«Out of the Past»: Ένα ξεχωριστό φιλμ νουάρ από τον Ζακ Τουρνέρ

Πολλοί κριτικοί του σινεμά, όπως ο Ρότζερ Έμπερτ, τοποθέτησαν το «Out of the Past» («Αμαρτωλοί και δολοφόνοι», στα Ελληνικά) (1947), του Γάλλου σκηνοθέτη, Ζακ Τουρνέρ, στη λίστα τους με τα καλύτερα φιλμ νουάρ όλων τον εποχών. Με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Μίτσαμ στο ρόλο του Τζεφ Μπέιλι, ενός πρώην ιδιωτικού ντετέκτιβ, που στο παρελθόν είχε προσληφθεί από έναν γκάνγκστερ, ονόματι Γουίτ Στέρλινγκ (Κερκ Ντάγκλας), για να βρει την κοπέλα του, Κάθι (Τζέιν Γκριρ), η οποία αποπειράθηκε να τον δολοφονήσει και εξαφανίστηκε, κλέβοντάς του 40.000 δολάρια, αλλά και μια πλεκτάνη την οποία εκείνη στήνει αργότερα σε βάρος του Τζεφ, ο οποίος είναι πια ερωτευμένος μαζί της, η ταινία έχει όλα τα στοιχεία μιας κλασικής νουάρ ιστορίας, που θα μπορούσε κάλλιστα να βασίζεται σε ένα βιβλίο του Ρέιμοντ Τσάντλερ. Με ένα σύνθετο σενάριο, γραμμένο από τον συγγραφέα Ντάνιελ Μέινγουαρινγκ, στου οποίο το μυθιστόρημα, «Build My Gallows High» (1946), είναι στην πραγματικότητα βασισμένη η ταινία, το «Out of the Past» έχει την ιδιαιτερότητα ότι αποτελείται κατά το ήμισυ από την αφήγηση της ιστορίας από τον Τζεφ στη νέα φίλη του, Μέτα Κάρσον (Ρόντα Φλέμινγκ), σχετικά με το πώς εκείνος μπλέχτηκε με τον Γουίτ και την Κάθι. Κεντρικό θέμα της ιστορίας είναι το παρελθόν και οι τρόποι με τους οποίους αυτό επιστρέφει για να στοιχειώσει την ήσυχη τωρινή ζωή του πρωταγωνιστή ως ιδιοκτήτη ενός βενζινάδικου, στη μικρή πόλη Μπρίτζπορτ, της Καλιφόρνια.

Ο Τουρνέρ δεν ήταν ο πρώτος μη-Αμερικανός σκηνοθέτης που ασχολήθηκε με αυτό το τόσο χαρακτηριστικά «αμερικάνικο» είδος ταινιών. Ο Αυστριακός Φριτς Λανγκ ή ο Ούγγρος Μάικλ Κέρτιζ είναι δύο πολύ γνωστοί σκηνοθέτες που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη του φιλμ νουάρ με τις ταινίες που γύρισαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από την άλλη, υπήρξαν και πολλά pulp μυθιστορήματα της κατηγορίας του «hard-boiled fiction», όπως ονομαζόταν το αντίστοιχο είδος στη λογοτεχνία, που γράφτηκαν από Ευρωπαίους συγγραφείς, οι οποίοι τυχόν δεν είχαν ταξιδέψει ποτέ στην Αμερική, όπως στην περίπτωση του Μπορίς Βιάν, που έγραψε το «Θα φτύσω στους τάφους σας» την ίδια χρονιά που κυκλοφόρησε το «Out of the Past». Από μία άποψη, λοιπόν, όπως συμβαίνει και με άλλα προϊόντα που θεωρούνται κατεξοχήν αμερικάνικα, το νουάρ, αν δεν προήλθε, τουλάχιστον επηρεάστηκε σε μέγιστο βαθμό από την ευρωπαϊκή κουλτούρα και τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι εκλάμβαναν τον «αμερικάνικο» τρόπο ζωής. Ο Μίτσαμ, γνωστότερος ως τότε για τους ρόλους του σε ταινίες γουέστερν, ενσωματώνει εδώ το ρόλο ενός «καουμπόι της μεγαλούπολης», που δεν διστάζει μπροστά σε τίποτα, εκτός από τη γοητεία του γυναικείου φύλου.

