Εννοιακή Τέχνη: Η αμφισβήτηση της παράδοσης

Εννοιακή Τέχνη
Illya και Emilia Kabakov. Two Times Nr 10 (2015). Πηγή: studiointernational.com

Στις απαρχές του εικοστού αιώνα, οι πειραματισμοί των καλλιτεχνών έδωσαν χώρο σε αμέτρητα καλλιτεχνικά εγχειρήματα και τεχνοτροπίες. Η έμπνευση αντλείται τόσο από το σύγχρονο τρόπο ζωής όσο και από τις θεωρίες που αναπτύσσονται για τον ρόλο, την ουσία και την εξελικτική πορεία της Τέχνης.

Η Σύγχρονη τέχνη αποτελεί ένα μυστήριο για πολλούς καθώς τα έργα, που εκτίθενται, κατά καιρούς, κάνουν τους θεατές να αναρωτιούνται για το τι πραγματικά μπορεί να χαρακτηρίζεται ως Τέχνη. Η αμφισβήτηση για όλους και για όλα που κυριαρχεί έντονα και στις μέρες μας οδήγησε τους καλλιτέχνες στην άρνηση της χρήσης συμβατικών χρωμάτων και υλικών με αποτέλεσμα το έργο τους να δημιουργεί αντιφατικές αντιδράσεις· άλλοτε να μπερδεύει ή να θαυμάζεται κι άλλοτε να εξοργίζει το κοινό είτε απευθύνεται σ ‘ αυτό είτε όχι.

Στο τέλος της δεκαετίας του ’60 αναπτύχθηκε, σε θεωρητικό και καλλιτεχνικό πλαίσιο, η Εννοιακή τέχνη, όπου, όπως με ακρίβεια υπονοεί το όνομά της, η έννοια αποτελεί το βασικό συστατικό για ένα έργο τέχνης· η συνέχεια αντιμετωπίζεται ως μη αναγκαία.  Πρόκειται για μια τάση, κατά την οποία, η σύλληψη της ιδέας ενός έργου τέχνης προέχει σε σχέση με το ίδιο το αντικείμενο τέχνης. Οι καλλιτέχνες που ασπάστηκαν την Εννοιακή τέχνη, αν και επηρεάστηκαν από το μινιμαλιστικό ρεύμα, στη συνέχεια το αμφισβήτησαν και προσπάθησαν να ξεφύγουν από αυτό. Μέσα από την Εννοιακή τέχνη, ουσιαστικά αμφισβητείται η παραδοσιακός τρόπος απόδοσης της τέχνης, τόσο ως έκφραση όσο και ως μορφή, ενώ κυριαρχεί, ως αντικείμενο, η γλώσσα, στο λεκτικό της τμήμα, που υπερέχει, συνήθως, του οπτικού. Η εμφάνισή της πραγματοποιείται, τυπικά, στην Αμερική με το μανιφέστο Paragraphs on Conceptual Art το οποίο δημοσιεύτηκε το 1967 από τον Sol LeWitt (Σολ Λεβίτ).

 

Εννοιακή Τέχνη
Ομάδα Τέχνη και Γλώσσα: Art and Language Paints a Picture ( 1999). Πηγή: tate.org.uk

 

Για τον Sol LeWitt «η ιδέα γίνεται μια μηχανή που δημιουργεί τέχνη». Επομένως, «Όταν ένας καλλιτέχνης χρησιμοποιεί μια εννοιακή μορφή της τέχνης σημαίνει πως όλοι οι προγραμματισμοί και οι αποφάσεις είναι διαμορφωμένες εκ των προτέρων και η εκτέλεση είναι μηχανική υπόθεση». (Ιστορία της Τέχνης:182)

Advertisements
Ad 14

 

Η δυναμική της Εννοιακής τέχνης, όπως φαίνεται και μέσα από τις δηλώσεις του Sol LeWitt και των άλλων εκπροσώπων της, ήταν πολύ έντονη. Ουσιαστικά το συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ρεύμα ξεκίνησε μέσα από την αποϋλοποίηση του δημιουργήματος και την αναβάθμιση του σχεδίου έναντι  του ίδιου του έργου, όπως το έπραξε ο Marcel Duchamp (Μαρσέλ Ντυσάν), ο οποίος θεωρείται πρόδρομος της Εννοιακής τέχνης. Με αυτή τη λογική, η νοητική διαδικασία σύλληψης και σχεδιασμού ενός έργου τέχνης σταδιακά αντικαθιστά το απτό οπτικό τμήμα του. Ωστόσο, το οπτικό αυτό τμήμα, το έργο τέχνης δηλαδή, δεν εξαφανίζεται. Συνεχίζει να υφίσταται. Η Εννοιακή τέχνη δεν έχει ως στόχο την αφαίρεση της δημιουργίας του έργου τέχνης, η οποία είναι η έκφραση της τέχνης, και την αντικατάστασή του από τη γλωσσολογία αλλά προσπαθεί να ανακαλύψει τα όρια της Τέχνης.

