Το «El Topo» (1970) είναι ένα cult σουρεαλιστικό σπαγκέτι γουέστερν, που έχει στομώσει στο χωνευτήρι του θρησκευτικές, πολιτικές, μυθολογικές και φιλοσοφικές αναφορές, αποκρυφισμό, μαύρη μαγεία, μαγγανείες και θρησκευτικά σύμβολα, δυτική και ανατολική θρησκεία και πηγές ων ουκ εστι αριθμός στον χώρο το επιστητού και όχι μόνο, με τις «ευλογίες» του πνευματώδους τρελού εικονοπλάστη Alejandro Jodorowsky του οποίου η απαρχή της ακόρεστης φαντασίας του οργιάζει σε τoύτη τη ταινία, από την οποία θα ξεκινήσει ο απρόσκοπτος φιλμικός κατιδεασμός που θα ποτίσει μέχρι και το τελευταίο του πόνημα 50 χρόνια μετά. Δεν κάνει ταινίες για δυνατούς λύτες που κυνηγάνε εξηγήσεις με το μπλοκάκι και ψάχνουν εναγωνίως απαντήσεις για να ικανοποιήσουν αυτάρεσκα την περιέργειά τους όπως μπορεί κάποιος να παρεξηγήσει με το αρχικό σοκ του αμύητου, αλλά προκρίνει μια συμμετοχική μυσταγωγική εμπειρία της ταινίας που κάθε επαναπροβολή αναιρεί την αποτίμηση της προηγούμενης και σε κάνει να ανακαλύπτεις καινούργιους ορίζοντες επανατοποθετώντας το κοινό επι μηδενικής δημιουργικής βάσης κάθε φορά.
Ένας γενειοφόρος μαυροντυμένος πιστολέρο τριγυρνάει στη σιγαλιά της ερήμου με τον 9χρονο (και γυμνό) γιο του ο οποίος σύμφωνα με τον πατέρα του έχει γίνει ολόκληρος άντρας πια (!) και πρέπει να θάψει κυριολεκτικά και δια παντός τα σύμβολα τις παιδικής του ηλικίας κόβωντας πρόωρα τον ομφάλιο λώρο της αθωότητάς του και θάβοντας στην αχανή αμμώδη έρημο το αρκουδάκι του και μια φωτογραφία της μητέρας του αντίστοιχα, ώστε να καλυφθούν δια παντός ως ενθυμήματα του παρελθόντος. Έτσι λοιπόν τώρα ενδείκνυται και επίσημα να ξεκινήσει το χωρίς στοχοθετημένο προορισμό ταξίδι πατέρα-γιου με πρώτη και καθοριστική στάση ένα λεηλατημένο χωριό με εκατόμβες νεκρών που προδίδει ότι κάτι πολύ κακό διαγούμισε αυτή την κοινότητα. Ο πρωταγωνιστής-πιστολέρο που αποκαλεί τον εαυτό του «Θεό», θα εξοντώσει τα σαδιστικά αποβράσματα που ευθύνονται για αυτό το λουτρό αίματος και θα ελευθερώσει τους εναπομείναντες σκλάβους αφήνοντας εφεξής τον γιο του στα χέρια των απελευθερωμένων πλέον σαμάνων και θα τον εγκαταλείψει παίρνοντας μαζί την γυναίκα του αρχηγού των ληστών σαν τρόπαιο νίκης.
Η μυστήρια γυναίκα θα του ανακοινώσει ότι αν θέλει τον σεβασμό της και την αφοσίωσή της θα πρέπει εκείνος να αντιμετωπίσει τους τέσσερις μάγους της ερήμου και να νικήσει έναν έναν σε μονομαχία για να της αποδείξει την ανώτερη φύση για την οποία ο ίδιος διαρκώς επαίρεται. Εκεί λοιπόν θα ξεκινήσει μια σουρεαλιστική υπαρξιακή διαδρομή με τις τέσσερις καθοριστικές συναντήσεις με ανθρώπους που βρίσκονται σε μια νοητική νιρβάνα στο πνευματικό τους ησυχαστήριο καταμεσής της ερήμου σε μια σφαίρα υπερβατισμού. Όταν ο πρωταγωνιστής διαπιστώσει μετα λύπης του ότι οι «θεϊκές» του δυνάμεις δεν φτουράνε μπροστά στις υπερφυσικές ιδιότητες αυτών των θυμόσοφων ασκητών, δεν θα διστάσει να τους εξαπατήσει κάθε φορά και με πιο ύπουλο τρόπο και θα επιχειρήσει να «κλέψει» κερδίζοντας τους αλλά χάνωντας κάθε αρετή του ευ αγωνίζεσθαι κουβαλώντας πάνω του το βαρύ φορτίο της ύβρεως και της αμαρτίας που δεν θα αργήσουν να τον καταπλακώσουν.
