5 βασικές φιλοσοφικές θεωρίες που όλοι οφείλουμε να γνωρίζουμε

Από την Αρχαιότητα έως και την σύγχρονη εποχή, οι φιλόσοφοι προσπαθούν να απαντήσουν μία τεράστια ποικιλία “υπαρξιακών” ερωτημάτων.  Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αποτελούν οι εξής ερωτήσεις: “Ποιο είναι το νόημα της ζωής; Ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό στον κόσμο; Τι είναι ακριβώς η έννοια της δικαιοσύνης “.  Όμως, για κακή μας τύχη, δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη απάντηση στα ερωτήματα φιλοσοφικού τύπου. Αυτό συμβαίνει επειδή η φιλοσοφία είναι κατά κόρον μια τεράστια και αχανής επιστήμη. Επίσης μπορούμε να προσθέσουμε ότι χάρη σε αυτήν, οι φιλόσοφοι μπορούσαν και μπορούν ελεύθερα να διατυπώσουν την δική τους θεωρία πάνω σε οποιοδήποτε φιλοσοφικό ζήτημα. Επομένως, οι σημαντικότερες πέντε φιλοσοφικές θεωρίες που άλλαξαν την ανθρωπότητα και που ο καθένας από εμάς οφείλει να γνωρίζει είναι οι εξής:

1. “Η πλατωνική θεωρία των Ιδεών”:

Ο Πλάτων ήταν ο πρώτος από τους φιλοσόφους που διέκρινε τον “υλικό” κόσμο από τον “ιδεατό” κόσμο. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η Ιδέα (ή αλλιώς το Είδος) είναι η προέλευση του κάθε πράγματος. Με άλλα λόγια αποτελεί την πρωτότυπη πηγή του. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την πλατωνική αυτή θεωρία, πρέπει να φέρουμε στο νου μας, την διάσημη ” Αλληγορία του Σπηλαίου”.

Σύμφωνα με την Αλληγορία του Σπηλαίου, στο βάθος μια σπηλιάς, άνθρωποι ανέκαθεν αλυσοδεμένοι, παρατηρούν συνεχώς να περνάνε από μπροστά τους διάφορες σκιές αντικειμένων, χωρίς να γνωρίζουν ότι είναι σκιές. Θεωρούν ότι αυτό που βλέπουν με τα μάτια τους είναι η μοναδική αλήθεια. Όμως, στην πραγματικότητα, οι σκιές των αντικειμένων απαρτίζουν τις Ιδέες και όχι τα ίδια τα υλικά αντικείμενα. Δηλαδή, βλέπουν συνεχώς ψευδαισθήσεις. Επομένως, εξαιτίας αυτών των ψευδαισθήσεων, δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την κριτική τους σκέψη, προκειμένου να ξεφύγουν από τις πλάνες τους.

2. “Η θεωρία της ενδοσκόπησης”:

Η θεωρία της ενδοσκόπησης αποτελεί μία μέθοδος αυτοκριτικής και αυτο-αξιολόγησης του ανθρώπου. Ειδικότερα, προσπαθεί να παρατηρεί συνεχώς τις εσωτερικές του αντιδράσεις σε συνδυασμό με τα εξωτερικά ερεθίσματα από το περιβάλλον στο οποίο ζει.

Ιδρυτής της θεωρίας της ενδοσκόπησης είναι ο Βρετανός εκπαιδευτικός και φιλόσοφος Τζον Λοκ, βασισμένος στις ιδέες του Ρενέ Ντεκάρτ. Ειδικότερα, ο Ντεκάρτ πίστευε ότι υπάρχουν δύο κύριες πηγές γνώσεως: τα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου και ο ανθρώπινος νους.

Η μέθοδος της ενδοσκόπησης μας βοηθάει να ανακαλύπτουμε τις σκέψεις μας, να “κωδικοποιούμε” τα συναισθήματα μας και να αποκτούμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για την σχέση ανάμεσα στις σκέψεις και στις πράξεις. Συνοψίζοντας, η θεωρία της ενδοσκόπησης μας δίνει την δυνατότητα και την εμπειρία να σκεφτόμαστε με έναν πιο αφηρημένο και ευρύ τρόπο.