Διαβάστε επίσης  Ο δρόμος για την Αφαίρεση

Η υλοποίηση της Εννοιακής τέχνης φαίνεται μέσα τα  έργα των διαφόρων εκπροσώπων της, όπως είναι ο Joseph Kosuth (Τζόζεφ Κόσουτ), που υποστήριξε ότι η Τέχνη πρέπει να αυτοαμφισβητείται και οφείλει να μην εμφανίζεται, αν είναι δυνατό, ούτε σε φυσική μορφή ή η Ομάδα Τέχνη και Γλώσσα, όπου, οι καλλιτέχνες Baldwin Michael και Ramson Mel πειραματίζονται μέσα από γλωσσικές προτάσεις και περιγραφές πράξεων και γεγονότων.

Η Ομάδα Τέχνη και Γλώσσα δημιουργεί τεράστιους καταλόγους που περιέχουν φράσεις, ιδέες ή περιγραφές. Η αντιστοίχιση, μεταξύ αντικειμένων και γραπτών πληροφοριών, που αρχικά φαίνεται να μην παρουσιάζει κάποια σύνδεση, αναμένεται να πραγματοποιηθεί από τον ίδιο το θεατή, σε μια προσπάθεια αλληλεπίδρασης καλλιτέχνη-έργου-κοινού. Ο Ben Vautier (Μπένζαμεν Βωτιέ) χαράζει αποφθέγματα σε μαύρο φόντο με τη χρήση λευκού χρώματος. Τα έργα του που αποτελούν σκέψεις, εντυπώσεις, διακηρύξεις, μπορεί να περιβάλλονται από ένα πέπλο μυστηρίου ωστόσο είναι ανοικτά σε ερμηνείες. Ο  Lawrence Weiner (Λόρενς Βάινερ) στο έργο του χρησιμοποιεί τις δηλώσεις του, τόσο ως υποκείμενο όσο και ως αντικείμενο. Ξεκίνησε να γράφει τις ιδέες του, το 1970, σε ορισμένους τοίχους εκθεσιακών χώρων και τις συσχέτισε με ορισμούς του χώρου και απλές δράσεις, ώστε, να προβληματίσει το θεατή με την πιθανότητα πραγματοποίησης όσων γράφει χωρίς ωστόσο να τον ωθεί να τις πραγματοποιήσει.

 

Εννοιακή Τέχνη
Joseph Kosuth: Art as Idea as Idea (1967). Πηγή: artnet.com

 

Η αναζήτηση και οι επιρροές της Εννοιακής Τέχνης δεν σταμάτησαν να βρίσκουν ανταπόκριση στους καλλιτέχνες που συνεχίζουν την προσπάθεια να ξεφύγουν σε τεχνική και ύφος από τα καθιερωμένα, ώστε να φέρουν το περιεχόμενο του εκάστοτε θέματος τους στο προσκήνιο, το οποίο είχε εξοβελιστεί, κατά κάποιο τρόπο, από την έμφαση που δόθηκε στη φόρμα. Εντασσόμενοι στο συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ρεύμα, πολλοί δημιουργοί είχαν την δυνατότητα να ασχοληθούν με κοινωνικά ζητήματα και να τα προωθήσουν προσβλέποντας στην αλλαγή του κόσμου που μας περιβάλλει. Πολλοί από αυτούς τους δημιουργούς, που είναι καταξιωμένοι διεθνώς, αξιοποίησαν και αξιοποιούν την Εννοιακή τέχνη ως καλλιτεχνική γλώσσα, όπως είναι ο Luis Caminzer, η Martha Rosler, o Ai Weiwei, ο Hans Haacke και άλλοι, προκειμένου να μεταφέρουν μηνύματα ευαισθητοποίηση προς την εγχώρια και παγκόσμια κοινότητα.

