Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. 400.000 Βρετανοί, Βέλγοι και Ολλανδοί στρατιώτες είναι αποκλεισμένοι στις ακτές της «Δουνκέρκης», σε απόσταση αναπνοής από την ασφάλεια του σπιτιού τους και ταυτόχρονα τόσο μακριά απ’ αυτό. Δεχόμενοι πυρά από παντού, προσπαθούν να νικήσουν μια άνιση μάχη και να κερδίσουν χρόνο, ενώ η διάσωσή τους με τα διαθέσιμα μέσα μοιάζει αδύνατη. Η νέα ταινία του Christopher Nolan βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα, μεταφορικά και στην κυριολεξία, και αποδεικνύει ότι το ταλέντο του σκηνοθέτη είναι πολύπλευρο και στέρεο, τολμηρό και συνεχώς εξελισσόμενο. Είναι η πρώτη ταινία τέτοιου είδους από τον Αμερικανό δημιουργό, ο οποίος αφήνει στην άκρη τον κόσμο των κόμικς, των ονείρων και της επιστημονικής φαντασίας για να εικονογραφήσει ένα πραγματικό γεγονός με μια μεθοδική, πρωτότυπη προσέγγιση.
Η «Δουνκέρκη» είναι εντυπωσιακή γιατί είναι εντυπωσιακά μετρημένη. Το μόνο στοιχείο που την κάνει πιο φανταχτερή από την τυπική πολεμική ταινία είναι το φως και το χρώμα. Ο Νόλαν γυρίζει όπως πάντα σε φιλμ και η φωτογραφία (DOP: Hoyte Van Hoytema) είναι ζωντανή, οι τιμές κορεσμού υψηλές, το αποτέλεσμα ζωηρό και ζεστό ακόμη και στα πλάνα όπου το κρύο κυριαρχεί: το κρύο του νερού, του μετάλλου, του ουρανού. Ίσως πιο κοντά τονικά στο «Ιnception», η «Δουνκέρκη» δε θυμίζει τον γνωστό, κινηματογραφικό «γκρίζο» πόλεμο, μάλλον γιατί αφορά πράγματι μια παράπλευρη, αν και σημαντική, ιστορία του. Καταγράφει μια σύντομη αλλά καθηλωτική επιχείρηση άμυνας και διάσωσης, υπογραμμίζοντας όχι τον θάνατο και την καταστροφή, αλλά την ένταση, τον κίνδυνο, την ελπίδα και την αισιοδοξία.
Στο σινεμά, δεν «παρακολουθείς» ακριβώς. Ο Νόλαν έπλασε μια ταινία μικρότερη απ’ ότι συνηθίζει, που δεν την ακολουθείς, αλλά την αισθάνεσαι. Βασισμένη στην ικανότητα του κινηματογραφικού μέσου να μεταδώσει εμπειρίες και συναισθήματα, πέρα από ιστορίες με αρχή, μέση και τέλος, η «Δουνκέρκη» κόβει την ανάσα σε κάθε καρέ, ακόμη και σ’ εκείνα όπου δε συμβαίνει τίποτα κραυγαλέο. Με τα πολυάριθμα κοντινά πλάνα και το μινιμαλιστικό (για τα δεδομένα του Hans Zimmer) μα δυνατό soundtrack, με τις απέριττες ερμηνείες τόσο από νέους ηθοποιούς όσο και από βετεράνους του χώρου και πάνω απ’ όλα με το αψεγάδιαστο editing (ήχου και εικόνας), είναι δύσκολο να κοιτάξεις αλλού και την ίδια στιγμή ψυχικά εξαντλητικό να κοιτάζεις την οθόνη.
