Αυτισμός: μια γνωστή και ταυτόχρονα άγνωστη διαταραχή

Ο αυτισμός αποτελεί μία γνωστή και ταυτόχρονα άγνωστη διαταραχή, διότι ενώ τον ακούμε συχνά ως όρο, λίγα είναι αυτά που πραγματικά γνωρίζουμε. Για το λόγο αυτό, κρίνεται σκόπιμο να πραγματοποιηθεί μία προσπάθεια προσέγγισης αυτού του πολυδιάστατου φαινομένου μέσα από μία σειρά βασικών ερωτήσεων και απαντήσεων.

1. Τι είναι ο αυτισμός;

Ο αυτισμός συνιστά διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή που διέπει άτομα όλων των ηλικιών, σε αντίθεση με παλαιότερες θεωρίες που έκαναν λόγο για νηπιακό αυτισμό. Εκδηλώνεται κατά κύριο λόγο με ελλείμματα στους τομείς της κοινωνικοποίησης, της επικοινωνίας και της δημιουργικής φαντασίας.

2. Ποια είναι τα αίτια του αυτισμού;

Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν πως ο αυτισμός συνιστά μια βιολογικά προσδιορισμένη διαταραχή. Αυτό σημαίνει πως δεν είναι απόρροια εμβολίων ή κακών – λανθασμένων συμπεριφορών των γονέων. Ωστόσο, είναι κοινώς αποδεκτό πως η ακριβής αιτιολογία παραμένει άγνωστη.

3. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του αυτισμού;  

Τα κύρια χαρακτηριστικά του αυτισμού είναι τα εξής:

• Κοινωνική απομόνωση: Τα παιδιά με την οικεία διαταραχή δεν είναι σε θέση να συναλλάσσονται με άλλους ανθρώπους. Έτσι, παραμένουν απόμακρα ή αποστασιοποιημένα, σε τέτοιο βαθμό που ορισμένες φορές ενδέχεται να θεωρηθεί ακόμα και ότι πάσχουν από κώφωση. Επιπροσθέτως, δεν εκδηλώνουν συγκινησιακή συμπεριφορά και αποφεύγουν την οπτική επαφή, ακόμα και με οικεία σε αυτά, άτομα.
• Άτυπη γλώσσα: Περίπου το 50% των παιδιών στο φάσμα του αυτισμού χρησιμοποιούν τη γλώσσα με τρόπο ανορθόδοξο, περιορισμένο, ακόμα και διαστρεβλωμένο. Εκτός όμως από τη λεκτική επικοινωνία, απουσιάζει και η επικοινωνία μέσω της γλώσσας του σώματος αλλά και η ενσυναίσθηση.
• Εμμονική διατήρηση της ομοιότητας: Τα παιδιά με αυτισμό επιθυμούν να διατηρούν ένα σταθερό περιβάλλον, χωρίς αλλαγές. Μάλιστα, συχνά αντιδρούν με έντονο τρόπο σε τυχόν διατάραξη της ρουτίνας τους (έντονα ξεσπάσματα συμπεριφοράς).
• Επαναληπτική και στερεότυπη συμπεριφορά: Από πολύ νωρίς, τα παιδιά με αυτισμό προβαίνουν σε μερικές στερεοτυπικές και επαναλαμβανόμενες κινήσεις, που όμως συνήθως δε γίνονται αντιληπτές από τους γονείς. Παραδείγματα τέτοιων κινήσεων μπορεί να είναι χτύπημα των χεριών στον αέρα, γκριμάτσες του προσώπου, εμμονική και πανομοιότυπη ενασχόληση με συγκεκριμένα αντικείμενα.
• Έλλειμμα δημιουργικής φαντασίας: Τα παιδιά με αυτισμό παίζουν με έναν ασυνήθιστο, ή ακόμα και ακατάλληλο τρόπο. Αισθητή είναι επίσης η απουσία του αυθορμητισμού, της αίσθησης του χιούμορ και της δημιουργικής φαντασίας.
• Μεμονωμένες ικανότητες: Σε ορισμένα παιδιά με αυτισμό παρατηρείται το φαινόμενο να παρουσιάζουν αυξημένες ικανότητες σε διάφορους τομείς. Για παράδειγμα, μπορεί να θυμούνται αριθμούς αυτοκινήτων που έχουν δει, συγκεκριμένα μοντέλα αυτοκινήτων, τηλέφωνα κοκ.
• Νοητική υστέρηση: Τα παιδιά με αυτισμό, και κατά κύριο λόγο αυτά που παρουσιάζουν λιγότερα αυτιστικά ευρήματα, εμφανίζουν νοητική υστέρηση σε ποσοστό που κυμαίνεται από 75-80%, με δείκτη νοημοσύνης κάτω του 70. Από το υπόλοιπο 20-25%, τα περισσότερα παιδιά έχουν μέση ή κάτω του μέσου όρου νοητική ανάπτυξη, ενώ μία μικρή μερίδα παρουσιάζει υψηλή νοημοσύνη.
• Άλλα χαρακτηριστικά των παιδιών με αυτισμό: Ενδέχεται επίσης να εμφανιστούν: συμπεριφορικά προβλήματα (επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα, αυτο-τραυματική συμπεριφορά), αντιδράσεις σε αισθητηριακά ερεθίσματα (πχ θορύβους), διατροφικά προβλήματα, φοβίες, προβλήματα στον ύπνο κοκ.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως το μέγεθος και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων του αυτισμού ποικίλλουν από παιδί σε παιδί.

