Ταινίες τρόμου: Το Χθες και το Σήμερα!

Ταινίες τρόμου. Η ιστορία τους συμβαδίζει με αυτή του κινηματογράφου, με τις ρίζες τους να φτάνουν πίσω στο 1896 και να κρατούν μέχρι σήμερα. Τα θριλερ/horror βρίσκονται στο προσκήνιο συνεχώς, πως γίνεται όμως η επιτυχία τους να έχει αντέξει παραπάνω από έναν αιώνα; Η απάντηση είναι απλή. Όπως θέλουμε να γελάμε και να βλέπουμε κωμωδίες, έτσι θέλουμε και να τρομάζουμε.

Όσο και περίεργο να φαίνεται, θέλουμε την αδρεναλίνη μας να φτάνει στα ύψη όταν ο δολοφόνος κυνηγάει τον πρωταγωνιστή, θέλουμε να νιώσουμε τους παλμούς της καρδιάς μας να ανεβαίνουν σε όλα τα jump scares, θέλουμε να καταληφθούμε με άγχος όταν σιγά σιγά πλησιάζει από πίσω ο ψυχοπαθής τον ήρωα και γενικά πολλές φορές θέλουμε να ξεφύγουμε από το παραμύθι και μια φορά να δούμε τον ψυχάκια, μανιακό δολοφόνο να νικάει.

Τα θριλερ κάνουν έναν μεγάλο κύκλο. Μια πολύ καλή ταινία τρόμου θα έρθει και θα τρομάξει το κοινό και πάνω σε αυτή θα βασιστούν και οι υπόλοιπες βλέποντας την επιτυχία του. Όταν όμως τα sequel και το περιεχόμενο κουράσει, μια άλλη, διαφορετική υποκατηγορία τρόμου θα λάβει τη σκυτάλη. Σε βάθος χρόνου βέβαια αυτή μπορεί να επιστρέψει. Αυτό  που κάνει ξεχωριστό το είδος είναι ότι κάθε υποκατηγορία, κάθε εποχή τρόμου δανείζεται στοιχεία από την προηγούμενη και δανείζει στην επόμενη.

Το Χθες

Όταν όμως δεν υπήρχε προηγούμενο, όταν οι ταινίες τρόμου έκαναν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους από που άντλησαν υλικό; Οι τρομακτικές ιστορίες υπήρχαν πολύ πριν καν υπάρξει η ιδέα του κινηματογράφου. Ιστορίες με φαντάσματα, τέρατα και δαίμονες υπήρχαν πολύ πριν τις ταινίες τρόμου. Έτσι τα πρώτα θρίλερ βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε ένα είδος λογοτεχνίας του Gothic Horror, ιστορίες δηλαδή με στοιχιωμένα κάστρα, βρικόλακες κ.α. Ονόματα λογοτεχνών που επηρέασαν το ρεύμα των  πρώτων ταινιών τρόμου μπορούν να θεωρηθούν η Mary Shelley, o Bram Stoker και ο Edgar Allan Poe.

Το 1896 λοιπόν στον βουβό τότε κινηματογράφο βλέπουμε την πρώτη ταινία τρόμου. Το «The Haunted Castle» του George Melies είχε μέσα τα πάντα. Σκελετούς, δαίμονες, φαντάσματα αράχνες και φυσικά ένα στοιχειωμένο κάστρο. Η ταινία μπορεί να μην τρόμαζε αλλά αποτέλεσε την πρώτη απόπειρα του είδους.

Το 1920 όμως έρχεται στον κινηματογράφο αυτό το ένα στοιχείο που έμελλε να κάνει τις ταινίες τρόμου ένα τεράστιο κινηματογραφικό φαινόμενο. Ο ήχος έκανε τον κόσμο για πρώτη φορά να τρομάξει. Σήμερα στο μακρινό από τότε 2017 μπορούμε να φανταστούμε ταινία τρόμου χωρίς ήχο; Μπορούμε να φανταστούμε τη σκηνή του μπάνιο στο «Ψυχώ» του Hitchcock χωρίς την χαρακτηριστική, τσιριχτή μουσική; Οι φωνές, το τρίξιμο των παραθύρων, τα αργά βήματα στο ξύλινο πάτωμα, η ανατριχιαστική μουσική, ο ήχος που κάνει το μαχαίρι όταν τρυπάει το δέρμα κ.ο.κ είναι αυτά που μας κάνουν σε μεγάλο βαθμό να τρομάζουμε.

