“Spira Mirabilis” της VSnautilus

Ένας ναυτίλος είναι η Γη μέσα στο Χρόνο, ένας αρμενιστής στον ούριο άνεμο του Σύμπαντος. Aν κάποιο πλάσμα αλλόκοσμο μπορούσε μέσα από το φράγμα του Χρόνου την τωρινή εικόνα της να δει από το διάστημα, το βλέμμα θα ξεκούραζε πάνω της. Έτσι νωχελική και πειθήνια στους κοσμικούς νόμους που είναι, απαστράπτουσα σαν πολύτιμη ακουαμαρίνα στο φως του γαλαξιακού της ήλιου,  τίποτα δεν θυμίζει την πολυτάραχη ιστορία της, μια αλυσίδα καταστροφικών και δημιουργικών συμπτώσεων, ένας τιτάνιος αγώνας της Φύσης με τον εαυτό της, για να ημερέψει, να γεννήσει, να διατηρήσει τη Ζωή.  Κάθε φορά που το Χάος υποτάσσονταν στην Αρμονία, η Ζωή άνθιζε μέσα της, ώσπου Γη και Ζωή μπλέχτηκαν στην ίδια μοίρα, αδύνατον πια να σωθεί η μια δίχως την άλλη.

Το  «ζωντανό απολίθωμα»  είναι ένα πλάσμα του τροπικού ωκεανού, σχεδόν ίδιο κι απαράλλαχτο για εκατομμύρια χρόνια. Γεννήθηκε στα σπλάχνα της προαιώνιας μάνας όλων των έμβιων, τη θάλασσα, όπως και οι εξαφανισμένοι του πρόγονοι, οι Αμμωνίτες. Ζει στις ζεστές θάλασσες του Ειρηνικού, βόρεια και ανατολικά της Αυστραλίας. Στην υγρή αγκαλιά της θάλασσας των Κοραλλιών, στο «τρίγωνο»  των Νησιών του Σολομώντα, της Νέας Καληδονίας και του Βανουάτου, η ομορφιά στην επιφάνεια της τροπικής θάλασσας συνυπάρχει με το σκοτάδι της αβύσσου, των θαλάσσιων φαραγγιών και των ηφαιστιογενών βουνών του βυθού της. Συχνοί τροπικοί κυκλώνες διαδέχονται την ακινησία της ζέστης. Πανέμορφες μικρές ατόλλες κοραλλιογενών βράχων, με κάτασπρες αμμουδιές από τριμμένα απομεινάρια κοραλλιών, ανοίγουν σαν σμαραγδένια «μάτια» στο πέλαγος. Τα ρεύματα ανακατεύουν το πλούσιο υλικό στο νερό κι ένας παράδεισος ζωής από κόκκινα και πράσινα φύκια, θαλάσσιες ανεμώνες, σφουγγάρια, μαλάκια, καρκινοειδή, χιλιάδες ψάρια και θαλάσσιες χελώνες σφύζει στους υφάλους, κάνει τον κύκλο του κι αναγεννιέται.

Τη θάλασσα των χρωμάτων δεν μπορεί να την δει εκεί που ζει, εκατοντάδες μέτρα κάτω από την επιφάνεια. Σ΄αυτά τα βάθη το νερό είναι ήρεμο και το φως του ήλιου αδύναμο έως ανύπαρκτο, γι αυτό και μάλλον η Εξέλιξη ξέχασε να βελτιώσει τα μάτια του που έμειναν πρωτόλεια, χωρίς φακό, σαν το «σκοτεινό θάλαμο» των πρώτων φωτογραφικών μηχανών. Aνιχνεύει όμως τον κόσμο με τις εννενήντα κεραίες που πλαισιώνουν το κεφάλι του και χάρη σ’ αυτές αντιλαμβάνεται, επικοινωνεί, γεύεται. Ένας ξενύχτης λιτοδίαιτος είναι που ανηφορίζει στα ρηχά μέσα στη νύχτα για ν’αποφύγει τους εχθρούς του και να τραφεί.