Πιο συγκεκριμένα, ο Νόλαν, που παραδέχεται ότι ίσως να πρόκειται για την πιο πειραματική ταινία του, κάνει τολμηρές επιλογές στο μοντάζ, με ριψοκίνδυνα (χωρίς ξεκάθαρα εφέ μετάβασης) flashback και μη γραμμική αφήγηση που παρουσιάζει τις εξελίξεις από τρεις διαφορετικές οπτικές. Το τελευταίο δεν αποτελεί τυχαία επίδειξη καλλιτεχνικής ματιάς, αλλά μια συνειδητή επιλογή από τον σκηνοθέτη, που συνειδητοποίησε ότι τα γεγονότα είχαν τελείως διαφορετικό χρονικό εύρος και συνεπώς έπρεπε να προβληθούν αναλόγως… «Στην ξηρά η αναμονή ήταν πολυήμερη, στην θάλασσα η επιχείρηση διάσωσης δεν κράτησε περισσότερο από μια μέρα. Στον αέρα; Κάθε μαχητικό έφευγε με καύσιμα αρκετά να καλύψουν πάνω κάτω μία ώρα πτήσης», σχολιάζει.
Κάπου εδώ συναντάμε και το αγαπημένο παράπονο του Ίντερνετ, μάλλον απ’ όσους φανατικούς Νολανικούς που περίμεναν μια από τα ίδια, αλλά βρέθηκαν απέναντι από κάτι διαφορετικό. Παρεξηγημένη για την έλλειψη ξεκάθαρων πρωταγωνιστών φαίνεται να είναι η «Δουνκέρκη», παρατήρηση λογική, αλλά λιγάκι άτοπη, μιας και μάλλον έχει παραπάνω πρωταγωνιστές απ’ ότι είθισται. Η αλήθεια είναι πως κανείς (και όλοι τους) δεν αποτελεί το κέντρο της προσοχής, κανενός το προσωπικό δράμα δεν φωτίζεται αρκετά, οι χαρακτήρες μοιάζουν λιγάκι υπανάπτυκτοι. Είναι όμως αυτό αδυναμία ή προφανής κατεύθυνση μιας ταινίας που θεμελιώθηκε πάνω στο κοινό τους χαρακτηριστικό, την επιτακτική ανάγκη να επιβιώσουν και να επιστρέψουν στην πατρίδα όταν εκείνη τους χρειάζεται;
Το καστ υπηρετεί την ταινία, όχι το αντίστροφο. Και κάπως έτσι, ακόμη και σ’ αυτές τις γραμμές, δεν έχουμε αναφέρει ακόμη τα ονόματα των…Tom Hardy και Jack Lowden (αέρας). Fionn Whitehead, Kenneth Branagh, James D’Arcy, Harry Styles (ναι ήταν καλός, κι όμως), Aneurin Barnard (ξηρά). Mark Rylance (Να ‘ναι καλά «Η Γέφυρα των Κατασκόπων» που ‘φέρε στα μάτια των πολλών αυτόν τον άπαιχτο τύπο), Barry Keoghan, Cillian Murphy (θάλασσα). Ο χαρακτήρας του τελευταίου δεν έχει καν όνομα. Γιατί δεν είχε σημασία. Κάπως έτσι, με αυτούς που συνήθως στέκονται περήφανα στη «μαρκίζα» να γίνονται απλές, αν και πολύτιμες αναφορές στους τίτλους του τέλους, τελειώνει αυτή η ταπεινή ανάλυση της ταινίας που επιβεβαίωσε ξανά ότι ο Christopher Nolan αποτελεί ένας από τους πιο αξιόλογους σκηνοθέτες της γενιάς του.
Αυτό το ήξερες; : Η «Δουνκέρκη» είναι η πρώτη ταινία του Νόλαν μετά το «Insomnia» στην οποία δεν παίζει ο Michael Caine. Αν νομίζεις ότι είναι εντελώς απών, ωστόσο, κάνεις λάθος, αφού είναι η «φωνή» της ραδιοφωνικής επικοινωνίας που καθοδηγεί έναν από τους πιλότους.