3. “Η θεωρία του σολιψισμού”:

Ο σολιψισμός είναι ευρέως γνωστός και ως “εγωμονισμός”. Συγκεκριμένα, είναι μια φιλοσοφική θεωρία, κατά την οποία ένας άνθρωπος αναγνωρίζει τις δικές του σκέψεις ως την μόνη πραγματικότητα, η οποία πάντα υπάρχει και πάντα είναι διαθέσιμη.  Σύμφωνα με τον Mark Twain, η κύρια ιδέα του σολιψισμού είναι η ακόλουθη, όπως διατυπώνει και στην ιστορία του “The Mysterious Stranger”:

“Δεν υπάρχει Θεός, ούτε Σύμπαν, ούτε ανθρώπινη φυλή, ούτε επίγεια ζωή, ούτε παράδεισος, ούτε κόλαση. Όλα είναι ένα όνειρο, ένα αλλόκοτο και ανόητο όνειρο. Τίποτα δεν υπάρχει παρά μόνο εσύ. Και εσύ δεν είσαι τίποτα άλλο πέρα από μία Σκέψη- μία περιπλανώμενη, μία άχρηστη, μία χωρίς καταφύγιο σκέψη, η οποία περιπλανιέται έρημη μέσα στην άδεια αιωνιότητα”.

Αυτή η φιλοσοφική θεωρία του σολιψισμού διατυπώνεται μέσα σε ταινίες, όπως το The Matrix, το The Beginning και το Mr Nobody.

4. “Η Θεοδικία: το εγχείρημα δικαίωσης του Θεού”:

Η Θεοδικία αποτελεί μία θρησκευτική και φιλοσοφική θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο Θεός είναι το Απόλυτο Καλό στον κόσμο και η οποιαδήποτε παρουσία του Κακού αφαιρείται σημαντικά. Όμως το κύριο ερώτημα αυτής της θεωρίας του Λάιμπνιτς είναι γιατί ο Θεός δεν εξαφανίζει το Κακό από τον κόσμο. Οι τέσσερις πιθανές απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα είναι:

1. είτε επειδή ο Θεός θέλει να το εξαφανίσει αλλά δεν μπορεί
2. είτε μπορεί αλλά δεν θέλει
3. είτε μπορεί και δεν θέλει να το κάνει
4. είτε επειδή μπορεί και θέλει να το πραγματοποιήσει.

Οι τρεις πρώτες απαντήσεις δεν συνδέονται με το γεγονός ότι ο Θεός είναι το Απόλυτο Καλό στον κόσμο, ενώ η τελευταία απάντηση δεν παραδέχεται με τίποτα την ύπαρξη του Κακού.

Επιπλέον, υπάρχει άλλη μία πτυχή της θεωρίας της Θεοδικίας. Ειδικότερα, σύμφωνα με αυτήν, ο Θεός δημιούργησε πολλούς κόσμους και μόνο το Καλό τοποθέτησε μέσα σε αυτούς. Από την άλλη πλευρά όμως, η ύπαρξη του Κακού αποτελεί την μοναδική συνέπεια διαφοροποίησης του κόσμου από το Καλό.

5. ” Ο ηθικός σχετικισμός”: 

Τέλος, η θεωρία του ηθικού σχετικισμού. Πιο συγκεκριμένα, η ζωή θα ήταν ευκολότερη εάν το Καλό και το Κακό ήταν δύο απόλυτες έννοιες. Όμως ο ηθικός σχετικισμός  δεν προσεγγίζει τις δύο αυτές έννοιες με απόλυτο και καθοριστικό τρόπο. Δηλαδή, ούτε τις διχοτομεί, ούτε τις διαμορφώνει σύμφωνα με τους  απόλυτους ηθικούς κανόνες και τις αρχές.

Επομένως, η θεωρία του ηθικού σχετικισμού αναγνωρίζει το δικαίωμα του ανθρώπου να διαμορφώνει το δικό του σύστημα αξιών και αρχών καθώς και τις δικές του “σχετικιστικές” ιδέες όσον αφορά την ύπαρξη του Καλού και του Κακού στον κόσμο.

Πηγές:

1. 10 Philosophical Concepts You Should Know (thecollector.com)