Αυτό το «κοχύλι» από κοντά είναι πραγματικά πολύ παράξενο. Μοιάζει  να «φοράει» το όστρακο για κράνος, έτσι όπως το κεφάλι με τα δύο μεγάλα, λευκά μάτια, πλευρικά «κολλημένα» πάνω απ’ το θύσανο των πυκνών ανισομήκων κεραιών, προβάλλει στριμωγμένο στο άνοιγμά του. Το ελεύθερο, κολυμβητικό κοχύλι ξεχωρίζει από όλα τα άλλα κοχύλια των βράχων και των βυθών κι έχει βαλθεί να μας θυμίζει ότι η ελευθερία της κίνησης δεν είναι μια απλή υπόθεση στη Φύση.

Το μαλακό του σώμα κρυμμένο μέσα στο στιλπνό του «σκάφος» παράγει ένα θαύμα πλοήγησης που θα το ζήλευαν και σύγχρονα υποβρύχια. Το σκληρό του όστρακο, σαν σκάφανδρο Καλύμνιου δύτη, το προστατεύει από την πίεση της θάλασσας στα μεγάλα βάθη. Ένας σωλήνας που διαπερνά κάθετα έναν έναν τους θαλαμίσκους στο εσωτερικό του οστράκου, λειτουργεί σαν μια ελικοειδής ωσμωτική «τρόμπα» νερού. Τους αδειάζει και τους γεμίζει όσο χρειάζεται, πετυχαίνοντας έτσι να ελαφραίνει το ζώο όταν ανεβαίνει στην επιφάνεια και να το βαραίνει, όταν θέλει να κατέβει στο βυθό.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο πιο καταπληκτικό που περιγράφει αυτό το πλάσμα. Το μυστικό του ίσως να το κρατούσε κρυφό ο σκοτεινός βυθός, αν το όστρακό του δεν είχε τόσο εμπορικό ενδιαφέρον. Αυτό, όταν σπάσει κι ο ζεστός ήλιος «χτυπήσει» με τις ακτίνες του το φιλντισένιο εσωτερικό του, το υλικό του αστράφτει λείο και στιλπνό σαν το μαργαριτάρι, αντανακλώντας όλα τα χρώματα της ίριδας. Δεν μένει τότε απαρατήρητη η λεπτομεριακή κατασκευή των διαδοχικών, αυξανόμενων σε μέγεθος θαλαμίσκων, σε σπειροειδή ανάπτυξη, καμωμένων με αρχιτεκτονική τελειότητα και αρμονία Αρχαίου Έλληνα γλύπτη. Αυτό το πλάσμα αποδεικνύει έτσι πως δεν είναι μόνο μεγάλος καλλιτέχνης, αλλά συνάμα και ιστορικός. Από τη στιγμή που θα γεννηθεί ξεκινάει να «μετράει» τη ζωή του σε «στάδια», σαν να κρατάει ημερολόγιο. Στους τέσσερεις αρχικούς μικρούς θαλάμους σαν νεογέννητο, προσθέτει κάθε φορά που μεγαλώνει κι έναν καινούργιο στον οποίο μετακομίζει, «σφραγίζοντας» για πάντα τον προηγούμενο. Αφήνει πίσω το παρελθόν του, συνδέοντάς το με το παρόν. Πάντα ένα τμήμα του κορμιού του ζει μέσα στο σωλήνα που διατρέχει όλα τα διαμερίματα που έχτισε και έζησε κάποτε, μέχρι το τελευταίο, την τωρινή του κατοικία. Χαρτογραφώντας έτσι τη ζωή του κάνει τη μνήμη του σοφία και λίγο τον μέλλει που οι άλλοι δεν τον θεωρούν και τόσο έξυπνο.

Αργός κολυμβητής, μυώδης, με ήσυχο και μακάριο βίο, μπορεί να ζήσει ως και είκοσι χρόνια, αν ο μεγαλύτερος εχθρός και ξάδελφός του, το χταπόδι, δεν προλάβει να του αφαιρέσει σε ενέδρα τη ζωή,  ή αν δεν «ψαρευτεί» απ’ τους ανθρώπους.

………………………………………………………………………………………………………………..

Πέρασαν χρόνια και μια νύχτα μπλέχτηκε τυχαία στα δίχτυα ενός ψαρά. Εκείνος βιάστηκε πρωί πρωί να τον ξεφορτωθεί μήπως κατηγορηθεί για το παράνομο ψάρεμά του κι έτσι τον χάρισε σ’έναν εστιάτορα. Ο εστιάτορας τον έδωσε στη μαγείρισσα για να τον καθαρίσει και να τον μαγειρέψει ακολουθώντας μια δική της πρωτότυπη συνταγή σούπας θαλασσινών. Το ίδιο μεσημέρι εκλεκτικοί πελάτες του εστιατορίου «Η Απόλαυση» γεύτηκαν την ολόφρεσκη σούπα Naut– Pomp  αλά κρέμ στο πιάτο τους. Ένας χονδρέμπορος τουριστικών ειδών που έτυχε να παραγγείλει την ίδια σούπα, ενθουσιάστηκε από τη συνταγή και ζήτησε απ’ το σερβιτόρο να του πει ποιο θαλασσινό είχαν μαγειρέψει. Ο σερβιτόρος έκανε τον ανήξερο και φώναξε αμέσως τον εστιάτορα. Εκείνος, που δεν ήθελε με κανέναν τρόπο να τον κατηγορήσουν πως μαγειρεύει στο μαγαζί του τον υπο εξαφάνιση Ναυτίλο, τα μπάλωσε όπως όπως απαριθμώντας άλλα μαλάκια. Ο χονδρέμπορας όμως δεν «τσίμπησε» κι όρμησε στην κουζίνα. Η μαγείρισσα δεν είχε προλάβει να κρύψει το όστρακο. Μόλις το είδε, το άρπαξε στα χέρια του, ακούμπησε διακόσια φράγκα στον πάγκο κι εξαφανίστηκε. Την άλλη μέρα στο εργαστήρι του έδωσε το όστρακο στο μάστορά του ζητώντας να το κομματιάσει  και να φτιάξει πολλά αναμνηστικά μπιχλιμπίδια. Ο μάστορας όμως, βλέποντας το μέγεθος και το αρμονικό σχήμα του οστράκου δεν ήθελε να χαλάσει τόση ομορφιά. Έπεισε τότε τον χονδρέμπορα πως αν το έκοβε εγκάρσια και αποκάλυπτε την εντυπωσιακή εσωτερική δομή του, θα το πουλούσε ακριβότερα. Ο καλλιτέχνης είχε μάλιστα την έμπνευση να επενδύσει την έλικα στο εσωτερικό του με μια λεπτή βέργα από ασήμι, έτσι που αυτή ν’ αναδεικνύεται περισσότερο από τη λευκότητα και τη λάμψη του πολύτιμου μετάλλου.  Πράγματι το αποτέλεσμα ήταν τόσο εντυπωσιακό που ο χονδρέμπορας έτριβε τα χέρια του σκοπεύοντας να πουλήσει το κάθε κομμάτι τουλάχιστον σε πενταπλάσια τιμή από αυτή που είχε πληρώσει. Λογάριαζε όμως «χωρίς τον ξενοδόχο». Μια φιλεναδίτσα του που είχε τουριστικό μαγαζί στο διεθνές αεροδρόμιο «Λα Τοντούτα» της Νέας Καληδονίας, με δυό σκαστά φιλιά κι ένα σωρό ερωτικές υποσχέσεις του πήρε τζάμπα το Ναυτίλο το ίδιο βράδι. Την άλλη μέρα, λίγες ώρες πριν πετάξει για την πατρίδα της, τον είδε τυχαία στη βιτρίνα του μαγαζιού μια ελληνίδα μαθηματικός που έκανε διακοπές στο εξωτικό νησί. Η δαιμόνια μαγαζάτορας κατάλαβε πως η κοπέλα ήθελε και τα δύο κομμάτια και ήταν διατεθειμένη να πληρώσει ό,σο κι αν της ζητούσε. Της έκανε λοιπόν σκληρό παζάρι κι εκείνη υπέκυψε στην ομορφιά έναντι αδρού τιμήματος. Λίγες ώρες αργότερα ο Ναυτίλος ταξίδευε μαζί της στην Ελλάδα, τη χώρα που τον βάφτισε «ταξιδευτή».

