David Fincher, κυρίες και κύριοι, ο πολυσυζητημένος σκηνοθέτης που στιγμάτισε με τον τρόπο του το τέλος της δεύτερης χιλιετίας. Πως καταφέρνεις να κάνεις τους απανταχού ταινιόφιλους να σε συζητούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο; Διχάζεις το κοινό σου. Αυτό κατάφερε και συνεχίζει να επιδιώκει ο σκηνοθέτης του Hollywood που απολαμβάνει να «ενοχλεί». Για πολλούς, ο Fincher είναι ένας από τους πιο ευφυείς, αξιόλογους και λίγο παρεξηγημένους σκηνοθέτες του σύγχρονου κινηματογράφου. Σε αυτούς τους πολλούς, ανήκω και εγώ.
Γεννημένος στις 28 Αυγούστου του 1962, από παιδί κιόλας ο Fincher βρισκόταν με μία κάμερα στο χέρι. Ήταν αρκετά ξεκάθαρο από νωρίς πως η μαγεία του κινηματογράφου ήταν κάτι που τον συνέπαιρνε. Η πρώτη του επαφή με τον χώρο έγινε όταν βρέθηκε στα πλατό μεγάλων παραγωγών, όπως αυτή του Star Wars και Indiana Jones. Το πρώτο δικό του σκηνοθετικό βήμα ήταν μία τηλεοπτική διαφήμιση για το American Cancer Society. Η επιλογή του; Ένα έμβρυο εμφανιζόταν να καπνίζει. Σήμερα, ίσως και να μη περιμέναμε κάτι διαφορετικό από τον ίδιο. Τότε όμως, το θέαμα θεωρήθηκε άκρως σοκαριστικό και το ξεκίνημα του άγνωστου τότε David Fincher κατακρίθηκε από πολλούς. Γνωρίζοντας πλέον καλύτερα, ίσως και να ήθελε ακριβώς αυτό, να προκαλέσει.
Στη συνέχεια, στράφηκε στον χώρο της μουσικής, όπου ασχολήθηκε με τη σκηνοθεσία των βίντεοκλιπ. Συνεργάστηκε με μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του χώρου, μεταξύ των Madonna, Michael Jackson, Rolling Stones κ.ά. Το θρυλικό βίντεοκλιπ του George Michael για το Freedom, φέρει την υπογραφή του.
Δεν θα πω ψέματα, το ντεμπούτο του Fincher στον κινηματογράφο ήταν κάπως αποτυχημένο. Αλλά για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, δεν ήταν ολότελα δική του ευθύνη. Ο σκηνοθέτης ξεκινά τη καριέρα του με το Alien 3. Ούτε ένα, ούτε δύο, αλλά μπαίνει στο κλασικό πλέον francise, αναλαμβάνοντας τα ηνία της τρίτης ταινίας. Αυτό από μόνο του έχει κάποια δυσκολία, αλλά και πάλι, το σενάριο μεταβαλλόταν συνεχώς, και ο χρόνος προετοιμασίας του σκηνοθέτη ήταν αρκετά περιορισμένος. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν πως ο Fincher είχε τη δική του οπτική, η οποία απέκλινε σημαντικά από αυτή των παραγωγών. Ως αποτέλεσμα το final cut της ταινίας δεν έγινε από αυτόν, και το στούντιο κυκλοφόρησε την δική του εκδοχή, χωρίς την συγκατάθεση του.
