Πλησιάζει το Πάσχα κι είναι λογικό να ασχολούμαστε λίγο περισσότερο με τα θέματα που αφορούν την θρησκεία, τα οποία ουκ ολίγες φορές έχουν απασχολήσει και τον κινηματογράφο.
Δεν θα μιλήσω για τις κλασσικές ταινίες που βλέπουμε κάθε Πάσχα στην τηλεόραση κι έχουμε μάθει απ’ έξω τους διαλόγους -κυριολεκτικά-, αλλά για ταινίες που πραγματικά αξίζει να δούμε, ταινίες που προκάλεσαν αντιδράσεις και της εκκλησίας, αλλά και του κόσμου γενικά, που αγγίζουν ευαίσθητα θέματα και δεν ντρέπονται να είναι ωμές και ρεαλιστικές.
«The Passion of the Christ» (2004)
Ξεκινάμε δυναμικά με σκηνοθέτη τον Mel Gibson και μια ταινία που συζητήθηκε πάρα πολύ όταν πρώτο- κυκλοφόρησε. Υποψήφια για 3 Όσκαρ και φυσικά, όχι άδικα. Το θέμα της ταινίας είναι οι τελευταίες 12 ώρες του Χριστού, την ημέρα που θα σταυρωνόταν. Μια πολύ σκληρή ταινία, σκληρός ρεαλισμός. Στον ρόλο του Ιησού ο Jim Caviezel και ως Μαρία Μαγδαληνή, η Monica Bellucci. Φήμες λένε ότι ο Mel Gibson σκέφτεται σοβαρά για ένα sequel της ταινίας. Τα συναισθήματα, ανάμικτα.
«Silence» (2016)
Η ταινία έχει ως ήρωες δύο Ιησουίτες μοναχούς (Andrew Garfield, Adam Driver) οι οποίοι αναζητούν στην Ιαπωνία τον χαμένο τους μέντορα (Liam Neeson). Την εποχή εκείνη, ο Χριστιανισμός ήταν υπό διωγμό και όποιος επέμενε να πιστεύει τιμωρούταν με βασανισμό, ή και εκτέλεση. Η σύγκρουση και η επιβολή του καθολικισμού σε κάθε άτομο χωριστά αλλά και σε κοινωνίες ολόκληρες παραμένει ένα από τα βασικά σημεία της θεματολογίας του Scorsese. Η ταινία βασίζεται στο βραβευμένο μυθιστόρημα που έγραψε ο Ιάπωνας συγγραφέας, Endo Shusaku, το 1966. Άψογη κινηματογράφηση, μαγική φωτογραφία και πάρα πολύ καλές ερμηνείες των τριών βασικών πρωταγωνιστών του. Υποψήφια ταινία για 1 Όσκαρ.
«The Brand New Testament» (2015)
Σε μια πιο ευχάριστη ατμόσφαιρα, μια σουρεαλιστική, μαύρη κωμωδία. Μια ιστορία που μας δείχνει ότι ο Θεός είναι πρόσωπο, με σάρκα κι οστά, και ζει στις Βρυξέλλες μαζί με την κόρη του. Στη γη ωστόσο ο Θεός είναι ένας μικρόψυχος δειλός, αντιπαθής ακόμα και στην ίδια του την οικογένεια. Από την άλλη, η κόρη του Εά πλήττει αφόρητα και «πνίγεται» που είναι κλειδωμένη σ’ ένα μικρό διαμέρισμα. Μέχρι που μια μέρα η Εά επαναστατεί, χακάρει τον υπολογιστή του και διαρρέει σε όλον τον κόσμο την ημερομηνία που πρόκειται ο καθένας να πεθάνει. Σύντομα όλοι θα πρέπει να σκεφτούν τι θα κάνουν με τις ημέρες, μήνες, χρόνια που τους έχουν απομείνει. Με ένα πολύ έξυπνο σενάριο και μια υποψηφιότητα στις Χρυσές Σφαίρες, πρόκειται για μια ταινία που πρέπει όλοι να δούμε για να αναρωτηθούμε… κάποια πράγματα.
