Το οικολογικό αποτύπωμα της ανθρωπότητας

Με την κλιματική αλλαγή να παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα και τα καταστροφικά καιρικά φαινόμενα να μας υπενθυμίζουν συχνά την ύπαρξή της, η ανάγκη αλλαγής της συμπεριφοράς μας απέναντι στον πλανήτη είναι πλέον αδιαμφισβήτητη. Καθετί που επιλέγουμε στις καθημερινές μας δραστηριότητες διαμορφώνει το οικολογικό μας αποτύπωμα, δηλαδή, τον αντίκτυπο των πράξεών μας προς το περιβάλλον και όλα όσα θα έπρεπε να υπολογίζουμε ώστε να προστατεύσουμε τον πλανήτη.

Τι είναι το οικολογικό αποτύπωμα;

Το οικολογικό ή περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι ένας δείκτης βιωσιμότητας, ο οποίος συμβάλλει στη διαδικασία μελέτης των οικολογικών προβλημάτων. Ο όρος αναφέρεται στο σύνολο των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη γη, το νερό και την ατμόσφαιρα. Πιο απλά, το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα μετρά τόσο τους φυσικούς πόρους που απαιτούνται για την παραγωγή των προϊόντων και των υπηρεσιών που καταναλώνει ένας πληθυσμός ή ένα άτομο (τροφή, στέγη, μεταφορές κ.α.), βάσει της τεχνολογίας και του τρόπου ζωής τους, όσο και το ποσό των αποβλήτων που προκύπτουν από αυτή την κατανάλωση.

Το οικολογικό αποτύπωμα βασίζεται σε ένα ιδιόμορφο μοντέλο που μετατρέπει όλες τις ανάγκες κατανάλωσης σε παραγωγικές εκτάσεις γης, όπως τα δάση, καλλιέργειες, ψαρότοποι κλπ., που είναι αναγκαίες για την κάλυψη αυτών των αναγκών. Μονάδα μέτρησης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος είναι το 1 εκτάριο, το οποίο ισούται με 10 στρέμματα ή 10.000 τετραγωνικά μέτρα αντίστοιχα. Με βάσει τις μετρήσεις του Global Footprint Network, η ανθρωπότητα ως σύνολο χρησιμοποιεί 1,7 πλανήτες για να καλύψει τις καταναλωτικές ανάγκες της· βρίσκεται δηλαδή σε οικολογικό έλλειμα.

Βιοχωρητικότητα και οικολογικό έλλειμμα

Βασιζόμενη στον ανθρώπινο πληθυσμό και τις ανάγκες του, η βιοχωριτικότητα καθορίζεται από την ικανότητα του κάθε οικοσυστήματος να αναπαράγει ανανεώσιμους πόρους και να απορροφά τυχόν απόβλητα. Εάν το οικολογικό αποτύπωμα ενός πληθυσμού υπερβαίνει την ικανότητα της περιοχής να τον υποστηρίξει, προκύπτει οικολογικό έλλειμμα. Σε αυτή την περίπτωση, οι διαθέσιμοι πόροι καταναλώνονται γρηγορότερα από ότι μπορούν παραχθούν και ως εκ τούτου η κάλυψη των ανθρωπίνων αναγκών που εξαρτώνται από αυτούς καθίσταται δυσκολότερη.

Πώς μπορούμε να μειώσουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα;

1. Αλλάζοντας διατροφικές συνήθειες

Η μείωση της κατανάλωσης κρέατος και η υιοθέτηση μιας φυτικής διατροφής μπορεί να διατηρήσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό συμβαίνει γιατί η διαδικασία παραγωγής γαλακτοκομικών και κρέατος επιβαρύνει περισσότερο το περιβάλλον, καθώς απαιτεί πολύ περισσότερους φυσικούς πόρους, όπως το νερό και οι εδαφικές εκτάσεις, ενώ παράλληλα εκκρίνει και μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων, όπως ο άνθρακας, στην ατμόσφαιρα.

