Ο λαγοκέφαλος είναι ένα εισβλητικό ξενικό είδος που προκαλεί περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Είναι ακόμα ένα τοξικό ψάρι και αποτελεί απειλή για τη δημόσια υγεία.
Χρήσιμες πληροφορίες
Ο λαγοκέφαλος είναι ένα ψάρι του τροπικού Ινδοειρηνικού ωκεανού. Μπορεί να φτάσει 1 μέτρο σε μήκος και 7 κιλά σε βάρος, ανάλογα με το είδος.
Το 2003, το είδος λαγοκέφαλου Lagocephalus sceleratus καταγράφηκε για πρώτη φορά στη Μεσόγειο θάλασσα, καθώς και στο Αιγαίο πέλαγος. Όσον αφορά τον ελληνικό θαλάσσιο χώρο, ο λαγοκέφαλος βρέθηκε πρώτα στα Δωδεκάνησα και στην Κρήτη, αλλά λόγω της ραγδαίας εξάπλωσης του συναντάται πλέον και στο Ιόνιο πέλαγος.
Ο λαγοκέφαλος αποτελεί άλλον ένα λεσσεψιανό μετανάστη. Προέρχεται δηλαδή από την Ερυθρά Θάλασσα και μέσω της διώρυγας του Σουέζ το ψάρι μεταφέρεται και εγκαθίσταται στη Μεσόγειο.
Λεσσεψιανοί μετανάστες
Όλα τα θαλάσσια είδη που μεταναστεύουν από την Ερυθρά Θάλασσα καλούνται λεσσεψιανοί μετανάστες, ονομασία που προκύπτει από τον αρχιτέκτονα Λεσσέψ, ο οποίος και κατασκεύασε τη διώρυγα του Σουέζ.
Στη Μεσόγειο, τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει την εμφάνιση τους περίπου 300 είδη ξενικών ψαριών από την Ερυθρά Θάλασσα. Υπολογίζεται ότι το 90% των ξενικών ειδών της Μεσογείου προέρχεται από τη διώρυγα του Σουέζ.
Η άνοδος της θερμοκρασίας των υδάτων της Μεσογείου τα τελευταία 40 χρόνια, ευνοεί τους λεσσεψιανούς μετανάστες σαν τον λαγοκέφαλο, καθώς πρόκειται για τροπικά είδη. Ωστόσο, δεν έχει ακόμα αποδειχτεί ότι όλα αυτά τα λεσσεψιανά είδη έφτασαν στη Μεσόγειο με σκοπό να βρουν καταφύγιο στα θερμά νερά.
Η στάθμη άλλωστε του νερού της Ερυθράς Θάλασσας είναι υψηλότερη από τη στάθμη της ανατολικής Μεσογείου, καθιστώντας έτσι τη διώρυγα ένα κανάλι μεταφοράς νερού αλλά και οργανισμών.
Ο λαγοκέφαλος είναι επικίνδυνος
Ο λαγοκέφαλος περιέχει τη δηλητηριώδη τοξίνη Τετραδοτοξίνη (TTX). Η κατανάλωση λαγοκέφαλου δίχως να έχει προηγηθεί η απομάκρυνση σάρκας που περιέχει αυτή τη νευροτοξίνη, προκαλεί στον άνθρωπο αναπνευστικά και κυκλοφορικά προβλήματα, μυϊκή παράλυση, και μπορεί να οδηγήσει και σε θάνατο. Στη φύση, η Τετραδοτοξίνη χρησιμοποιείται από τους λαγοκέφαλους για άμυνα ή ως μέσο σύλληψης της λείας.
Η μετανάστευση στη Μεσόγειο
Η αύξηση του πλάτους και του βάθους της διώρυγας του Σουέζ, η ελάττωση της αλατότητας στις φυσικές αλυκές της διώρυγας και η αύξηση της θερμοκρασίας των νερών της Μεσογείου, εντείνει την εμφάνιση ψαριών σαν τον λαγοκέφαλο στη Μεσόγειο. Η αύξηση της θερμοκρασίας των βαθύτερων υδάτων καταγράφεται άλλωστε εδώ και πολλές δεκαετίες στη Μεσόγειο.
Φαίνεται πως ο λαγοκέφαλος, ένας ακόμα μετανάστης της κλιματικής αλλαγής, είναι ταυτόχρονα εισβολέας με ευρεία εξάπλωση και προσαρμογή σε καινούργιες συνθήκες.
Η κυριαρχία του λαγοκέφαλου
Ο λαγοκέφαλος εμφανίζει πολύ γρήγορη σωματική αύξηση και ξεκινά να αναπαράγεται μόλις από 2 ετών. Επειδή είναι τοξικό ψάρι δεν αποτελεί σαφώς στόχο για την αλιεία, με αποτέλεσμα να μην μειώνονται οι πληθυσμοί του όπως συμβαίνει με άλλα είδη ιχθύων.
Ο λαγοκέφαλος μετανάστευσε από την Ερυθρά Θάλασσα, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τους φυσικούς θηρευτές και ανταγωνιστές του. Έτσι, εξαπλώνεται με ακόμα ταχύτερους ρυθμούς.
Το ψάρι φαίνεται πως χαρακτηρίζεται από μεγάλη προσαρμοστικότητα στις διατροφικές του συνήθειες. Έχει μεγάλο διατροφικό εύρος (ψάρια, καρκινοειδή, κεφαλόποδα, κ.ά.) και είναι πιθανό να έχει μειώσει τους πληθυσμούς αυτών των ειδών κατά πολύ στα χρόνια παρουσίας του.
Η εξάπλωση και δραστηριότητα του λαγοκέφαλου δεν επηρεάζονται από φυσικούς παράγοντες, όπως ο τύπος του θαλάσσιου υποστρώματος ή τα ρεύματα. Προσαρμόζεται εύκολα σε νέες συνθήκες.
Οι πληθυσμοί του λαγοκέφαλου στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, σύμφωνα με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, αυξάνονται περισσότερο από αυτούς στον Ινδοειρηνικό ωκεανό. Μοντέλα πρόβλεψης έχουν διαπιστώσει ότι οι πληθυσμοί του λαγοκέφαλου στη Μεσόγειο θα κυριαρχήσουν, και μάλιστα θα αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.
Η ραγδαία αύξηση πληθυσμών ενός είδους είναι πιθανό να αλλάζει και τη συμπεριφορά του, προκαλώντας μεγαλύτερη ανησυχία για τα μελλοντικά σενάρια. Το είδος πλέον συναντάται και στη δυτική Μεσόγειο.
Έντονη ανησυχία για την εξάπλωση του
Για τη Μεσόγειο, ο λαγοκέφαλος είναι εισβλητικό ξενικό είδος των τροπικών και υποτροπικών υδάτων. Με την παρουσία του διαταράσσει την ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Έχει καταγραφεί σοβαρή οικολογική καταστροφή σε κόλπους (π.χ. στον κόλπο του Μεραμβέλου, Κρητικό Πέλαγος) από τη δραστηριότητα του λαγοκέφαλου.
Έχει επίσης επηρεάσει οικονομικές δραστηριότητες που εξαρτώνται από την εκμετάλλευση θαλάσσιων πόρων (π.χ. αλιεία, τουρισμός, ανάπτυξη παράκτιων περιοχών, κ.ά.). Διαθέτοντας πολύ κοφτερά δόντια, ο λαγοκέφαλος δύναται να τρώει τόσο τα αλιεύματα όσο και τα αλιευτικά εργαλεία. Οι ψαράδες βρίσκουν συχνά στα στομάχια των λαγοκέφαλων κομμάτια από δίχτυα και αγκίστρια.
Όταν ο λαγοκέφαλος βρίσκεται σε περίοδο αναπαραγωγής έχει μεγαλύτερη ανάγκη από τροφή, γεγονός που τον καθιστά επιθετικό. Το ψάρι πλησιάζει τις ακτές για αναπαραγωγικούς λόγους. Αυτό έχει παρατηρηθεί στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα, εκεί δηλαδή που ο λαγοκέφαλος εμφανίζει τους μεγαλύτερους πληθυσμούς του στον ελλαδικό χώρο. Είναι πιθανό από τέλη Μαΐου έως αρχές Ιουλίου ο λαγοκέφαλος να βρίσκεται κοντά σε ακτές, αναζητώντας θερμότερα ύδατα για να γεννήσει.
Προσοχή συνιστάται στους ερασιτέχνες ψαράδες, αλλά και στους λουόμενους που δεν πρέπει να τον πλησιάζουν και να τον προκαλούν.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
Βιβλιογραφία
Galil, B. S. (2008). Alien species in the Mediterranean Sea—which, when, where, why? Challenges to Marine Ecosystems, Hydrobiologia, volume 606, pages 105–116.
Διαδίκτυο
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CE%BA%CE%AD%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CF%82
- https://greenagenda.gr/%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%b1%ce%b3%ce%b5%cf%81%ce%bc%cf%8c%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%bf-%ce%b1%ce%b9%ce%b3%ce%b1%ce%af%ce%bf-%cf%80%ce%ac%ce%bd%cf%89-%ce%b1%cf%80%cf%8c-280-%ce%be%ce%b5%ce%bd%ce%b9%ce%ba/
- https://www.iefimerida.gr/news/262858/giati-o-lagokefalos-einai-toso-epikindyno-psari-kopadi-emfanistike-ston-agio-nikolao
- http://www.moa.gov.cy/moa/opf/opf.nsf/all/90D7CEDAEC37072CC2257B890033E104/$file/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CF%87%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%20%CF%83%CF%87%CE%AD%CE%B4%CE%B9%CE%BF%20%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CE%BA%CE%AD%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CF%85.pdf?openelement
- http://www.ertopen.com/news/ellada/item/52790-prosochh-exairetika-epikindyno-psari-o-lagokefalos-prospatheies-na-meiwthei-o-plhthysmos-twn-lagokefalwn-apo-to-elkethe
- https://www.patris.gr/2019/06/05/se-14-chronia-kyriarchise-o-lagokefalos/
- https://archipelago.gr/en/our-work/marine-conservation/invasive-species/
- https://www.biodiversitygr.org/pufferfish-species.html
- https://www.kathimerini.gr/1029287/gallery/epikairothta/ellada/o-lagokefalos-deixnei-ta-dontia-toy