Κρίμα, πολύ κρίμα ωστόσο, για όσους βιάστηκαν και αμφέβαλαν για το σκηνοθετικό του ταλέντο, γιατί 3 χρόνια μετά, ο Brad Pitt θα φωνάξει “What’s in the box?”. Κοινώς, ήρθε το Se7en. Θα μπορούσα να σταματήσω εδώ, καθώς τα ευκόλως εννοούμενα καλό θα ήταν να παραλείπονται, αλλά από την άλλη μία ταινία σαν και αυτήν, αξίζει κάτι παραπάνω. Seven, ή αλλιώς επτά, όπως και τα θανάσιμα αμαρτήματα. Όλη η ταινία έχει έναν χαρακτήρα σκοτεινό, υπό ένα ηθικολογικό πρίσμα. Έχει επίσης ένα απίστευτο καστ ηθοποιών, απαρτιζόμενο από Brad Pitt, Morgan Freeman και Kevin Spacey. Αποθεώθηκε και ταυτόχρονα κατακρίθηκε από πολλούς για την ωμότητα της. Μάλιστα, η εταιρία παραγωγής σχεδόν απαγόρευσε το φινάλε της, θεωρώντας το ακατάλληλο. Η ετυμηγορία δεκαπέντε χρόνια μετά, απλά δείτε την.
Δύο χρόνια μετά, και πλέον έχοντας φτιάξει το δικό του όνομα ως σκηνοθέτης, ο Fincher ανακοινώνει το The Game. Η ταινία απέσπασε αρκετά καλές κριτικές, χωρίς όμως να γνωρίσει τρομερή εμπορική επιτυχία. Κύριο ψεγάδι της ήταν το αδύναμο σενάριο, που στερούνταν του σασπένς. Παρ ‘όλα αυτά, παραμένει μια ταινία με υπογραφή David Fincher, και έναν καταπληκτικό Michael Douglas. Από την άλλη και συγκριτικά με αυτό που θα ακολουθούσε, φαντάζει σχεδόν ασήμαντη.
Απαγορεύεται να μιλάμε για το Fight Club, εκτός από τις στιγμές που επιβάλλεται, για να το αποθεώσουμε. Χωρίς πολλά λόγια, για τους δύο-τρείς εκεί έξω που δεν το έχουν δει, πρόκειται για ένα αριστούργημα του κινηματογράφου. Μια ταινία που άργησε να γνωρίσει την επιτυχία που της αξίζει, και απέσπασε αρκετές αρνητικές κριτικές όταν πρωτοκυκλοφόρησε. Πολλοί την θεώρησαν μια άσκοπη αναρχική αιματοχυσία, αλλά ο Fincher γέλασε, γιατί ο Fincher ήξερε. Πλέον βρίσκεται ανάμεσα σε αυτές τις ταινίες που πρέπει κανείς να δει, και οι αναγνώσεις του κάθε επιπέδου της δεν έχουν σταματήσει έως και σήμερα. Το υπερκαταναλωτικό μοντέλο του δυτικού κόσμου, η άφθονη βία, ο ανατρεπτικός Brat Pitt και η… εξαιρετική εμμονή με άρωμα Norton, απλά ενισχύουν την ανεπανάληπτη πλοκή της.
Είναι δύσκολο να διαδεχθείς μια ταινία σαν το Fight Club, και ο κλήρος στη προκειμένη περίπτωση έπεσε στο Panic Room. Ξεκινάμε δυναμικά, η Jodie Foster σε θρίλερ. Η Jodie Foster σε θρίλερ, του Fincher. Η ταινία ήταν πολλά υποσχόμενη μόνο και μόνο από αυτό. Ωστόσο, μένει απλά στις καλές προθέσεις. Δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για μια κακή ταινία, αλλά ανεξαρτήτου τι είχε προηγηθεί, είναι αρκετά ανεπαρκής. Η ιστορία ουσιαστικά πραγματεύεται μια μητέρα και τη κόρη της, οι οποίες βρίσκονται σε ένα απόρθητο δωμάτιο στο σπίτι τους, τη στιγμή που εισβάλλουν τρεις ληστές. Σκηνοθετικά μιλώντας τώρα, ο Fincher έχει κάνει εξαιρετική δουλειά «χορεύοντας» στο ημίφως που επικρατεί σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, αλλά δεν αρκεί για να την κατατάξει στις καλύτερες δουλειές του. Για άλλη μια φορά, κατάφερε να διχάσει κριτικούς και κοινό, καθώς στους πρώτους δεν έκανε καμία αίσθηση, ενώ εμπορικά κατόρθωσε να πάει αρκετά καλά.