Διαβάστε επίσης  ΝΕΟΝ μια συνύπαρξη σύγχρονης και αρχαίας τέχνης

Το έργο τέχνης, κατά την πάροδο του χρόνου, αποτέλεσε αντικείμενο αγοραπωλησίας και καταναλωτισμού, αποδεικτικό δύναμης και πλούτου, μουσειακό είδος. Αρκετοί καλλιτέχνες προσπαθούν, υπό την επιρροή της Εννοιακής τέχνης, να βγάλουν το δημιούργημά τους έξω από το εμπορευματοποιημένο πλαίσιο. Δημιουργούν εφήμερα έργα, πολλά από αυτά τεραστίων διαστάσεων, περιτυλίγουν δημόσια κτήρια, απομονώνουν τη θέα σε χώρους του φυσικού περιβάλλοντος όπως ακτές, κοιλάδες ή μη, συμπεριλαμβάνουν ή παρουσιάζουν τον ίδιο τους τον εαυτό ως έργο τέχνης. Σε κάθε περίπτωση, μπορεί, ο εκάστοτε θεατής να έρθει σε επαφή με τα έργα τους, να αλληλεπιδράσει με αυτά αλλά δεν μπορούν να αγοραστούν όλα για να τοποθετηθούν σε μια γκαλερί, σ’ ένα μουσείο ή στη συλλογή κάποιου συλλέκτη. Η μοναδική τεκμηρίωση, του εφήμερου έργου τους, είναι η φωτογραφική αποτύπωση, που λειτουργεί κι αυτή με τη σειρά της ως έργο τέχνης, όπως και η βιωμένη εμπειρία που αποτυπώθηκε στη μνήμη του θεατή. Αμφισβήτησαν ανοικτά το ρόλο των μουσείων, των κριτικών Τέχνης, των μεταπρατών στις διάφορες γκαλερί, των ίδιων των καλλιτεχνών, των συλλεκτών. Με αυτό τον τρόπο προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το κατεστημένο που δημιουργήθηκε και δραστηριοποιήθηκε γύρω από το χώρο της Τέχνης με σκοπό το οικονομικό όφελος διαχωρίζοντάς την σε υψηλή και μη.

Όταν η τέχνη «επιβάλλει όρους», όποιοι κι αν είναι αυτοί, θα υποστηρίξει ο Lawrence Weiner, στον δέκτη για την εκτίμησή της τότε «αποτελεί αισθητικό φασισμό».

 

Εννοιακή τέχνη
Ben Vautier: Αναμένω τον πόλεμο. Πηγή: eva-vautier.com

 

Στην Εννοιακή τέχνη, ο δημιουργός μπορεί, ακόμη και να αποποιηθεί, το έργο του. Όταν ο LeWitt έφυγε από τη ζωή, τα σκίτσα του μετατράπηκαν σε διάφορα έργα τέχνης από άλλους καλλιτέχνες, με αποτέλεσμα, το έργο του να μη διακοπεί, μετά το θάνατό του, αλλά να συνεχίζεται. Επομένως, στην Εννοιακή τέχνη, δεν τίθεται το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων καθώς, εκ των προτέρων, η υλοποίηση ενός έργου αναμένεται να πραγματοποιηθεί από άλλους γι’ αυτό το λόγο δεν είναι υποχρεωτική και η υπογραφή του από τον δημιουργό του.

Διαβάστε επίσης  Τέχνη και διακόσμηση: μια σχέση καρμική

 

Βιβλιογραφία

Πολέτι Φ., Μενεγκούτσο Μ. (2008). Ιστορία της Τέχνης. 14ος – 20ος αιώνας. 20ος αιώνας: Πρωτοπορίες. Τόμος ΧΙ. Αθήνα: Μοτίβο Εκδοτική-Εκδόσεις Τόπος

Διαδίκτυο

Joseph Kosuth. Ανακτήθηκε από: arutv.ee.auth.gr (Τελευταία πρόσβαση 22/2/19)

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

The Turkish Detective: Εγκλήματα με άρωμα… Κωνσταντινούπολης

Εγκλήματα στην ΠόληΗ σειρά The Turkish Detective είναι από εκείνες
Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα;

Έρωτας και ψυχοθεραπεία – έννοιες ασύμβατεςΗ Κόλαση του Δάντη μοιάζει