Ξεκάθαρη αλληγορία για τον Χριστό στην οποία υπεισέρχονται στοιχεία παγανισμού, ινδουισμού, σε ενα καλειδοσκοπικό sui generis γουέστερν ανακατεμένο με άλλες θρησκείες και φιλοσοφίες όπως βουδισμό και ανιμισμό, ενώ το στοιχεια της αναγέννησης και της ανάστασης βρίσκονται διαρκώς στο θεματικό χάρτη του Χιλιανού δημιουργού. Ο πολυεπίπεδος και πληθωρικός διάκοσμος που ντύνει τις ταινίες του αν και δεν λείπει σε τούτη την περίπτωση, θα φτάσει στο απόγειο του στο επόμενο του πόνημα και tour de force μεγαλούργημα «Holy Mountain». Το «El Topo» συνιστά έναν ανθρωπολογικό χάρτη που μαρτυράει την κοινή προέλευση των ανθρώπινων επινοήσεων που με την σειρά τους συνέθεσαν αυτήν την ποικιλία κουλτουρών οι οποίες μοιράζονται κοινές αφετηρίες με στόχο να ερμηνεύσουν την ζωή και τον θάνατο σε μια ετερόκλητη ανθρωπογεωγραφία. Ο Jodorowsky ο οποίος πέρα απο το πηδάλιο της σκηνοθεσίας και τα καθήκοντα σεναριογράφου έχει αναλάβει σοφά και τον πρωταγωνιστικό ρόλο που δύσκολα θα μπορούσε να αναληφθεί από κάποιον άλλο πέραν του ιθύνοντος νου αυτού του τρελού project.
Advertising
Μεσούσης της ταινίας μια παντελώς άγνωστη παρενδυτική γυναίκα με αντρική φωνή και ρουχισμό θα συνάψει λεσβιακή σχέση με την γυναίκα αφήνοντας τον άνδρα ταπεινωμένο και τραυματισμένο, ώσπου θα περισυλλεγεί από κάτι περιθωριοποιημένους ανθρώπους-φρικιά που ζουν εκτοπισμένοι σε σπηλιά. Μέσα από τελετουργίες ο άντρας θα τους υποσχεθεί ότι θα σκάψει μια τρύπα που θα ενώνει το έξω με την σπηλιά για να μπορέσουν επιτέλους να εξέλθουν αυτής. Η μικροκοινωνία των ανήλιαγων σπηλαιοανθρώπων θα κάνουν σπονδή στον άνδρα σαν τον περιούσιο μεσσία που περίμεναν χρόνια, πράγμα που ο ίδιος θα μετανιώσει πικρά, καθώς η έξω ζωή όπως θα διαπιστώσει μετά βδελυγμίας όντας καθαρός πια είναι γεμάτη σαπίλα, κακό, βία και ασχημοσύνη. Ο ίδιος με ξυρισμένο πλέον κεφάλι βουδιστή θα περιδιαβεί σαν μίμος εκτελώντας μικρές παραστάσεις στην φαύλη πόλη βιώνοντας την απόλυτη ηθική κατάπτωση των κατοίκων.
Η ταινία χωρίς την έμπρακτη στήριξη των εκστασιασμένων μετά την θέασή της John Lennon και Yoko Omo -οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω ζήτησαν από τον παραγωγό τους να την διανείμει στο εξωτερικό για να τύχει καθολικής αναγνώρισης πέρα από την εγγενώς hardcore εσωστρέφειά της που θα την αντιμετώπιζε ένας τυχαίος πρωτογνωριστής- θα είχε την ίδια τύχη με τον τυφλοπόντικα που προλογίζεται στους τίτλους της αρχής -δηλαδή ένα ζώο που σκάβει όλη του την ζωή για να βγει στην επιφάνεια και όταν το καταφέρνει τυφλώνεται από το φως του ηλίου.