Η χαρακτήρας της Κάθι, από την άλλη πλευρά, την οποία ενσαρκώνει με υπέροχο τρόπο η Τζέιν Γκριρ σε έναν από τους δυνατότερους ρόλους της καριέρας της, δεν είναι απλώς ένα ακόμα «femme fatale». Από την πρώτη στιγμή που την βλέπουμε, όταν ο Τζεφ τη βρίσκει (και την ερωτεύεται) στο Ακαπούλκο, η παρουσία της εκπέμπει κάτι το μυστηριώδες. Κατά τη διάρκεια της ταινίας, η Κάθι ταλαντεύεται συνεχώς ανάμεσα στον έρωτά της για τον Τζεφ και τη δολοφονική της φύση. Περίπου στα μισά της ταινίας, αφενός είναι πια ξεκάθαρο πως είναι ανίκανη να νοιαστεί για τον πόνο που προκαλεί στον πρωταγωνιστή, καθώς τον έχει ήδη προδώσει μια φορά και έχει γυρίσει, παρά τη συμφωνία τους, στον γκάνγκστερ πρώην εραστή της, Γουίτ, αλλά αφετέρου επιβεβαιώνεται και πως είναι επικίνδυνη, όπως ο Γουίτ ισχυριζόταν εξαρχής. Εκείνο που μένει να αποφασίσει ο θεατής, αν και αυτό τελικά δεν γίνεται ποτέ ξεκάθαρο, ακόμη και στην κορύφωση της ταινίας, όταν ο Τζεφ αποφασίζει να καλέσει την αστυνομία, καταλαβαίνοντας πως έχει μπλεχτεί για τα καλά στην πλεκτάνη που του έχει στήσει η Κάθι, και οι δυο τους πεθαίνουν κάτω από τα πυρά του νόμου, είναι το αν εκείνη τον αγαπούσε πραγματικά και κατά πόσο εκείνος συνέχιζε να είναι ερωτευμένος μαζί της, ύστερα από όλα όσα εκείνη του έχει κάνει. Πάντως, όταν η Μέτα ρωτάει, στο τέλος, το κωφάλαλο αγόρι που δούλευε μαζί με τον Τζεφ στο βενζινάδικο αν ο Τζεφ σκόπευε πραγματικά να το σκάσει μαζί με την Κάθι, το αγόρι της γνέφει καταφατικά. Παρότι είναι σαφές πως η απάντηση που το αγόρι δίνει στην Μέτα είναι η απάντηση που ο Τζεφ θα ήθελε να της δώσει, ούτως ώστε εκείνη να μπορέσει να τον ξεχάσει και να συνεχίσει τη ζωή της, είναι δύσκολο να αποβάλει κανείς την οποιαδήποτε αμφιβολία για το αν εκείνος έτρεφε ακόμα συναισθήματα για την Κάθι. Αυτή ακριβώς η αμφιβολία, η οποία διατηρείται σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, είναι αυτό που κάνει το «Out of the Past» ένα ψυχογραφικό αριστούργημα.

Το έξυπνο σενάριο του Μέινγουαρινγκ (με μια μικρή βοήθεια από τον επίσης συγγραφέα νουάρ μυθιστορημάτων, Τζέιμς Μ. Κέιν, ο οποίος δεν αναγράφεται στους τίτλους της ταινίας) αποτέλεσε πρότυπο για τα φιλμ νουάρ ολόκληρης της επόμενης δεκαετίας, με τους ιδιαίτερους χαρακτήρες του και το νέο «twist» στον τρόπο αφήγησης της ιστορίας. Η επιρροή του φαίνεται ακόμα και στο μεταγενέστερο είδος των «νεο-νουάρ» ταινιών, όπως είναι το «Point Blank» (1967), του Τζον Μπόρμαν, με πρωταγωνιστή τον Λι Μάρβιν. Το «Out of the Past» μπορεί να είναι πιο περίπλοκο από το μέσο φιλμ νουάρ με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, όμως τόσο η άρτια φωτογραφία του, όσο και οι δυνατές του ερμηνείες το καθιστούν ισάξιο με άλλα αριστουργήματα του είδους, ενώ η ιδιόρρυθμη σειρά με την οποία εκτυλίσσεται η ιστορία και η ευρωπαϊκή ματιά του Τουρνέρ το κάνει να ξεχωρίζει.

Δείτε το trailer της ταινίας στο YouTube: