Α’ Μακεδονικός Πόλεμος

Ο Α’ Μακεδονικός Πόλεμος (215 – 205 π.Χ.) διεξήχθη ταυτόχρονα με τον Β’ Καρχηδονιακό πόλεμο, μεταξύ των Ρωμαίων και του Φιλίππου του Ε’ της Μακεδονίας (221-179 π.Χ.). Στην αρχή της βασιλείας του Φιλίππου, η Πελοπόννησος δέχθηκε εισβολή από τους Αιτωλούς, με συνέπεια ο Φίλιππος να συγκεντρώσει τα στρατεύματα του ελληνικού συνασπισμού, ώστε να τους αντιμετωπίσει. Ωστόσο, λόγω του γεγονότος ότι οι επιχειρήσεις δεν προχωρούσαν σύμφωνα με τις προσδοκίες του βασιλιά, και εξαιτίας του ταυτόχρονου κινδύνου από τον Ιλλυριό Δημήτριο της Φάρου, ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τους Αιτωλούς, που οδήγησαν στην ειρήνη της Ναυπάκτου το 217 π.Χ.

Η προειδοποίηση του Αγέλαου

Στο συνέδριο της Ναυπάκτου το 217 π.Χ. εκφώνησε τον λόγο του ο Αγέλαος από τη Ναύπακτο, στρατηγός της Αιτωλικής συμπολιτείας. Είχε διακρίνει τον κίνδυνο από το εγχείρημα που ετοιμαζόταν να υλοποιήσει ο Φίλιππος ο Ε’, τη σύναψη συμμαχίας με τους Καρχηδονίους, και προσπάθησε να το αποτρέψει. Εξέφρασε την άποψη πως οποιοσδήποτε από τους δύο κι αν ο αν αναδειχθεί νικητής, οι Καρχηδονίοι ή οι Ρωμαίοι, δε θα αρκεστεί στην επικυριαρχία της Ιταλίας και της Σικελίας αλλά θα προσπαθήσει να επεκταθεί προς την ανατολή και να κατακτήσει ελληνικά εδάφη. Ωστόσο, ο Αγέλαος δεν εισακούσθηκε και ο Φίλιππος συνήψε συμμαχία με τον Αννίβα τον Καρχηδόνιο το 215 π.Χ., έπειτα από τις στρατιωτικές επιτυχίες του πρώτου εναντίον των Ρωμαίων, στον Τρεβία, την Τρασιμένη και τις Κάννες.

Συμμαχία Ελλήνων και Καρχηδονίων

Κατά την εξιστόρηση του Πολυβίου για τον Α’ Μακεδονικό Πόλεμο, την περίοδο που οι Ρωμαίοι υφίστανται ήττες από τους Καρχηδονίους, οι δεύτεροι φαίνεται να βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση. Γνωρίζοντας τα τεκταινόμενα, ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος Ε’ έκρινε ότι χρειαζόταν να συνάψει συμμαχία με τον Αννίβα, με σκοπό να αποκομίσει εδαφικά οφέλη από την Ιλλυρία. Αξίζει να σημειωθεί η άποψη του Gehrke, σύμφωνα με την οποία ο Φίλιππος δεν απέβλεπε σε παγκόσμια κυριαρχία, διότι μοναδικό μέλημα του Φιλίππου ήταν η επέκταση του βασιλείου του προς την Ιλλυρία, ώστε να δώσει το μήνυμα στους Ρωμαίους να περιοριστούν στην Ιταλία, και η προστασία της Ελλάδας από «τους βάρβαρους της Δύσης», τους Ρωμαίους. Οι δύο πλευρές, αφού ορκίστηκαν στους θεούς των Καρχηδονίων και των Ελλήνων, συμφώνησαν ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Κοινός τους στόχος ήταν η αντιμετώπιση των Ρωμαίων. Αμφότεροι υποχρεούνταν να προστατεύουν ο ένας τον άλλον – οι Καρχηδόνιοι κατέστησαν σαφές ότι θα παρείχαν βοήθεια στους Μακεδόνες μόνο εάν οι εχθροί δεν ήταν κάποιο κράτος με το οποίο είχαν συνάψει ειρήνη – και δεσμεύονταν να μη χρησιμοποιήσουν δόλο ο ένας εναντίον του άλλου.

Η ρωμαϊκή απάντηση

Οι Ρωμαίοι αισθανόμενοι αμηχανία εξαιτίας του ενδεχόμενου νέου πολεμικού μετώπου στην Ελλάδα, αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τις αντίπαλες προς τον Φίλιππο δυνάμεις στην Ελλάδα. Ζήτησαν να συμμαχήσουν με τους Αιτωλούς το 211. Οι αντιμακεδόνες Αιτωλοί θεώρησαν ότι τους παρουσιαζόταν μία σημαντική ευκαιρία να αντιμετωπίσουν τον Φίλιππο και να αποκομίσουν εδαφικά οφέλη, κυρίως την Ακαρνανία, με αποτέλεσμα να δεχθούν την πρόταση των Ρωμαίων.