«The Last Temptation of Christ» (1988)
Δεν θα μπορούσε να λείπει ο τελευταίος πειρασμός, η κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Νίκου Καζαντζάκη. Σκηνοθεσία Martin Scorsese, πάλι, πρωταγωνιστής ο Willem Dafoe και υποψηφιότητα για 1 Όσκαρ. Ο ξυλουργός Ιησούς, που βασανίζεται από τους πειρασμούς των δαιμόνων, της ενοχής για την παραγωγή σταυρών για τους Ρωμαίους, του οίκτου για τους ανθρώπους και τον κόσμο, και της σταθερής πρόσκλησης από το Θεό, αποφασίζει να βρει τί επιθυμεί ο Θεός από αυτόν. Αλλά, καθώς η αποστολή του πλησιάζει στην εκπλήρωση, καλείται να αντιμετωπίσει τον μέγιστο πειρασμό: την κανονική ζωή ενός καλού ανθρώπου με την Μαρία Μαγδαληνή. Μια μεγάλη ταινία, με ακόμη μεγαλύτερες αντιδράσεις. Ένα εξαιρετικό υπαρξιακό δράμα, το οποίο εξελίσσεται σταδιακά, καθώς η ταινία είναι βασισμένη, όχι στα Ευαγγέλια, αλλά στο πολυσυζητημένο μυθιστόρημα του Καζαντζάκη.
«The Gospel According to St. Matthew» (1964)
Ανάμεσα στις πολλές δημιουργίες που κατά καιρούς έχουν κυκλοφορήσει και αντλούν την πηγή της έμπνευσης τους, από τα Πάθη του Χριστού, το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» του Pier Paolo Pasolini, κατέχει μία διακριτή και περίοπτη θέση. Το φιλμ του σπουδαίου Ιταλού σκηνοθέτη ξεχωρίζει, διότι μέσα από τον συμβολισμό και τη λυρικότητά του, καταφέρνει να μεταδίδει διαχρονικά τα μηνύματά, ανεξάρτητα από θρησκείες, έθνη και φανατισμούς. Είναι από τις λίγες φορές, που ο κινηματογράφος της πρόζας και ο κινηματογράφος της ποίησης συμπλέκονται και δημιουργούν ένα μείγμα που διαφοροποιεί σε μεγάλο βαθμό το παρόν παζολινικό έργο από όλες τις άλλες ως τότε μεταφορές αλλά και όσες θα ακολουθήσουν. Ο Pasolini παρουσιάζει τον λόγο του Ματθαίου, απλό, λιτό και καίριο, χωρίς λογοτεχνικές εξάρσεις, στοχεύοντας στη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια των αφηγούμενων γεγονότων. O πιστός Ματθαίος, καταγράφει εύπιστα χωρίς να κρίνει.
«The Night of the Hunter» (1955)
Ένας συνδυασμός παραμυθιού με ταινία τρόμου. Μιλάμε για την μόνη ταινία που σκηνοθετήθηκε από τον ηθοποιό Charles Laughton. Αυτή η ταινία έχει μια από τις πιο διάσημες και αξιοσημείωτες αναπαραστάσεις των περίεργων δρόμων μεταξύ της πίστης και της εξαπάτησης, της μετανόησης και του εγκλήματος. Πραγματοποιείται μια συνεχής μάχη μεταξύ του καλού και του κακού, ακολουθώντας παγκόσμια αλλά και βιβλικά μοτίβα σε πολλές από τις σκηνές της ταινίας. Μια τεράστια αλληγορία, με κινδύνους, πειρασμούς και αναπροσανατολισμούς.
«The Name of the Rose» (1986)
Μια ταινία που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Umberto Eco. Το 1986, το μυθιστόρημα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο υπό την σκηνοθεσία του Jean-Jacques Annaud και πρωταγωνιστές τους Sean Connery και Christian Slater. Μεταφερόμαστε σε ένα ιταλικό μοναστήρι των Βενεδικτίνων και, γύρω από την αναζήτηση ενός χειρόγραφου του Αριστοτέλη, αναπτύσσεται η πλοκή του, με φόνους, άνομες σχέσεις μεταξύ μοναχών και το κυνήγι των αιρετικών εν έτει 1327. Το όλο έργο παρουσιάζεται ως καταγραφή των αναμνήσεων ενός γηραιού βενεδικτίνου μοναχού, του αδελφού Adso της Μελκ, ο οποίος έζησε τα περιγραφόμενα γεγονότα ως νεαρός δόκιμος μοναχός. Κεντρικό πρόσωπο στο έργο είναι ο αδελφός Γουλιέλμος της Μπάσκερβιλ, ο οποίος είναι φανταστικό πρόσωπο, υποκαθιστώντας, σύμφωνα με τον συγγραφέα, τον Γουλιέλμο Όκαμ. Μέσα από αυτό το έργο ο Eco -και κατ’ επέκταση ο Jean-Jacques Annaud- βρίσκει την ευκαιρία να κάνει μια εκτενή παρουσίαση της Σχολαστικής Μεθόδου, η οποία κυριαρχούσε στη μεσαιωνική σκέψη.