Πηγή εικόνας: imdb.com
Η αποκωδικοποίηση των αμέτρητων πραγματικά οπτικών συμβόλων είναι κάποιες φορές μάταιη, καθώς αν νομίζει κανείς ότι θα βρει απαντήσεις σε κάθε σπαζοκεφαλιά είναι γελασμένος και λοξοδρομεί από την ουσία που είναι η πνευματική σύζευξη με την ίδια την ταινία ως βιωματικό γεγονός και πρέπει να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο. Δεν τίθεται θέμα ότι ο σκηνοθέτης δεν έχει τον έλεγχο του υλικού του ούτε προσπαθεί τεχνηέντως μέσω ανεξήγητων παρεμβολών να σε αποδιοργώνωσει πουλώντας υψηλά νοήματα αλλά να σε προκαλέσει και προσκαλέσει σε ένα σύμπαν, στο σημειολογικά αχανές του κοσμοείδωλο που με μια πρώτη ματιά φαίνεται άκαμπτο και περιφρουρισμένο αλλά απευθύνεται εις άπαντας και αυτο είναι και η επιτυχία του. Αποδομεί, κατεδαφίζει και ξεγυμνώνει τους μονολιθικούς θεσμούς της ανθρωπότητας και δη αυτόν της θρησκείας με υλικό κατεδάφισης το αυθάδες σενάριο του και την ωμή, τολμηρή ματιά του στην σκηνοθεσία. Είναι μια γιορτή του σινεμά που προσκαλεί όσους πιστούς (και μη) να προσέλθουν για να γίνουν κοινωνοί ενός πανανθρώπινου γεγονότος που μιλάει σε μια οικουμενική μεν πολύ σκληρή δε γλώσσα, μια βλάσφημη ταινία για την ανθρώπινη ψυχή και την λύτρωση και αχρείαστο να πούμε ότι προιόντος του χρόνου ζυμώνεται και ωριμάζει ενδόμυχα σαν το καλό κρασί.
Το πρώτο μέρος περιέχει εκείνα τα στοιχεία που κατατάσσουν την ταινία στο συγκεκριμένο είδος του γουέστερν και στη συνέχεια μετουσιώνεται κλιμακωτά σε σουρεαλιστικό βαριετέ που αντλεί από πάμπολλες φιλοσοφικές και θρησκευτικές πηγές, αναστοχάζεται για τα κατάβαθα της ανθρώπινης ψυχής, την εσωτερική διαδρομή για την εκπλήρωση του σκοπού και εξιλέωσης, τις παγίδες της αλαζονείας και το βιβλικό κακό που σέρνεται σαν το εδεμικό φιδι δηλητηριάζοντας τους ανθρώπους. Ένα εσωτερικό ταξίδι από το σκοτάδι στο φως και τούμπαλιν, μια αναγκαστική περιήγηση σε κακοτράχηλα μονοπάτια της ψυχής του ανθρώπου, ενός όντος της υπέρβασης αλλά και του καταδικασμένου τυφλοπόντικα που προσπαθεί να φτάσει στο φως και κάποιες φορές τυφλώνεται.
To πυκνό σε συμβολισμούς, βαθύ σε νόηματα και ευθαρσώς αιρετικό στην ραχοκοκκαλιά του, «El Topo», είναι μια ταινία που εγκολπώνει όλα τα κινηματογραφικά μέσα του σινεμά και καταφέρνει δια μέσου της αμφισημία της να μεταμοφώνεται ipso facto σε μια πανσπερμία οπτικών ερεθισμάτων και νοηματικών προκλήσεων κάνοντας την ανάγκη επιστροφής σε αυτήν (την ταινία) ασίγαστη επιθυμία και όχι επιτακτική ανάγκη. Εκεί που το σημαίνον και το σημαινόμενο μπερδεύονται, εκεί που το φιλμικό γεγονός τελείται υπο άκρα μεθυστικότητα, ένα αλήστου μνήμης ταξίδι στο μαγικό κόσμο του οργιώδους hodorowsk-ικού σελιλόιντ που θα προλειάνει το έδαφος για την ταινία-σταθμό («Holy Mountain») και θα τον καθιερώσει ως σκηνοθέτη παγκόσμιας κλάσης.
Δείτε το trailer της ταινίας «El Topo» εδώ:
Advertising