Η προειδοποίηση του Λυκίσκου

Τον κίνδυνο που εγκυμονούσε μία τέτοια συμμαχία για την Ελλάδα μπόρεσε να διακρίνει ο Λυκίσκος, ο Ακαρνάνας πολιτικός, ο οποίος εκφώνησε έναν πολύ σημαντικό λόγο στη Σπάρτη το 211 π.Χ. Με το λόγο του προσπάθησε να εξηγήσει στους Αιτωλούς γιατί δε θα ήταν συνετή η σύναψη μία συμμαχίας με ξένες δυνάμεις. Σύμφωνα με τον ίδιο, παρά το γεγονός ότι οι Αιτωλοί πίστευαν πως με αυτή τη βοήθεια θα νικούσαν το Φίλιππο, δε μπορούσαν να αντιληφθούν το μέγεθος του κινδύνου που διέτρεχε ολόκληρη η Ελλάδα με αυτήν την κίνηση. Διότι δε θα ήταν ισότιμοι σύμμαχοι για τους Ρωμαίους, αλλά σε δεύτερο χρόνο θα μετατρέπονταν σε υποχείριά τους ώστε οι δεύτεροι να κατακτήσουν την Ελλάδα.

Η ειρήνη της Φοινίκης

Ωστόσο, όπως συνέβη και με τον Αγέλαο, οι προειδοποιήσεις του Λυκίσκου δεν εισακούστηκαν. Αρχικά στον Α’ Μακεδονικό πόλεμο δεν υπήρχαν πολλές μεταπτώσεις και οι αντίπαλες δυνάμεις κέρδιζαν στα σημεία. Οι Ρωμαίοι εμπόδισαν τον Φίλιππο να επικρατήσει στην περιοχή της Απολλωνίας, ενώ ο Φίλιππος κατέλαβε το σημαντικό λιμάνι της Ιλλυρίας Λίσσο, όπου ξεκίνησε τη ναυπήγηση νέου στόλου για την Αδριατική (213 π.Χ.). Το γεγονός αυτό θορύβησε τη Ρώμη η οποία το 211 π.Χ. συνήψε την προαναφερθείσα συμμαχία με τους Αιτωλούς. Ως το 209 π.Χ. η πορεία του πολέμου ήταν δυσμενής για τον Φίλιππο, εξαιτίας της υπεροχής του ναυτικού των αντιπάλων του, στο οποίο προστέθηκε και ο στόλος του Αττάλου του της Περγάμου. Από το 208, ωστόσο, και έπειτα, η κατάσταση μεταστράφηκε υπέρ του Φιλίππου. Οι Αιτωλοί ανήσυχοι λόγω των επιτυχιών του Φιλίππου και οι Ρωμαίοι εξαιτίας του φόβου ενός ενδεχόμενου ελιγμού του, δεν επιθυμούσαν να διαιωνιστεί ο πόλεμος. Η ειρήνη της Φοινίκης, (205 π.Χ.) σφράγιζε το τέλος του Α’ Μακεδονικού Πολέμου.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:

Gehrke, H.-J. (2007). Ιστορία του ελληνιστικού κόσμου. (Mτφρ. Ά. Χανιώτης, επιμ. Κ. Μπουραζέλης). Αθήνα: Εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ.

Mossé, Cl. & Schnapp-Gourbeillon, A. (2009). Επίτομη ιστορία της αρχαίας Ελλάδας (2000-31 π.Χ.). (Μτφρ. Λ. Στεφάνου). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαδήμα.

Μπουραζέλης, Κ. (2017). Οι Τρόφιμοι της Λύκαινας. Συνοπτική Ιστορία των Ρωμαίων και της Πολιτείας τους από την Ίδρυση της Ρώμης έως την εποχή του Διοκλητιανού (753 π.Χ. – 305 μ.Χ.). Αθήνα: Μ.Ι.Ε.Τ

Πολύβιος, Ιστορίες, 5, 104, 3-11. (Μετάφραση: Τ. Δαρβέρης).

Πολύβιος, Ιστορίες, 7, 9. (Μετάφραση: Η. Κ. Σβέρκος).

Πολύβιος, Ιστορίες, 9, 37. (Μετάφραση: Η. Κ. Σβέρκος).

Walbank, F.W. (1999). Ο ελληνιστικός κόσμος. (Μτφρ. Τ. Δαρβέρης). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας.