High Noon: Το σημαδιακό γουέστερν της μακαρθικής περιόδου

Τούτο το φυγόκεντρα αντισυμβατικό, αριστουργηματικό γουέστερν, πέρα από ένας ακρογωνιαίος λίθος του είδους είναι μια αλληγορία ενός διχαστικού πολιτικοποιημένου κινηματογραφικού συστήματος, εν μέσω της μισαλλόδοξης μακαρθικής κινηματογραφικής βιομηχανίας που καρατομούσε οποιαδήποτε υποψία κομμουνιστικής παρείσφρησης από τον ιθύνοντα νου, γερουσιαστή Μακάρθυ, ο οποίος λογόκρινε, απειλούσε με καθαίρεση κομμουνιστές και ενθάρρυνε φραξίες καταδοτών φτιάχνοντας την διαβόητη Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ. Η εν λόγω λίστα περιείχε ανθρώπους της κινηματογραφικής και θεατρικής κονίστρας που ήταν μέλη του κομμουνιστικου κόμματος ή ανθρώπους με -εν γένει- αριστερή ιδεολογία, με στόχο να τους εξοντώσει επαγγελματικά και προσωπικά.

Το «High Noon» (ελληνιστί «Το τρένο θα σφυρίξει τρεις φορές») του 1952, μια από τις πιο σημαίνουσες ταινίες όλων των εποχών, προπορεύει στο προσκήνιο και πάλι τον θρυλικό Gary Cooper, ο οποίος στα χέρια του ιδιοφυή σκηνοθέτη Fred Zinnemann επανεφευρίσκει τον εαυτό του κερδίζοντας ξανά Όσκαρ για την ερμηνεία του έπειτα από μια περίοδο πολυετούς φθίνουσας πορείας αλλά μιας συνολικά σπουδαίας καριέρας. Στην δεύτερη οσκαρική του στιγμή, εδώ, ενσαρκώνει τον άσπιλο σερίφη Will Kane ο οποίος ανήμερα των δύο πιο σημαντικών γεγονότων (γάμος και συνταξιοδότηση) της ζωής του, δεν προλαβαίνει να αποσοβήσει το κακό που καταφτάνει με το τρένο στην πόλη του και ακούει στο όνομα: Frank Miller.

Η μέρα συνταξιοδότησης του Kane συμπίπτει χρονικά και συμβολικά με τον γάμο του με την γυναίκα της ζωής του, Amy (η Grace Kelly στον πρώτο σημαντικό της ρόλο). Με ένα σμπάρο δύο τριγώνια λοιπόν για το ξεκίνημα ενός ευοίωνου κοινού μέλλοντος, ξεκούραστης ζωής και τον τερματισμό ενός παρελθόντος τιμημένου και αδαμάντινου όπως και ο χαρακτήρας του, ο οποίος χαίρει εκτίμησης από όλη την πόλη. H πολυετής θητεία του ως σερίφη ήταν αρκούντως ικανοποιητική αφήνοντας με καθαρή συνείδηση μια τακτοποιημένη και ασφαλή πόλη, παραδίνοντας επιτέλους το όπλο του και λαμβάνοντας τις ευχές γνωστών και φίλων. Αυτό που προηγείται όμως της χαρμόσυνης αυτής στιγμής και διαταράσσει απηνώς την αδημονία του ζευγαριού για το γαμήλιο ταξίδι, είναι η εναρκτήρια σεκάνς με τα πρωτοπαλίκαρα του Miller -ενός μοχθηρού και αδίστακτου κακοποιού άρτι αποφυλακισθέντα που καταδικάστηκε εις θάνατον από τον σερίφη στο παρελθόν αλλά του δόθηκε ξαφνικά χάρη και αφέθηκε ελεύθερος- να καταφτάνουν στην πόλη σημάνοντας τον συναγερμό και προειδοποιώντας για την οσονούπω άφιξη του αρχηγού τους, πράγμα που όλοι γνωρίζουν ότι συνεπάγεται μακελειό.

Ο ανεβάσταγος Miller έρχεται να ξεχρεώσει το κιτάπι του παρελθόντος, να κλείσει τους ανοιχτούς λογαριασμούς με τον Kane για να πάρει την εκδίκησή του μετά από πέντε χρόνια εγκλεισμού από τον υπεύθυνο της στέρησης της ελευθερίας του, με τους χτύπους των ρολογιών να αρχίζουν να χτυπάνε πιο δυνατά και με εμάς να παρακολουθούμε σε ζωντανό χρόνο (δηλαδή ταύτιση φιλμικού και πραγματικού χρόνου) την αντίστροφη μέτρηση της αναπόφευκτης αναμέτρησης των δύο αντίθετων πόλων. Και ενώ η γυναίκα του σερίφη θα τον ικετέψει να εγκαταλείψουν την πόλη τώρα που προλαβαίνουν και να συνεχίσουν την ζωή τους ως νιόπαντροι μακριά από την απειλή, εκείνος προτού προλάβει να αμφιταλαντευτεί μεταξύ καθήκοντος και αγάπης, θα υπακούσει στις αρχές που θα του υπαγορεύσουν να διαλέξει αδιαπραγμάτευτα το πρώτο. Ασάλευτος στην απόφασή του περιμένοντας καρτερικά τον Miller και τον χρόνο να κυλάει βασανιστικά για την τελική μάχη, ο σερίφης σαν να γνωρίζει ότι η μοίρα του επιτάσσει να μείνει εκεί, παρόλη την βαθύτατη απογοήτευση και προδοσία που βιώνει στο μεδούλι του από τους μόλις πριν λίγο φίλους και συνοδοιπόρους που του γυρνάνε την πλάτη και να τον αφήνουν σύξυλο.

Η ταινία ξεκινάει με ένα όμορφο montage με τρεις καουμπόιδες να κατεθύνονται με αυτοπεποίθηση σε μια πόλη υπό την εύηχη country μουσική υπόκρουση του «Do not Forsake Me»- που προοιωνίζεται την επιμνημόσυνη νότα πίσω από τα πλάνα και τον καλπασμό των αλόγων- και την μελωδική, νοσταλγική φωνή του Tex Ritter. Όταν αυτή τελειώνει αναδεικνύει μια άλλη πραγματικότητα και φυσικά όχι μια υποδοχή μετά βαϊων και κλάδων από τους κατοίκους. Η άφιξη των τριών πιστολέρο σπέρνει τον πανικό, όχι επειδή θα ανοίξουν (από τώρα) πυρ, αλλά επειδή όλοι γνωρίζουν ότι κάτι πρόκειται να συμβεί. Οι γνώριμες παρουσίες που ήρθαν σαν αγγελιοφόροι του κακού θα διατυμπανίσουν τα μαντάτα για την άφιξη του Miller. Με ένα καταπληκτικό panoramic από την περατζάδα των κακοποιών στην πόλη στο παράθυρο της εκκλησίας που τελείται ο γάμος του σερίφη –ο οποίος ζει την πιο ευτυχισμένη ημέρα της ζωής του- η απόσταση από το γαμήλιο κρεβάτι στο νεκροκρέβατό του δεν θα μπορούσε να είναι πιο κοντά και η ταινία το κάνει απλά με μια καίρια κίνηση της κάμερας.

Τα νέα θα φτάσουν και στα δικά του αυτιά, οι ζεστοί φιλόξενοι κλειστοί χώροι πλέον γίνονται ασφυκτικοί κλοιοί, οι προσηνείς κάτοικοι θα μετατραπούν σε δειλούς και άσπονδους εχθρούς, ενώ τα ρολόγια σαν να φυτρώσαν παντού πια, υπενθυμίζουν το προδιαγεγραμμένο αυτού που έπεται. Ήδη υπάρχει μια πεισιθανάτια ατμόσφαιρα που πάει να σπάσει την εύθραστη ευρυθμία ενώ ο σερίφης θα προσπαθήσει στον λιγοστό χρόνο που έχει στην διάθεσή του να βρει συμμάχους, δηλαδή να επιστρατεύσει συμπολίτες και πρώην συναδέλφους για να αντιμετωπίσουν σύσσωμοι τον εκδικητικό άντρα που έρχεται με το τρένο σε μιάμιση ώρα (όσο κρατάει και η ταινία). Δυστυχώς προς μεγάλη του έκπληξη κάθε ελπίδα σύμπραξης και συνεργασίας με το εύλογο επιχείρημα της αριθμητικής υπεροχής εντελώς ανεξήγητα θα προσκρούσει σε βαρύκοα ώτα. Έτσι, χωρίς καμιά ανταπόκριση, βλέποντας τους κατοίκους έναν έναν να λακίζουν και να τον παραινούν να κάνει το ίδιο, αυτός θα μείνει εντελώς μόνος.

