Οι φυλακές της Νορβηγίας ως πρότυπο σωφρονιστικού ιδρύματος

Στις περισσότερες χώρες, τα ποσοστά υποτροπής των φυλακισμένων είναι αρκετά υψηλά. Ο υπερπληθυσμός στις φυλακές καθιστά δύσκολη έως και ανέφικτη την επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία. Οι σκανδιναβικές χώρες ωστόσο, συχνά θεωρούνται πρότυπα επιτυχημένης σωφρονιστικής πολιτικής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Νορβηγία η οποία με 20%, κατέχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά υποτροπής παγκοσμίως.

Το σωφρονιστικό σύστημα της Νορβηγίας θεωρείται αρκετά προοδευτικό και διαφέρει κατά πολύ με εκείνο των χωρών του υπόλοιπου δυτικού κόσμου, ως προς τα προγράμματα, τις ποινές και τους στόχους που εφαρμόζει. Σκοπός του συγκεκριμένου συστήματος, είναι η αποκατάσταση των κρατουμένων (rehabilitation), η μείωση των ποσοστών υποτροπής (recidivism) καθώς και η ομαλή επανένταξη τους στην κοινωνία (reintegration) (Denny,2016).Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, οι έγκλειστοι αντιμετωπίζονται με ανθρωπιά και σεβασμό διατηρώντας τα δικαιώματά τους ως πολίτες, ενώ η στέρηση της ελευθερίας τους με φυλάκιση, θεωρείται αρκετή τιμωρία για τις εγκληματικές τους πράξεις.

Οι φυλακές της Νορβηγίας:Η αρχή της κανονικότητας και η δομή των φυλακών

Το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης της Νορβηγίας στηρίζεται στην αρχή της κανονικότητας. Αυτό σημαίνει ότι η ζωή του παραβάτη μέσα στη φυλακή θα πρέπει να προσομοιάζει όσο περισσότερο γίνεται με την ζωή στον έξω κόσμο. Η Νορβηγική κοινωνία δεν στηρίζει το μένος απέναντι στους καταδικασθέντες. Αντιθέτως, προωθεί τον αλληλοσεβασμό, την εμπιστοσύνη και την αξιοπρέπεια, κάτι που γίνεται αντιληπτό και από την δομή των φυλακών, οι οποίες είναι ανοικτού τύπου και μικρής χωρητικότητας. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κάγκελα, τείχη και ηλεκτροφόρα καλώδια, αλλά  διαθέτουν μόνο τα απαραίτητα εμπόδια. Ασφαλώς υπάρχουν έλεγχοι ασφαλείας, φρουροί, ελεγχόμενοι έξοδοι και περιορισμοί αλλά οι περισσότεροι κρατούμενοι έχουν τους προσωπικούς τους χώρους και σχετικές ανέσεις (Pratt, 2007). Οι μικρής χωρητικότητας φυλακές ευνοούν την κοινωνική αλληλεπίδραση μεταξύ των κρατουμένων και του προσωπικού, κάνοντας έτσι πιο αποτελεσματική την διαχείριση των συμβάντων, την ασφάλεια των εγκλείστων και την ποιότητα ζωής τους εντός της φυλακής (Johnsen, Granheim & Helgesen, 2011).

Το μοντέλο εισαγωγής

Στα πλαίσια της αρχής της κανονικότητας, τα Νορβηγικά σωφρονιστικά ιδρύματα παρέχουν σημαντικές εκπαιδευτικές και επαγγελματικές δράσεις που ενισχύουν την ομαλή και επιτυχημένη επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία. Οι φυλακές δεν έχουν δικό τους προσωπικό που να παρέχει εκπαιδευτικές ή ιατρικές υπηρεσίες, βιβλιοθήκες και εκκλησίες. Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται από την κοινότητα. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η λειτουργία σχολικών μονάδων εντός των φυλακών. Η ενεργή συμμετοχή της κοινότητας στη ζωή των φυλακισμένων και η μεταξύ τους αλληλεπίδραση, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αποκατάστασή και την επανένταξή τους στην κοινωνία. Μέσω των προγραμμάτων, οι έγκλειστοι έχουν την δυνατότητα να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και την νοοτροπία τους, ώστε μετά την αποφυλάκισή τους να μπορέσουν να παραμείνουν εκτός φυλακής.