2. Αναβαθμίζοντας ενεργειακά το σπίτι

Οι μικρές αλλαγές σε πολλές από τις οικιακές συσκευές μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά. Τόσο η αντικατάσταση των λαμπών πυρακτώσεως με λάμπες LED, οι οποίες καταναλώνουν εώς και 90 τοις εκατό λιγότερη ενέργεια, όσο και η αναβάθμιση σε ενεργειακά αποδοτικές συσκευές (ψυγείο, πλυντήριο κ.α.), είναι ορισμένες από τις δράσεις που συμβάλλουν στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής. Ακόμη, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού σταθμού αυτοπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ή ηλιακών θερμοσιφώνων μπορούν να καταστήσουν το σπίτι μας λιγότερο ενεργοβόρο, καθώς φροντίζουν για την τροφοδότησή του μέσα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

3. Μετακινούμενοι ευσυνείδητα

Η πιο εύκολη λύση στον περιορισμό της μετακίνησης με αυτοκίνητο, το οποίο ρυπαίνει την ατμόσφαιρα, είναι η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς για τις καθημερινές διαδρομές. Εναλλακτικά, και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις μικρών αποστάσεων, μπορούμε να προτιμήσουμε το περπάτημα ή τη μετακίνηση με το ποδήλατο, η οποία δεν ωφελεί μόνο το περιβάλλον αλλά και τον οργανισμό μας.

4. Ανακυκλώνοντας

Υιοθετώντας την ανακύκλωση ως καθημερινή πρακτική μπορούμε εύκολα να περιορίσουμε το οικολογικό αποτύπωμα σε χαμηλά επίπεδα. Η συγκεκριμένη διαδικασία όχι μόνο συμβάλλει στην εξοικονόμηση πόρων αλλά και μειώνει τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποια αντικείμενα μπορούν να ανακυκλωθούν και να αποκτήσουν μια “δεύτερη ζωή”, προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός των απορριμμάτων που θα καταλήξουν στη χωματερή. Ένα επιπλέον- και ουσιαστικό- βήμα, εδώ, είναι η υιοθέτηση ενός zero waste lifestyle, ο οποίος στοχεύει στην ελαχιστοποίηση ή και εκμηδένιση των οικιακών απορριμμάτων. Ακόμη, αρκετά προϊόντα μπορούν να τροποποιηθούν ώστε να χρησιμοποιηθούν εκ νέου, όπως για παράδειγμα κάποιο φθαρμένο ρούχο.

5. Μειώνοντας τα προϊόντα μιας χρήσης

Από τις σακούλες του σούπερ-μάρκετ μέχρι τα καλαμάκια και τα ποτήρια του καφέ, τα προϊόντα μιας χρήσης- και μάλιστα τα πλαστικά- παραμένουν στην καθημερινότητά μας. Όλα αυτά στο τέλος της ημέρας συσσωρεύονται και επιβαρύνουν το περιβάλλον, ιδίως όσα δεν διασπώνται. Η αντικατάστασή τους με άλλα προϊόντα πολλαπλών χρήσεων, όπως πάνινες επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες ή μεταλλικά καλαμάκια, είναι ένας εύκολος και άμεσος τρόπος να περιορίσουμε τον αντίκτυπό μας στο φυσικό περιβάλλον.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο

1. Ecological Footprint, WWF., ανακτήθηκε από www.wwf.panda.org, τελευταία επίσκεψη 15/10/2022
2. Global Footprint Network FAQ, Global Footprint. ανακτήθηκε από www.footprintnetwork.org, τελευταία επίσκεψη 15/10/2022
3. Rosenberg M. (2018, Οκτώβριος 16), “5 Ways to Reduce Your Carbon Footprint Now”. Eco Watch, ανακτήθηκε από www.ecowatch.com, τελευταία επίσκεψη 15/10/2022