινε ένα άλλο στοιχείο, το Άπειρον, το οποίο είναι άφθαρτο και αόριστο μέσα στο Σύμπαν.

Όσον αφορά το Σύμπαν, ο Αναξίμανδρος διατύπωσε μία σχετική φιλοσοφική θεωρία. Υποστήριξε ότι τα ουράνια σώματα κάνουν κύκλους καθώς κινούνται στον νυχτερινό ουρανό. Αυτό ήταν και το σημαντικότερο βήμα προς την ανάπτυξη της αστρονομικής επιστήμης, συνδέοντας άρρηκτα φιλοσοφία και φύση.

Αναξιμένης: ο αέρας είναι τα πάντα

Ο Αναξιμένης ήταν ο τελευταίος από τους μεγάλους Μιλησίους φιλοσόφους, ο οποίος δεν ακολούθησε τις φιλοσοφικές ιδέες των δασκάλων του. Ειδικότερα, πίστευε ότι η αρχή των πάντων, η απαρχή ολόκληρου του κόσμου είναι ο αέρας. Ακόμη, σε σύγκριση με τους προκατόχους του, θεωρούσε τον αέρα ως ένα ημι- θεϊκό στοιχείο. Πρώτα από όλα, παρουσίασε την θεωρία ότι ο συμπυκνωμένος αέρας κρυώνει και μπορεί να μετατραπεί σε νερό και γη. Επίσης, υποστήριζε ότι όταν ο αέρας αραιώνεται, θερμαίνεται και μετατρέπεται σε φωτιά. Αυτό το γεγονός το  απέδειξε τοποθετώντας μπροστά από το στόμα του το χέρι του και εκπνέοντας πάνω σε αυτό. Ο αέρας αυτός ειναι ζεστός, οπότε με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δημιουργηθεί η φωτιά.

Ηράκλειτος: φωτιά και ροή του Σύμπαντος

Ο Ηράκλειτος ήταν ένας φιλόσοφος από την Έφεσο, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ. Οι φιλοσοφικές του μελέτες αποτελούσαν μια απάντηση στις μελέτες  και στις απόψεις των Μιλησίων φιλοσόφων. Δηλαδή, σε αντίθεση με τους προκατόχους του, ο Ηράκλειτος πίστευε ότι ολόκληρος ο κόσμος υπάρχει και βασίζεται στο φυσικό στοιχείο της φωτιάς, η οποία σιγοκαίει και αλλάζει συνεχώς τα πάντα στο πέρασμα της. Δηλαδή, συνέδεε φιλοσοφία και φύση όσο κανένας προηγούμενος φιλόσοφος.

Τέλος, ο Ηράκλειτος εισήγαγε ένα νέο σύστημα στον φιλοσοφικό κόσμο, σύμφωνα με το οποίο τα στοιχεία της φύσης μετατρέπονται από την μία φυσική κατάσταση στην άλλη. Παραδείγματος χάριν, μας εξηγεί αναλυτικά τις μετατροπές της φωτιάς :σε θάλασσα, σε γη και πάλι σε φωτιά. Επομένως, ο Ηράκλειτος εξήγαγε κάλλιστα το συμπέρασμα ότι το Σύμπαν βρίσκεται σε μια συνεχή ροή και ότι κανένα στοιχείο της φύσης δεν μένει αναλλοίωτο. Όλα αλλάζουν απρόσκοπτα και ραγδαία.

Πηγές για το άρθρο:

Hendricks, S. (2023). 7 Greek philosophers and their brilliantly flawed explanations of nature. Ανακτήθηκε από https://bigthink.com/thinking/7-greek-philosophers-brilliantly-flawed-explanations-nature/?fbclid=IwAR3eztrWH9sjXiuiUM6RReSrp6ZY4drTKRttxfySiY962HltTYzt0aQiTxw (τελευταία πρόσβαση 12.03.2023)