Χριστουγεννιάτικη εκεχειρία 1914: όταν τα όπλα σώπασαν

Η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία του 1914 δείχνει πως ακόμη και μέσα στον ζόφο του Α’ Παγκοσμίου πολέμου δε χάθηκε η ανθρωπιά.

Ο Μεγάλος Πόλεμος

Ήταν 26 Ιουλίου 1914 όταν οι σειρήνες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ήχησαν. Ένας πόλεμος που υποτίθεται θα κρατούσε λίγες μέρες, με τους στρατιώτες που μπήκαν σε αυτόν να ελπίζουν πως θα κάνουν Χριστούγεννα σπίτι τους. Κι όμως, ο Δεκέμβριος τους βρήκε στα υγρά, λασπωμένα χαρακώματα. Χριστούγεννα σπίτι τους θα αργούσαν να κάνουν. Κάποιοι δε θα γύριζαν ποτέ. Ο Μεγάλος Πόλεμος άφησε πίσω του σχεδόν 10 εκατομμύρια νεκρούς, όταν έληξε στις 11 Νοεμβρίου 1918.

Εκκλήσεις για χριστουγεννιάτικη εκεχειρία

Ο κόσμος δεν είχε δει ξανά τέτοιον πόλεμο. Ο Πάπας Βενέδικτος 15ος είχε κάνει έκκληση σε διάφορες κυβερνήσεις για “να σωπάσουν τα όπλα την ημέρα που τραγούδησαν οι άγγελοι”. Δε δόθηκε καμία επίσημη απάντηση στο αίτημα του Πάπα. Στην αμερικανική γερουσία, από την άλλη, κατατέθηκε μια πρόταση για κατάπαυση του πυρός 20 μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Η ελπίδα πως η εκεχειρία θα συνεχιζόταν δεν έλειπε.

Συγκινητικές υπήρξαν οι προσπάθειες των γυναικών για χριστουγεννιάτικη εκεχειρία. Οι γυναίκες της Αγγλίας είχαν συγκλονιστεί από τον πρωτόγνωρο αυτό πόλεμο. Μόνο στη μάχη του Σομ, στη βόρεια Γαλλία, 60.000 Βρετανοί είχαν χάσει τη ζωή τους. Έστειλαν, λοιπόν, επιστολή στις γυναίκες της Αυστρίας και της Γερμανίας. Στο ίδιο μήκος κύματος απάντησαν και αυτές, με μια επιστολή που κατήγγειλε τις αισχρότητες του σύγχρονου πολέμου.

Ωστόσο, οι στρατηγοί και οι πολιτικοί, αυτοί που βρίσκονταν χιλιόμετρα μακριά από τα παγωμένα χαρακώματα, κώφευαν στις εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός, ακόμη και για μια μέρα.

Χριστουγεννιάτικη εκεχειρία: μια ανταρσία

Οι στρατιώτες στα χαρακώματα ένιωθαν μεγάλη την ανάγκη να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα. Παραμονή Χριστουγέννων, στο δυτικό μέτωπο, στην περιοχή του Βελγίου, Γερμανοί στρατιώτες είχαν στολίσει δέντρα και τραγουδούσαν. Λέγεται πώς ένας Γερμανός στρατιώτης φώναξε στα αγγλικά με βαριά, γερμανική προφορά “μη ρίχνετε μετά τις 12 και δεν θα ρίξουμε ούτε εμείς”.

Οι στρατιώτες της Αντάντ έκπληκτοι άκουσαν τους Γερμανούς να τραγουδούν την “Άγια Νύχτα”. Ενθουσιασμένοι, χειροκρότησαν και ακολούθησαν τραγουδώντας το διάσημο τραγούδι σε διάφορες γλώσσες.

Οι ανώτεροι αξιωματικοί διαφωνούσαν απόλυτα. Για αυτούς μια νύχτα χωρίς σφαίρες ήταν μια χαμένη νύχτα. Μα φαίνεται πως εκείνη τη νύχτα τις καρδιές των στρατιωτών οδηγούσε μόνο το πνεύμα των Χριστουγέννων.

Ανταλλαγή δώρων στην ουδέτερη ζώνη

Το κατανυκτικό κλίμα ζέστανε τις καρδιές των στρατιωτών στα αντίπαλα στρατόπεδα. Γρήγορα έπεσε η πρόταση να βρεθούν. Όχι στη γερμανική, ούτε στην πλευρά των συμμαχικών στρατευμάτων, αλλά στη μέση.

Οι πυροβολισμοί στην ουδέτερη ζώνη δε σταματούσαν παρά μόνο πρόσκαιρα, για να περισυλλέξουν οι αντίπαλοι τους νεκρούς τους. Η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία του 1914, όμως, μετέτρεψε την ουδέτερη ζώνη σε μια γιορτή συναδέλφωσης. Γερμανοί στρατιώτες έδωσαν τα χέρια με Βρετανούς και Γάλλους. Αντάλλαξαν δώρα -τσιγάρα, ουίσκυ, εφημερίδες. Λέγεται μάλιστα πως ένας Βρετανός στρατιώτης έστησε ένα αυτοσχέδιο μπαρμπέρικο, προσφέροντας κούρεμα σε Γερμανούς στρατιώτες, με αντάλλαγμα λίγα τσιγάρα.

Παίζοντας ποδόσφαιρο με τον εχθρό

Η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία του 1914 περιγράφεται σε διάφορα κείμενα στρατιωτών που υπηρέτησαν σε εκείνο το χαράκωμα. Απομνημονεύματα, γράμματα στην οικογένεια, ημερολόγια καταγράφουν τις λεπτομέρειες αυτής της αυτοσχέδιας γιορτής.

Μαρτυρείται, λοιπόν, ένας αγώνας ποδοσφαίρου ανάμεσα στους Γερμανούς και τους Άγγλους στρατιώτες. Πού βρέθηκε η μπάλα ή αν ήταν αυτοσχέδια δε γνωρίζουμε. Νικήτρια αναδείχθηκε η Γερμανία με 3-2. Λίγη σημασία είχε βέβαια το σκορ. Σημασία είχε πως νικητές και ηττημένοι ήταν ζωντανοί μετά το τέλος του ματς.

Οι αντιδράσεις των αρχηγών

Η χριστουγεννιάτικη ανακωχή συνεχίστηκε σε κάποια σημεία για παραπάνω από μία ημέρα. Οι ανώτεροι αξιωματικοί εξοργίστηκαν και ήταν αποφασισμένοι να μην ξανασυμβεί. Όπως και έγινε. Καμία άλλη ανακωχή δε μαρτυρείται ως το τέλος του πολέμου, παρά μόνο για σύντομα χρονικά διαστήματα, όσο χρειαζόταν για την περισυλλογή των νεκρών. Λέγεται, μάλιστα, πως τα Χριστούγεννα οι εντολές ήταν να μη σταματούν καθόλου τα πολυβόλα, ώστε να μένουν σε εγρήγορση οι στρατιώτες. Ακόμη και τότε, όμως, μαρτυρείται πως δε στόχευαν τα εχθρικά χαρακώματα, για να μην υπάρξουν απώλειες την άγια αυτή ημέρα.

Ενάντιος στη χριστουγεννιάτικη εκεχειρία υπήρξε κι ένας Γερμανός δεκανέας που μάλωνε τους στρατιώτες του με αυτά τα λόγια: “Τέτοια πράγματα δεν πρέπει να γίνονται σε καιρό πολέμου. Δεν έχετε πια αίσθημα της γερμανικής τιμής;”. Το όνομα αυτού: Αδόλφος Χίτλερ.

Ακόμα, όμως, και τα Χριστούγεννα του 1914 υπήρχαν νεκροί, παρά τη διαδεδομένη αντίθετη άποψη.  Άλλωστε δεν επικρατούσε ησυχία σε όλα τα σημεία του μετώπου. Υπολογίζεται πως περίπου 250 στρατιώτες πέθαναν εκείνη τη νύχτα, αν και οι περισσότεροι υπέκυψαν στα τραύματά τους.

Η ανάμνηση της χριστουγεννιάτικης εκεχειρίας του 1914

Το 1999 στο Βέλγιο, στο σημείο όπου ξεκίνησε η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία, στήθηκε ένας σταυρός. Οι επισκέπτες αφήνουν λίγα λουλούδια στη μνήμη αυτών που χάθηκαν ή μια μπάλα ποδοσφαίρου, θυμίζοντας το ματς των Χριστουγέννων.

Ένας απλός ξύλινος σταυρός για να θυμίζει ότι, ακόμη και στην αγριότητα του πολέμου, η αγάπη βρίσκει το δρόμο για τις καρδιές των ανθρώπων.

Πηγές:

Baime A.J. & Janssen V. (2022). WWWI’s Christmas Truce: When Fighting Paused for the Holiday. Ανακτήθηκε από: www.history.com (τελευταία πρόσβαση: 18/12/2022)

Μαυραγάνης Κ. (2021). Όταν τα Χριστούγεννα νίκησαν τον πόλεμο: Η ιστορία πριν την χριστουγεννιάτικη ανακωχή του 1914. Huffington Post (Huffpost Greece). Ανακτήθηκε από: www.huffingtonpost.gr (τελευταία πρόσβαση: 18/12/2022)

“Άγια Νύχτα” στα χαρακώματα: Η συγκλονιστική ιστορία της ανακωχής των Χριστουγέννων 1914. Ανακτήθηκε από: www.cnn.gr (τελευταία πρόσβαση: 18/12/2022)

“Καλά Χριστούγεννα” 1914: Μια αληθινή ιστορία. Ανακτήθηκε από www.tvxs.gr (τελευταία πρόσβαση: 18/12/2022)