4. Πότε πραγματοποιείται η διάγνωση του αυτισμού;

Η αυτιστική συμπεριφορά εκδηλώνεται στη νηπιακή ηλικία (κατά τους πρώτους 30 μήνες της ζωής του παιδιού). Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι μία τέτοια συμπεριφορά είναι έκδηλη με τη συμπλήρωση των τριών χρόνων. Η ασφαλής διάγνωση της οικείας διαταραχής πραγματοποιείται στην ηλικία των 2,5–3 ετών.

5. Πώς αντιμετωπίζεται ο αυτισμός;

Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, ο αυτισμός είναι κάτι που ακολουθεί το άτομο καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Αυτό σημαίνει πως ουσιαστική θεραπεία δεν υπάρχει. Ωστόσο, είναι δυνατό να προσφέρουμε στα άτομα με την εν λόγω διαταραχή μία καλύτερη ποιότητα ζωής και να τους δώσουμε την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, στο βαθμό που κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Η αντιμετώπιση παιδιού στο φάσμα του αυτισμού συνιστά έργο της διεπιστημονικής ομάδας αλλά και των εμπλεκομένων μερών (εκπαιδευτικοί, γονείς, υποστηρικτικό προσωπικό). Στηρίζεται σε ένα ειδικά δομημένο και εξατομικευμένο πρόγραμμα με δυνατότητα αναπροσαρμογής ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε παιδιού. Στόχος αυτών των προγραμμάτων είναι να αποκτήσουν τα παιδιά βασικές δεξιότητες (αυτο-εξυπηρέτησης, κοινωνικές δεξιότητες, επαγγελματικές δεξιότητες) και να είναι σε θέση να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Φαρμακευτική αγωγή είναι δυνατόν να χορηγηθεί, όμως μόνο για την «τοπική» αντιμετώπιση συμπτωμάτων όπως επιθετική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, επιληψία και υπερκινητικότητα. Πάντα, όμως, σε συνδυασμό με ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:

• Ιωαννίδου, Λ. Αυτισμός. Ανακτήθηκε από www.paidiatros.com(τελευταία πρόσβαση 28/11/2020)
• Σουρβάνος, Κ. (2015). Αυτισμός. Ανακτήθηκε από sosiatroi.gr(τελευταία πρόσβαση 28/11/2020)
• ­Στασινός, Δ. (2016). Η Ειδική Εκπαίδευση 2020 plus: Για μια συμπεριληπτική ή ολική εκπαίδευση στο νέο-ψηφιακό σχολείο με ψηφιακούς πρωταθλητές. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.