Για τα επόμενα 40 χρόνια στις ταινίες τρόμου κυριαρχούσαν τα τέρατα. Η επιστημονική φαντασία τρόμου σε συνδυασμό με την συνέχεια του Gothic Horror ήταν τα βασικά περιεχόμενα των ταινιών. Μέσα σε αυτά τα χρόνια το κοινό γνώρισε για πρώτη φορά χαρακτήρες-βαρίδια της pop κουλτούρας μέχρι σήμερα όπως ο Frankestein, ο Δράκουλας και  ο Godzilla.

Το 1964 όμως έρχεται η άρση σε μεγάλο βαθμό της λογοκρισίας και του περιορισμού και οι ταινίες τρόμου αλλάζουν ριζικά για άλλη μια φορά. Τότε βγαίνει στο προσκήνιο η μεγαλύτερη φιγούρα του horror κινηματογράφου. Ο μετρ του σασπένς, Alfred Hitchcock αλλάζει το κινηματογραφικό τοπίο διαμορφώντας τα θρίλερ του με βάση την ψυχολογία, τους ανθρώπους και την απλή καθημερινότητα. Ο κόσμος πλέον τρομάζει επειδή βλέπει ρεαλισμό. Δεν βλέπει τον Δράκουλα, αλλά έναν δολοφόνο που μπορεί να έχει προσπεράσει στον δρόμο τόσες φορές. H κληρονομιά που άφησε πίσω του ο Βρετανός σκηνοθέτης δεν είναι μόνο ένας αριθμός καταπληκτικών ταινιών, είναι το γεγονός πως έκανε τον κόσμο να σεβαστεί τα θρίλερ. Μέχρι τότε οι ταινίες τρόμου θεωρούνταν ταινίες δεύτερης διαλογής, το σενάριο, η ιστορία και οι πρωταγωνιστές του όμως το ανέβασαν επίπεδο.

Ταυτόχρονα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Hammer Films Productions στον έγχρωμο πλέον κινηματογράφο προχώρησε σε σειρά remake των παλιών ταινίων με τέρατα, μόνο που αυτή τη φορά πρόσθεσε βία, έδειξε για πρώτη φορά αίμα και πρόσθεσε πολλές φορές σεξ. Ο συνδυασμός αυτός αποτέλεσε φλέβα χρυσού.

Στα επόμενα χρόνια ο κύκλος των θρίλερ συνεχώς άλλαζε. Μέχρι και την δεκαετία του ’90 είδαμε την στροφή στο μεταφυσικό και τα στοιχεία δαιμονισμού και σατανισμού με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον «Εξορκιστή», τα θρίλερ με μεγάλο βαθμό δράσης και επιστημονικής φαντασίας όπως το «Alien» του Ridley Scott, αλλά και τα Slasher/Splatter.

Αξίζει να μείνουμε λίγο στα Slasher. Γρήγορες ταινίες τρόμου με ψυχοπαθείς κατά συρροήν δολοφόνους κυρίως ανταγωνιστές. Οι φρικιαστικοί -για τα δεδομένα της εποχής- φόνοι, το πολύ αίμα και το τρομακτικό παρουσιαστικό των δολοφόνων αποτέλεσαν σήμα κατατεθέν στα τέλη της δεκαετίας του 70’ και αρχές του 80’ και ήταν η κύρια πηγή τρόμου. Τέσσερις φιγούρες τρόμου έχουν μείνει γραμμένες στην ιστορία των θρίλερ από την εποχή όπου τα slasher άκμαζαν, ο Freddie Krueger (Εφιάλτης στο δρόμο με τις λεύκες), ο Michael Myers (Halloween), Jason Voorhes (Friday the 13th) και ο Σχιζοφρενής Δολοφόνος με το πριόνι.

Πριν φτάσουμε στο σήμερα μας έμειναν δύο δεκαετίες. Τη δεκαετία του ’90 o θρυλικός Wes Craven προσπάθησε να κρατήσει τα Slasher ζωντανά δημιουργώντας την επιτυχημένη σειρά ταινιών «Scream», αλλά δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τα ψυχολογικά θρίλερ. Εκείνη τη δεκαετία είδαμε δύο αστυνομικά-ψυχολογικά θρίλερ που μέχρι σήμερα συγκαταλέγονται στις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Ο Hannibal Lecter στην «Σιωπή των Αμνών» είναι αδιαμφισβήτητα στους κορυφαίους κακούς (αν όχι ο κορυφαίος) που έχει γνωρίσει ο κινηματογράφος, ενώ παράλληλα το τέλος του «Se7en» έδωσε μαθήματα σκηνοθετικής μαεστρίας σε συνδυασμό με την εκπληκτική ερμηνεία του Kevin Spacey.