Πέντε χρόνια πέρασαν χωρίς ταινία αλά Fincher, μέχρι που ήρθε το Zodiac το 2007 για να μας θυμίσει γιατί τον αγαπήσαμε (σχεδόν). Μια ταινία για τον ομώνυμο δολοφόνο των 70ς, με αξιομνημόνευτες ερμηνείες από τον Robert Downey Jr, Jake Gyllenhaal και Mark Raffalo. Η ταινία απέσπασε διφορούμενες απόψεις, για άλλη μια φορά. Πολλοί θαυμαστές του σκηνοθέτη που κρατούσαν καρτερικά την αναπνοή τους την τελευταία πενταετία, περίμεναν να δουν κάτι αντίστοιχο του Se7en. Προφανώς, δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Η ταινία είναι αρκετά καλή, αν και φαίνεται να στερείται προσανατολισμού σε ορισμένα σημεία. Από την άλλη, σε κάνει να πιστεύεις πως η ιστορία του γνωστού δολοφόνου ενδέχεται να είναι απλώς ένα back story, με επίκεντρο τη ζωή του Robert Downey Jr. Βέβαια, κανείς δεν κατάφερε ποτέ να καταλάβει πλήρως τον Fincher, όποτε, ποιος ξέρει;!
Την επόμενη χρονιά θα συμβεί το απίστευτο. Κριτικοί και κοινό θα καταφέρουν να συγχρονιστούν και να παραδεχτούν το μεγαλείο με τίτλο The Curious Case of Benjamin Button. Η ταινία αποτελεί την τρίτη συνεργασία του Fincher με τον Pitt. Η ιστορία ενός ανθρώπου που κινείται ανάποδα στο ρολόι της ζωής, πυροδοτεί υπαρξιακά ζητήματα, θίγοντας το παράδοξο ανάμεσα σε ζωή και θάνατο. Η ταινία κέρδισε 13 (!) υποψηφιότητες στα Όσκαρ, αποσπώντας τρία βραβεία. Πρόκειται για την πρώτη υποψηφιότητα του Fincher στα χρυσά αγαλματίδια.
Δεν ήταν λίγοι οι οποίοι αμφισβήτησαν την επιλογή του σκηνοθέτη να βρεθεί πίσω από μια ταινία για το Facebook. Τέσσερις χρυσές σφαίρες και οχτώ υποψηφιότητες στα Όσκαρ είναι η απάντηση του Fincher προς όλους αυτούς. Ο σκηνοθέτης γνώριζε πως μια τέτοια ταινία μπορούσε να ιντριγκάρει, και ήξερε και τον κατάλληλο τρόπο να γίνει αυτό. Το The Social Network κερδίζει αφηγηματικά, ερμηνευτικά και παράλληλα καταφέρνει με έναν αξιοζήλευτο τρόπο να σου μεταδώσει την ταχύτητα με την οποία αλλάζει η τεχνολογία. Ο τρόπος που ο Fincher χειρίζεται τον χρόνο δεν είναι καθόλου τυχαίος, καθώς επιλέγει να βομβαρδίζει τον θεατή με έναν καταιγιστικό ρυθμό. Από τη δημιουργία της ιστοσελίδας, μέχρι και τις νομικές διαμάχες του Zuckerberg, αν δεν έχετε λογαριασμό στη διαβόητη πλατφόρμα, η ταινία πιθανώς να σας αποθαρρύνει ακόμα περισσότερο.
Μετά από μια τέτοια τεράστια επιτυχία, κανείς δεν το περίμενε όταν ο Fincher ανακοίνωσε πως η επόμενη δημιουργία του θα ‘ναι ένα ριμέικ. Με ένα αρκετά επικίνδυνο φλερτ με το mainstream, ο Fincher ανέλαβε τη σουηδική ταινία The Girl with the dragon tattoo (Män Som Hatar Kvinnor), βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Stieg Larsson. Η σουηδική και η «φιντσερική» εκδοχή μπορεί να μοιράζονται την ίδια ιστορία, αλλά σταματάν εκεί. Ο Fincher παρέδωσε ένα καλοκεντημένο αστυνομικό θρίλερ, με μια πιο ψυχρή και ωμή αισθητική. Δεν νοιάζεται τόσο για την ιστορία καθαυτή, αλλά για το τι κρύβει κοινωνικά από πίσω.
Αν και τα τελευταία χρόνια δεν το συνηθίζω, έτυχε να διαβάσω το βιβλίο Gone Girl πριν δω την ταινία που βάσισε τόσο αριστοτεχνικά ο Fincher σε αυτό. Το βιβλίο εξαιρετικό, η ταινία καθηλωτική. Σε όποιο από τα δύο στρατόπεδα και αν ανήκετε, η ταινία δεν πρόκειται να σας απογοητεύσει. Ένα ψυχολογικό θρίλερ που ισορροπεί εξαίσια με τη μαύρη κωμωδία. Η εξαφάνιση μιας συζύγου (μιας υπέροχης Rosamund Pike) είναι μόνο το φόντο στην αναπάντεχη ιστορία που ξεδιπλώνεται. Πρόκειται για παιχνίδι του μυαλού, ή για την ανθρώπινη φύση; Απίστευτα μελετημένη, η ταινία μοιάζει σχεδόν αψεγάδιαστη.
Φτάνουμε στο αδικημένο από ταινίες 2020 λοιπόν, με το Mank να είναι η τελευταία προσθήκη στο παλμαρέ του σκηνοθέτη. Έξι χρόνια μετά το Gone Girl, και ενώ σκηνοθετούσε σειρές παραγωγής του Νetflix όπως το House of Cards και Mindhunter, o Fincher εμπιστεύεται την πλατφόρμα για τη καινούρια του δημιουργία. Πρόκειται για μία βιογραφική-δραματική ταινία που αφηγείται την ιστορία του Herman J. Mankiewicz, που μαζί με τον Orson Welles έφτιαξαν το διαμάντι της κινηματογραφικής βιομηχανίας, Citizen Kane. Ο Fincher ρίχνει τον προβολέα σε ένα διαφορετικό σημείο της ιστορίας όπως την γνωρίσαμε. Βασισμένος στο σενάριο του πατέρα του, που απεβίωσε το 2003 και δεν πρόλαβε να το αξιοποιήσει, καταφέρνει και επιδεικνύει ιδιαίτερη τελειομανία, μεταφέροντας επιδέξια την αισθητική της Αμερικής των 30ς και 40ς.
Υπάρχουν τρία βασικά στοιχεία που τολμώ να πω, πως θα ακολουθούν τον David Fincher για πάντα. Πρώτον, απολαμβάνει όσο τίποτα άλλο να διχάζει. Αν θέλετε να προκαλέσετε πανικό σε κάποια μάζωξη απλά συζητήστε για μία ταινία του. Δεύτερον, οι εμμονικοί χαρακτήρες για τον Fincher είναι ότι και η βία για τον Tarantino, και η αίσθηση του χρόνου για τον Nolan. Χωρίς αυτά, δεν υπάρχει ταινία.
Το κυριότερο και πιο αξιοσημείωτο όμως, είναι πως ο Fincher καταφέρνει πάντα να αφηγείται μια άλλη ιστορία από αυτήν που εμφανίζει στη μεγάλη οθόνη. Το Mank δεν είναι για το Citizen Kane, το Social Network δεν είναι για το Facebook, και το Zodiac δεν είναι για τον δολοφόνο Zodiac. Όταν πιστεύεις πως αυτό είναι όλο, αυτός έχει πάντα κάτι παραπάνω να πει.
