Είναι δυστυχώς αποδεκτό ότι η βία ενυπάρχει στον πολιτισμό μας, χαρακτηρίζοντας το σύνολο των κοινωνιών, προηγμένων και μη. Εκείνο που δικαιολογημένα προκαλεί έκπληξη είναι η ολοένα αυξανόμενη συμμετοχή των νέων σε παραβατικές πράξεις . Μάλιστα, η βία και το έγκλημα αποτελούν πρακτικές, οι οποίες είναι ασυμβίβαστες με την κανονική ιδιοσυγκρασία και αντιφατικές με τον ιδεαλισμό της νεότητας.
Ποιος όμως οφείλεται για τη νεανική παραβατικότητα;
Ό,τι διαφοροποιεί ουσιαστικά τον άνθρωπο από τα ζώα, είναι η λογική του, που χάρη σε αυτή ξέφυγε από τη ζωώδη κατάσταση και δημιούργησε πολιτισμό. Όσο πιο πολύ ,λοιπόν, αξιοποιεί ο άνθρωπος τη λογική του ,τόσο περισσότερο απομακρύνεται από την αγριότητα, εκπολιτίζεται και ευτυχεί. Στον αντίποδα, όταν ενεργεί απερίσκεπτα, προσομοιάζει πιο πολύ με θηρίο, καθώς απομακρύνεται από την ουσία του και μετατρέπεται σε βίαιο ον. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η έκρηξη των ποικιλόμορφων περιστατικών βίας στην εποχή μας, που δεν είναι τυχαία και ασήμαντη, διότι σε αυτήν επιδίδονται και νεαρά άτομα υπό την ευθύνη των φορέων αγωγής.
Αρχικά, η εκπαίδευση ως μορφή εισαγωγής του ανηλίκου στους νόμους του κοινωνικού κομφορμισμού και ως φορέας μεταβίβασης ιδανικών με μεγάλο πνεύμα, ίσως χρησιμοποιεί μεθόδους παγίωσης στερεοτύπων, όπως το ότι η παράβαση θεωρείται κακή και συνεπάγεται τιμωρία. Όμως η τιμωρία είχε πολύ συχνά παλαιότερα, τη μορφή σωματικής βίας. Βία, βέβαια, δεν αφορά μόνο το σώμα αλλά και τα λόγια, που ίσως ‘’πονάνε’’ περισσότερο. Η ύβρις, ο εμπαιγμός και η τιμωρία, φαινόμενα που υφίστανται και στη σύγχρονη εποχή, εξευτελίζουν το νέο, σε μια ηλικιακή περίοδο, που χρειάζεται να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και να δει τις ικανότητές του, δηλαδή που έχει ανάγκη από τόνωση και συμπόνοια.
Βέβαια, καθοριστικό ρόλο για την ώθηση της νεολαίας σε οποιαδήποτε μορφή βίας, διαδραματίζει η οικογένεια ως κύριος φορέας αγωγής, καθώς εκεί είναι που εντάσσεται το άτομο στα αρχικά του στάδια. Αδυνατεί να διαπαιδαγωγήσει και να καθοδηγήσει σωστά τους νέους και συνεπώς να τους μεταλαμπαδεύσει αξίες, όπως ο ουμανισμός, ο σεβασμός και κυρίως το μέτρο. Αντιθέτως, προτιμάει να επιτρέπει στα νεαρά της μέλη, να σπαταλούν ώρες ολόκληρες στην τηλεόραση που ίσως τους μεταφέρει αρνητικά ερεθίσματα. Σε ακραίες περιπτώσεις ,που θα ήταν καλύτερα να μην επεκταθούμε, τα ίδια τα παιδιά είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας και τότε πέρα από θύματα γίνονται και ‘’μαθητές της βίας’’. Και μάλιστα, χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να ποινικοποιηθεί η βία στην οικογένεια, αφού έγινε μόλις με το ν. 3500/2006.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούν οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, που αποτελούν αναντίρρητα γενεσιουργό αίτιο της βίας και εκτρέπουν το νέο από την πειθαρχία. Πώς θα μπορούσε να μην σκεφτεί κανείς την επιδίωξη του ευδαιμονισμού που συνεπάγεται την θυσία ιδανικών, στο βωμό των υλικών αγαθών; Αλλά οπωσδήποτε και η ανεργία με την διάψευση των προσδοκιών που επιφέρει σε έναν φιλόδοξο νέο, τον ωθεί σε εγκληματικές πράξεις. Απεναντίας, μεγάλη ευθύνη έχουν και οι πολιτικές ομάδες, από όπου οι νέοι αποκλείονται όταν είναι να παρθούν δημοκρατικές αποφάσεις, οι οποίες αν και τους αφορούν λαμβάνονται ερήμην τους.
Εμβαθύνοντας κανείς στο θέμα, πιθανώς να ανακαλέσει στη μνήμη του, ένα φαινόμενο που καμιά φορά δεν το συνειδητοποιούμε ότι το έχουμε υιοθετήσει, αλλά επικρατεί έντονα στις ανθρώπινες σχέσεις και υποθάλπει τη βία. Πρόκειται για τον ανταγωνισμό, που άδηλα ή φανερά, άτομα άλλα και κοινωνικές ομάδες ‘’ρίχνονται’’ σε έναν αδιάλειπτο και σκληρό αγώνα, για να επιβάλουν τη βούλησή τους και μέσα σε αυτόν εντάσσονται και οι νέοι με το έντονα ρηξικέλευθο πνεύμα που τους διακατέχει. Δεν πρόκειται περί θεμιτής άμιλλας ,αλλά για αμείλικτη μάχη επικράτησης. Το απόφθεγμα, λοιπόν, του Μακιαβέλι ‘’Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα’’, βρίσκει την πλήρη εφαρμογή εδώ με την κυριαρχία της δολιότητας και του εκφοβισμού, που τείνουν να αντικαταστήσουν τις υγιείς ανθρώπινες σχέσεις.
Συνοψίζοντας, η έκρηξη των περιστατικών βίας στην εποχή μας, δεν είναι τυχαία. Η βιαιότητα δεν είναι φυσική εκδήλωση του ανθρώπου, ούτε αρμόζει σε αυτόν . Ωστόσο, ο νέος μπορεί να χάσει την αυτοκυριαρχία του και να αντιδράσει βίαια, όταν είναι ανεξέλεγκτος ή όταν αντιμετωπίζει καταστάσεις που τον περιορίζουν, τον δυσαρεστούν ή του στερούν ό,τι έχει ανάγκη. Οι σύγχρονες μορφές ζωής, έχουν πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά, γι’ αυτό και ευνοούν τους νέους στο να επιδίδονται στη βία.