«Δοξόμπους» (1988)
Και μια ελληνική ταινία που έχει αφήσει τη δική της ιστορία στην Ελλαδίτσα μας. Μια 4ωρη, αρχικά, ταινία για τη ζωή στο Βυζάντιο τον 14ο αιώνα. Μεσαίωνας και μοναχοί. Από Έλληνες. Ναι και μένα μου έκανε εντύπωση στην αρχή, αλλά πρόκειται για μια πολύ καλή ελληνική παραγωγή, ομολογώ. Η συγκεκριμένη ταινία έχει προβληθεί και στην τηλεόραση, σε 4 διαφορετικά μέρη -όπως είναι λογικό, αλλά και στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου, έχοντας αφήσει κι εκεί το στίγμα της. Πως; Όλοι χρησιμοποιούσαν το όνομα της σαν μια νέα λέξη στη διάλεκτο. Το «Πόσο Δοξόμπους είναι αυτό που είδαμε;», το «είσαι Δοξόμπους ή το αισθάνεσαι;», το «Ποιο Δοξόμπους είναι περισσότερο Δοξόμπους από το Δοξόμπους;», το «Τι Δοξόμπους θα περιμένουμε να μας βρει;» είναι ερωτήσεις που σήμερα ακούγονται ακατανόητες, όμως τότε λάμβαναν απαντήσεις.
«Andrei Rublev» (1966)
Είναι μια καθαρά θρησκευτική εμπειρία και μια πραγματική ιστορία, καθώς ακολουθεί τη ζωή του Ρώσσου αγιογράφου. Ο Tarkovky έχει άμεσα επηρεαστεί από την ιδιότητα τού ήρωα του κι έχοντας ξεφύγει από κάποια γραφικά φαντάσματα των Παιδικών Χρόνων του Ιβάν, φιλμάρει χωρίς αύριο. Κάθε εικόνα είναι τοποθετημένη στο χώρο άψογα, κάθε ηθοποιός κινείται σύμφωνα με προσταγές, κάθε σκηνικό αστράφτει στη λιτότητά του. Η ταινία δεν επιμένει σε τεράστια πλάνα κι όμως είναι έπος. Η διαδρομή του ήρωα παίρνει έννοια προσκυνητή κι ο χαρακτήρας του αναλύεται αλλά δεν ψηλαφίζεται, αφού ο σκηνοθέτης φανερά τον λατρεύει. Το βάρος του κεντρικού ρόλου το κουβαλάει ο Anatoli Solonitsyn, ο οποίος κινείται με προσοχή στο χώρο και έλεγχο των εκφράσεων του. Συνολικά, μία απόλυτη ενορχήστρωση, με τον Tarkovky να μη δέχεται μία φάλτση νότα και να κοιτάει με αγριάδα τους μουσικούς του για τυχών λάθος.
«The Passion of Joan of Arc» (1928)
Μια ταινία σταθμός. Μια γαλλική, βωβή ταινία του 1928 και βασισμένη στα πραγματικά, ιστορικά πρακτικά της δίκης της Ιωάννας της Λωραίνης (Ζαν ντ’ Αρκ). Η ταινία σκηνοθετήθηκε από τον Carl Theodor Dreyer, με πρωταγωνίστρια την Maria Falconetti, στον ρόλο της ηρωίδας. Θεωρείται ορόσημο στην ιστορία του κινηματογράφου, λόγω της άρτιας παραγωγής, της σκηνοθετικής ματιάς του Dreyer και της εξαιρετικής απόδοσης του ρόλου από την Maria Falconetti, η οποία, συχνά, αναφέρεται ως μία από τις καλύτερες στην ιστορία του κινηματογράφου. Η ταινία περιορίζεται αποκλειστικά στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την αιχμαλωσία της Ζαν ντ’ Αρκ από τους Άγγλους, μέχρι την εκτέλεσή της. Η αφοσίωση της Falconetti στον ρόλο, όπως και οι φήμες στα παρασκήνια, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων έχουν μείνει θρυλικές μεταξύ των μελετητών της ταινίας.
Με στοιχεία από το tvxs.gr, luben.gr και με πολλή βοήθεια από τον Νίκο Καρνούσκο.