Φυλακή BASTOY

Η συγκεκριμένη φυλακή πήρε το όνομά της από το νησί Bastoy το οποίο βρίσκεται 75 χιλιόμετρα νότια του Oslo και είναι προσβάσιμη μόνο με πλοίο. Φιλοξενεί 115 τροφίμους και 69 υπαλλήλους και η έκτασή της υπολογίζεται ότι είναι 2.6 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Χαρακτηριστικό των φυλακών Bastoy είναι η χαμηλή ασφάλεια, η οικολογική συντήρηση, τα εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά υποτροπής (της τάξεως των 16%) και η ευγενική μεταχείριση των κρατουμένων. Οι έγκλειστοι ζουν σε κοινόχρηστα σπίτια, τα οποία διαθέτουν κουζίνα, μπάνιο, καθιστικό και ιδιωτικά υπνοδωμάτια. Ακόμη, υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι όπου οι κρατούμενοι μπορούν να δέχονται επισκέψεις. Επιπλέον, ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση σε τηλέφωνο και στο διαδίκτυο χωρίς επιτήρηση. Στις φυλακές Bastoy, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι είναι άοπλοι και συνυπάρχουν αρμονικά με τους κρατούμενους. Καθημερινά ασχολούνται με διάφορες εργασίες όπως η εκτροφή ζώων, οι συγκομιδή καρπών, το μαγείρεμα και οι καθαριότητες, ενώ τους παρέχονται και ψυχαγωγικές δραστηριότητες όπως τρέξιμο, κολύμπι στην ιδιωτική παραλία του νησιού, ψάρεμα και θέατρο. Τα παραπάνω αποτελούν μέρος του μοντέλου αποκατάστασης της φυλακής Bastoy, σύμφωνα με το οποίο καλλιεργείται ένα αίσθημα υπευθυνότητας και ηθικής στους κρατουμένους κα γίνεται πιο ομαλή η μετάβαση από τον εγκλεισμό στην ελευθερία.

Φυλακή HALDEN

Η φυλακή Halden χτίστηκε το 2010 και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη φυλακή της Νορβηγίας. Η κατασκευή της κόστισε 250 εκατομμύρια δολάρια και η συνολική έκταση που καλύπτει είναι 300 στρέμματα. Η φυλακή Halden έχει δυνατότητα φιλοξενίας 252 κρατουμένων και είναι σχεδιασμένη με τρόπο τέτοιο ώστε να μοιάζει με μικρό χωρίο, υπενθυμίζοντας στους τροφίμους ότι εξακολουθούν να αποτελούν μέρος της κοινωνίας. Το σωφρονιστικό ίδρυμα Halden χωρίζεται σε επιμέρους κτηριακές μονάδες όπου διαμένουν οι κρατούμενοι, ενώ διαθέτει δικό του ιατρικό κέντρο, οδοντιατρείο, γήπεδο, γυμναστήριο και στούντιο ηχογράφησης. Στη δομή της φυλακής περιλαμβάνεται και κτήριο όπου οι έγκλειστοι μπορούν να δέχονται επισκέψεις από τις οικογένειές τους και να διανυκτερεύουν. Στα παράθυρα δεν υπάρχουν κάγκελα. Οι φύλακες κυκλοφορούν χωρίς όπλα και οι σχέσεις τους με τους τροφίμους είναι φιλικές. Η αποκατάσταση και η επανένταξή τους πραγματοποιείται μέσω επαγγελματικών προγραμμάτων. Οι φύλακες οργανώνουν δραστηριότητες έτσι ώστε οι έγκλειστοι να διατηρούν την παραγωγικότητά τους και να είναι προσηλωμένοι στην προετοιμασία τους για την ζωή στον έξω κόσμο.

Εν κατακλείδι, η πολιτική που ακολουθούν οι φυλακές στην Νορβηγία είναι αποτελεσματική και αυτό φαίνεται από τα χαμηλά ποσοστά υποτροπής της χώρας αλλά και από τον μετέπειτα σωφρονισμό των κρατουμένων. Ο λόγος που οδήγησε σε αυτή την επιτυχία, είναι ότι το εν λόγω σωφρονιστικό σύστημα βασίζεται στον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων δίνοντας έμφαση στην αποκατάσταση των καταδικασθέντων και στην αναμόρφωσή τους. Η ποιότητα ζωής μέσα στη φυλακή αλλά και τα προγράμματα (επαγγελματικά και εκπαιδευτικά) που τους παρέχονται, διευκολύνουν την επανένταξή τους στην κοινωνία και τους βοηθούν ώστε μελλοντικά να μείνουν μακριά από παραβατικές συμπεριφορές.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

Pratt J. 2007 Scandinavian exceptionalism in an era of penal excess, Part I: The nature and roots of Scandinavian excedptionalism, British Journal of Criminology 48 (2) 119-137 Ανακτήθηκε απο: https://academic.oup.com/bjc/article/48/2/119/422635 (τελευταία πρόσβαση 12/7/2023)

Johnsen, B., Granheim, P., K., & Helgesen, J. (2011). Exceptional prison conditions and the quality of prison life: Prison size and prison culturein Norwegian closed prisons. European journal of Criminology, 8(6) 515-529 Ανακτήθηκε απο: https://www.researchgate.net/publication/254091390_Exceptional_prison_conditions_and_the_quality_of_prison_life_Prison_size_and_prison_culture_in_Norwegian_closed_prisons (τελευταία πρόσβαση 12/7/2023)

Denny, M. (2016) Norway’s Prison System: Inv s Prison System: Investigating Recidivism and estigating Recidivism and Reintegration  Ανακτήθηκε απο: https://digitalcommons.coastal.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1032&context=bridges (τελευταία πρόσβαση 12/7/2023)