Επίσης η «Έκτη Αίσθηση» και το remake της αντίστοιχης ιαπωνικής εκδοχής, «The Ring» άλλαξαν το τοπίο του τρόμου. Στο τέλος της δεκαετίας στις οθόνες μας ήρθε το «Blair Witch Project» που έφερε κάτι καινούριο στον κινηματογράφο. Αν και έκλεψε την ιδέα από το απαγορευμένο σχεδόν παντού «Cannibal Holocaust», μας έδειξε τα γεγονότα της ιστορίας από την κάμερα των επιζώντων, προσθέτοντας στην ταινία πρωτόγνωρο ρεαλισμό.

Το 2000 έρχεται και βλέπουμε άλλες δύο σχετικά καινούριες υποκατηγορίες τρόμου στον κινηματογράφο. Ένα από τα μεγαλύτερα horror franchises δημιουργείται και εισάγει στο ευρύ κοινό το λεγόμενο Torture Porn. Λόγος για τις 9 ταινίες «Saw» που κατέγραψαν με μοναδική αγωνία έναν από τους μεγαλύτερους φόβους μας. Στη συνέχεια βασισμένα στο Saw είδαμε τα «Hostel» του Eli Roth, αλλά και τα…συζητήσιμα «Human Centipede». Επίσης ο κόσμος αρχίζει και λατρεύει τα Zombie Apocalypses και βλέπουμε μια πληθώρα ταινιών όπως τα «Resident Evil».

Το Σήμερα

Σήμερα δυστυχώς, ο τομέας των ταινιών τρόμου έχει στερέψει. Αμέτρητα remakes, με πιο πρόσφατα παραδείγματα το «It» και το «Alien:Covenant» βρίσκονται στο προσκήνιο, ενώ sequels βγαίνουν ασταμάτητα. Ένα μεγάλο πλήγμα που έχουν δεχθεί οι ταινίες τρόμου, είναι ότι ο κόσμος έχει πλέον συνηθίσει και συμφιλιωθεί με τον τρόμο. Ελλείψει καινούριων ιδεών, το κοινό έχει δει τα πάντα. Σας προκαλώ να βρείτε πάνω από 10 ταινίες γυρισμένες πριν το 2000 που θα σας κάνουν σήμερα να μην μπορείτε να κοιμηθείτε από τον φόβο. Ο κόσμος όταν έβγαινε το «Ψυχώ» και το έβλεπε για πρώτη φορά το 1960, τρόμαζε χωρίς καμία πραγματικά τρομακτική σκηνή. Ο Hitchcock βασίστηκε στην έλλειψη πολλών ταινιών τρόμου και με την ατμόσφαιρα που δημιουργούσε τρόμαζε τους πάντες. Πλέον δεν υπάρχουν σκηνοθέτες που θα αφιερωθούν στις ταινίες τρόμου.

Επίσης τα τέρατα που κάποτε προκαλούσαν τρόμο, σήμερα δε θα μπορούσαν να το κάνουν. Βέβαια παραμένουν αγαπημένα στις καρδιές των θεατών, για αυτό τα τελευταία χρόνια βλέπουμε ταινίες δράσης με πρωταγωνιστές αυτά. Έχοντας τέτοια επιρροή στην pop κουλτούρα πάντα θα υπάρχει επιθυμία για χαρακτήρες όπως ο δράκουλας. Παραδείγματα τέτοιων ταινιών δράσης μπορούμε να δούμε πολλά: «Godzilla», «The Mummy», «Dracula:Untold», «I,Frankestein».

Η μεγάλη ανάπτυξη της κινηματογραφικής τεχνολογίας στις μέρες μας έχει στρέψει και πάλι το τοπίο των θρίλερ προς το μεταφυσικό. Ταινίες όπως το «Conjuring» ή το «Insidious» δράττονται της τεχνολογίες για να δείξουν το μεταφυσικό, τα φαντάσματα και τους δαίμονες με μεγάλες δόσεις τρόμου. Μένει να δούμε που θα συνεχιστεί ο κύκλος των θρίλερ.