Οι αίθριοι χώροι της άλλοτε φιλήσυχης κοινότητας μετατρέπονται σε επικείμενο πεδίο μάχης. Οι εξωτερικοί χώροι αδειανοί και σωπηλοί σαν τη νηνεμία πριν από την καταιγίδα και ο Kane απελπιστικά μόνος και έρμος να αναζητάει -μέχρι και χτυπώντας πόρτες- κάποιον παλιό φίλο, θα απευθυνθεί ακόμα και στο νομοθετικό σώμα όπως στον δικαστή ο οποίος δεν θα πρωτοτυπήσει και θα τον νουθετήσει και αυτός να το βάλει στα πόδια. Είναι τώρα μοναχός στην άγρια δύση, ήδη λαβωμένος στη ψυχή από πάρθια βέλη των συντρόφων του και αναγκασμένος ηθικά να αντιμετωπίσει την αμείλικτη συμμορία, εκτεθειμένος, απροστάτευτος, προδομένος.

86 λεπτά φιλμικού χρόνου σε πλήρη ταύτιση με τον πραγματικό, ο πρωταγωνιστής ανήμπορος, κοιτάζει κάθιδρος τους δείκτες του ρολογιού, αποδεχόμενος την μοίρα του με την βασανιστική διαστολή του χρόνου απλώς να του προσδίδει ακόμα μεγαλύτερο άγχος. Η ταινία είναι μια αλληγορία για αυτή την μαύρη σελίδα της ιστορίας του κινηματογράφου με καλλιτέχνες καταδότες στρατευμένους υπέρ των αντικομμουνιστικών διώξεων και πιο τρανταχτή περίπτωση αυτή του σκηνοθέτη Elia Kazan που δεν δίστασε να καταδώσει τον συνάδελφό του Jules Dassin, αναγκάζοντάς τον σε απόδημη αυτοεξορία στην Ευρώπη. Πρόκειται για μια περίοδο όπου ο μακαρθισμός ήλεγχε την κινηματογραφική παραγωγή και στρατολογούσε ανθρώπους του χώρου να υποδεικνύουν αντιφρονούντες, ήτοι κομμουνιστές, σαν το χείροτερο μορμολύκιο που θα μπροούσε να είναι κάποιος εκείνη την ψυχροπολεμική εποχή στην Αμερική.

Ο σερίφης Kane είναι το σύμβολο της αδέκαστης δικαιοσύνης, της τιμιότητας και του θεματοφύλακα των καταρρέουσων αξιών, ο τελευταίος σταθμός αντίστασης στον δυνάστη της περιοχής, στον bully του σχολείου που λυμαίνεται το προαύλιο και διαταράσσει την ειρήνη. Ένας πιθανός θάνατός του θα είναι μια ήττα της ελευθερίας και μια νίκη του ατομικισμού της έκπτωτης μάζας. Με την αναπάντεχη βοήθεια της συμβίας του, Amy, θα κερδίσει την μάχη και θα αποχωρήσει ηττημένος ψυχικά, πετώντας στη λάσπη το σήμα του (πράγμα ανήκουστο για ένα γουέστερν εκείνη την εποχή), κάνοντας κουρέλι το σαθρό σύστημα και τα ιλουστρασιόν παράσημα που απέκτησε και υπηρετούσε αλλά που κανείς τελικά δεν τα τιμάει, κανείς δεν αγωνίζεται για αυτά, με τον Zinnemann να υπογράφει ένα από τα καλύτερα γουέστερν της ιστορίας του σινεμά.

Δείτε to trailer της ταινίας: «High Noon» εδώ: