Τι είδαμε, τι χάσαμε: Νευρικός Εραστής (Annie Hall, 1977)

Εδώ και πολλά χρόνια, κάθε φθινόπωρο, στις συζητήσεις ανάμεσα στους φίλους του σινεμά, παραδοσιακά φροντίζει και ξετρυπώνει το όνομα του Woody Allen, μιας από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες αλλά και τις πιο ευρέως αποδεκτές ιδιοφυίες του χώρου. Πολύς λόγος λοιπόν τελευταία για τον ίδιο και το Cafe Society, της πιο πρόσφατης ταινίας του, η οποία προβάλλεται στις αίθουσες και αυτήν την εβδομάδα. Μια σχετική φράση που άκουσα από άνθρωπο κάτω των 25, «καλό, αλλά καμία σχέση με το άλλο του, το τέλειο…το Vicky Cristina Barcelona», με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο μακριά στο παρελθόν βρίσκονται πλέον οι πραγματικά, μα πραγματικά, τέλειες μέρες αυτού του δημιουργού. Τότε που όχι απλά δεν είχε γεννηθεί ακόμη η Vicky, αλλά ούτε καν η ίδια η Scarlet Johansson. Όχι και τόσο απίστευτο μια μεγάλη μερίδα των μικρότερων να αγνοεί το μεγαλειώδες συνολικό έργο που γεννήθηκε από το πρωτοπόρο μυαλό και βλέμμα του πιο αλλόκοτου γόη του Χόλιγουντ. Ευκαιρία λοιπόν να ασχοληθούμε με το καλύτερο ίσως πόνημά του…

Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά την πρεμιέρα της, η κατά πολλούς πιο πνευματώδης κωμωδία που φτιάχτηκε ποτέ, το Annie Hall ( Νευρικός Εραστής, 1977), συνεχίζει και σφύζει από φρεσκάδα, μοσχοβολάει ταλέντο, ακτινοβολεί σπιρτάδα, ξαφνιάζει, παίζει, γαργαλάει και βάζει κάτω τις αναρίθμητες ταινίες που ακολούθησαν, αυτού του είδους εν γένει…

Ο Woody Allen στα καλύτερά του, ορμάει στα σκοτεινά νερά της ανθρώπινης ύπαρξης και χωρίς δραματικά μακροβούτια, αλλά κολυμπώντας στην επιφάνεια με δρασκελισμούς επίμονης θείτσας – τόσο χαριτωμένα και τόσο αξιοθαύμαστα – βγαίνει σταθερά στα ανοιχτά… Ξωπίσω του, χαχανίζοντας, όλοι εμείς με τα μπρατσάκια μας, ακόμη κι όσοι ξέρουν κολύμπι… Με άλλα λόγια, καταπιάνεται με αυτά που βαραίνουν το σύγχρονο άνθρωπο: τραύματα, απωθημένα, ανασφάλειες, φοβίες, ευσεβείς και ασεβείς πόθοι… και με ανώδυνο και συνάμα αποτελεσματικά διεισδυτικό τρόπο, όχι απλά μας τα σερβίρει κατάμουτρα, αλλά μας δίνει και μοναδική επιλογή το να ξεκαρδιστούμε αυθόρμητα μεν, συνειδητοποιημένα δε.

Οι διάλογοι και οι μονόλογοι, είναι πέρα κι από ευρηματικοί. Υπάρχουν σε χορταστική αφθονία, αξεπέραστες ατάκες που αποτελούν κλασσικά κινηματογραφικά αποφθέγματα. Οι ερμηνείες είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα της γνωστής μανιέρας του Allen, που θέλει τις λέξεις και τις εκφράσεις των ηθοποιών λειτουργικά επίπεδες, άλλοτε στο χείλος κι άλλοτε στην καρδιά του φλεγματισμού. Με απόλυτη φυσικότητα, ακούγονται μικρά σαρδάμ (καθόλου κατά λάθος), προτάσεις που μένουν ανολοκλήρωτες, σύντομα κενά, κανένας στόμφος… βλέπεις ηθοποιούς να ερμηνεύουν αλλά όχι να υποδύονται. Να σημειωθεί πως μεταξύ των όσκαρ της ταινίας, συμπεριλαμβάνεται κι αυτό του A’ ανδρικού ρόλου για το λεγάμενο, όπως και το Α’ γυναικείου ρόλου που έλαβε η (ήδη τότε) πρώην σύντροφός του, Diane Keaton. Τα υπόλοιπα όσκαρ είναι τα εξής ταπεινά: καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου, καλύτερης σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας.

Εκπληκτικό το συνολικό καστ, όπως πάντα άλλωστε στις ταινίες του Allen, και πολύ συγκινητική η εμφάνιση του πολυαγαπημένου μουσικού Paul Simon, με ένα μικρό αλλά χαρακτηριστικό πέρασμα.

Τα σκηνοθετικά τεχνάσματα σ’ αυτήν την ταινία είναι σε τεράστια πληθώρα και είναι τόσο εύστοχα, τόσο άρτια και τόσο πρωτοποριακά που, σαράντα χρόνια μετά, παραμένουν μπροστά κι από το σήμερα. Η λέξη «ευφυΐα» έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως τόσο πολύ, που σ’αυτήν την περίπτωση οριακά εξυπηρετεί στην περιγραφή της πρώτης ύλης αυτού του χειμαρώδους φιλμ. Κάτι τέτοιο συμβαίνει με τις λέξεις και στη σκηνή με το “I love you” του ήρωα προς στην αγαπημένη του, το οποίο δεν του γεμίζει επαρκώς το στόμα και, όπως λέει, θα ήταν καλύτερα “I Lurve you “, “I Loave you”, “I LUFF you, with double F! ” …

Μ’αυτήν την ταινία, το γουντιαλλενικό σύμπαν απογειώνεται. Το ευφάνταστο του πράγματος ξεπερνά ακόμη και τον Πόλεμο των Άστρων… κυριολεκτικά! Την χρονιά εκείνη το Annie Hall κερδίζει το όσκαρ καλύτερης ταινίας, στερώντας το από το επικό και επικά μουδιασμένο στην καρέκλα του, Star Wars! Οι απόψεις πάνω σ’ αυτό το γεγονός σαφώς και διίστανται, αλλά ως κωμωδία δεν χρειάζεται να γράψεις στο βιογραφικό σου κάτι παραπάνω,  μετά από κάτι τέτοιο…

Αν λοιπόν τυγχάνει να σας έχει ξεφύγει ο Νευρικός Εραστής, αν και νευρικός, σας περιμένει… Μay the force be with you!