Η μαθηματικός κρέμασε τα δύο συμπληρωματικά κομμάτια του οστράκου πάνω απ’ το γραφείο της. Κάθε φορά που η μαθηματική της έρευνα έφτανε σε αδιέξοδο, σήκωνε τα μάτια στον Ναυτίλο και χάζευε τη Θαυμαστή Έλικα (Spira Mirabilis) της εσωτερικής δομής του. Η έλικα ήταν αγαπημένο σχέδιο της Φύσης. Εμφανιζόταν σε φυτά, στους κυκλώνες, τους σπειροειδείς γαλαξίες,  με την ίδια πάντα αξιοθαύμαστη και μοναδική ιδιότητα που είχε παρατηρήσει ο Μπερνούλι, την αυτο-ομοιότητα. Αυτή ακριβώς η ιδιότητα της έλικας, να αυξάνεται δηλαδή, παραμένοντας αναλλοίωτη στο σχήμα της, γέννησε σύντομα στη σκέψη της νεαρής μαθηματικού ένα νέο επιστημονικό ερώτημα.

————————————————————————————————————-

Μερικά χρόνια αργότερα μια επιστημονική έρευνα με τίτλο «Σπειροειδείς γαλαξίες: η οριακή τάση της Θαυμαστής Έλικας στη Χρυσή Τομή (Φι)» παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο Αστροφυσικής. Η μαθηματικός ανέλυσε στο επιστημονικό κοινό ένα μοντέλο ερμηνείας γαλαξιακών δεδομένων που η ίδια είχε ανακαλύψει και επέτρεπε για πρώτη φορά να λογίζονται ως ανεξάρτητες μεταβλητές του, νέες, φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους πληροφορίες.

Αν εκείνη τη μέρα είχαν προσκληθεί στο συνέδριο  ο Πυθαγόρας, ο Ευκλείδης,  o Φιμπονάτσι, o Kέπλερ, ο Καρτέσιος και ο Μπερνούλι, δεν θα ήταν καθόλου σίγουρο ότι θα κατάφερναν να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Μάλλον θα παρηγορούνταν που οι μαθηματικές τους αποδείξεις είχαν πιάσει τόπο μετά από τόσους αιώνες. Και πολύ πιθανόν, ο θαυμασμός του Μπερνούλι να μεγάλωνε τόσο πολύ, που να ονομάτιζε τη λογαριθμική έλικα «Magna Spira Mirabilis». Ποιός ξέρει;

Ο Ναυτίλος όμως δεν συγκινείται απ’ όλα αυτά κι ας είναι η πηγή έμπνευσης της ανακάλυψης. Ο ίδιος ό,τι κάνει στη ζωή του το κάνει φυσικά, από ανάγκη. Γι αυτόν, Φύση και Ζωή βιώνονται χωρίς μαθηματικά. Σαν να γνωρίζει πως ο Νους είναι εγωιστής και ξεστρατίζει. Όσα ορθά και βασανιστικά ανακαλύπτει, ορθά δεν τα χρησιμοποιεί. Στο μόνο που θα συμφωνούσε ίσως με τον Μπερνούλι  θα ήταν μια βασική αλήθεια :

«Eadem mutate resurgo»

«Αν και αλλάζω, θα μεγαλώνω παραμένοντας  ο ίδιος».

Πηγή εικόνας:

https://en.wikipedia.org/wiki/Nautilus#/media/File:NautilusCutawayLogarithmicSpiral.jpg