Χάτι ΜακΝτάνιελ: H πρώτη Αφροαμερικανίδα που πήρε Όσκαρ

Διανύουμε την εβδομάδα πριν από την 91η τελετή των βραβείων όσκαρ και πραγματικά θαυμάζω την αιωνιότητα τους και σίγουρα την αίγλη που κατέχουν μετά από τόσα χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό αυτό για την μακροβιότερη τελετή απονομής, καθώς τα τελευταία χρόνια συμβαίνουν πολλά και περίεργα θέματα εις βάρος της. Φυσικά, για αυτό διάλεξα την ιστορία της Χάτι ΜακΝτάνιελ για να αφυπνισθούμε και να αφυπνίσουμε.

Το πιο σημαντικό περιστατικό ήταν την χρονιά 2016 όπου πολλοί γνωστοί σκηνοθέτες και ηθοποιοί αποφάσισαν να μποϊκοτάρουν τον θεσμό, για την απουσία μαύρων ηθοποιών μεταξύ των υποψηφίων για δεύτερη συνεχή χρονιά. Κατανοητό και σεβαστό ειδικά σε τόσο δύσκολες εποχές με μία Αμερική να ταλανίζεται από σκάνδαλα σεξουαλικής παρενόχλησης και βίαιης συμπεριφοράς προς τους μαύρους πολίτες της χώρας.

Με αφορμή όλα αυτά τα ατυχέστατα περιστατικά και την Αμερική να προσπαθεί να εξαλείψει τα ”κύματα” ρατσισμού”, που δείχνουν στο το πρόσωπό τους σε κάθε πτυχή της καθημερινότητας κι όσο η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου κάνει προσπάθειες (ξανά) για μεγαλύτερη πολυφωνία στους ψηφοφόρους και στους υποψηφίους της, η ιστορία της Χάτι ΜακΝτάνιελ αποδεικνύει σε κάθε της στιγμή, πόσο εμβληματική ήταν και πόσο έντονη είναι η σφραγίδα της.

Με την ”έξοδο” στους κινηματογράφους της ταινίας ‘‘Όσα παίρνει ο άνεμος” το 1939, πολλοί ήταν οι κριτικοί που σχολίαζαν πως η Χάτι ΜακΝτάνιελ, η Αφροαμερικανίδα ηθοποιός που ενσάρκωνε την Μάμι, την υπηρέτρια της Σκάρλετ Ο Χάρα, έδινε μία ερμηνεία για όσκαρ Β΄γυναικείου ρόλου. Ο Ντέιβιντ Ο Σέλζινκ μεγαλο – παραγωγός βλέποντας την πληθώρα δημοσιευμάτων να την αποθεώνουν και για λόγους μάρκετινγκ, σκέφτηκε πως είναι μία καλή ιδέα να υποβάλλει το όνομά της ως υποψήφια στην Ακαδημία. Προφανής ο λόγος που έγινε και μετά σειρά πήρε ο Σίντνεϊ Πουατιέ που προτάθηκε για όσκαρ το 1959 και το κέρδισε το 1964.

Η επιλογή του Σίντνεϊ δεν ήταν μόνο ρηξικέλευθη, είχε και πρακτικές δυσκολίες. Η απονομή των βραβείων απονέμοντας τότε στο Κόκονατ Γκρόουβ, το εστιατόριο του ξενοδοχείου Αμπάσαντορ στο Χόλιγουντ. Μόνο που το Αμπάσαντορ, διατηρούσε ακόμη διαφορετικές αίθουσες για λευκούς και ”έγχρωμους” επισκέπτες, οπότε συντάχθηκε ειδική αίτηση από το στούντιο για να επιτραπεί η είσοδος στην υποψήφια Χάτι ΜακΝτάνιελ στον χώρο της απονομής, όπου ήταν η μοναδική Αφροαμερικανίδα ανάμεσα στο ”λευκό” κοινό. Η Χάτι ΜακΝτάνιελ, παρόλο που πήγε στην εκδήλωση δεν κάθισε με τους συντελεστές του ”Όσα Παίρνει ο Άνεμος” αλλά με τον σύντροφος της σε ένα τραπέζι στο πίσω μέρος της αίθουσας.

Η ευχαριστήρια ομιλία της Χάτι ΜακΝτάνιελ όταν παρέλαβε το Όσκαρ της (τιμητική πλακέτα, τότε, για τους Β’ Ρόλους), έχει μείνει ιστορική: η ηθοποιός πέταξε την ομιλία που της είχε ετοιμάσει ο Σέλζνικ και διάβασε μια άλλη, που είχε γράψει η ίδια, με τη βοήθεια της Αφροαμερικανίδας συγγραφέα και φίλης της, Ρούμπι Μπέρκλεϊ Γκούντγουιν. Εκεί, μεταξύ δακρύων, η ΜακΝτάνιελ είπε, «Ακαδημία των Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών, συνάδελφοι της κινηματογραφικής βιομηχανίας, επίτιμοι προσκεκλημένοι, αυτή είναι μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής μου και θέλω να ευχαριστήσω ξεχωριστά καθέναν από εσάς που συνέβαλε στην επιλογή μου για τα βραβεία, για την καλοσύνη σας που με κάνει να νιώθω μεγάλη ταπεινότητα. Και πάντα θα με οδηγεί, σαν φάρος, σε ό,τι μπορέσω να κάνω στο μέλλον. Ειλικρινά ελπίζω να τιμώ πάντα τη φυλή μου και την κινηματογραφική βιομηχανία. Η καρδιά μου είναι υπερβολικά γεμάτη, για να σας πω ακριβώς πώς νιώθω, σας ευχαριστώ και ο Θεός να σας ευλογεί.»

Δείτε εδώ τον ευχαριστήριο λόγο της Χάτι ΜακΝτάνιελ, δίνοντας προσοχή και στην εισαγωγή της Φέι Μπέιντερ, της ηθοποιού που δυο χρόνια νωρίτερα είχε πάρει το ίδιο βραβείο για το «Jezebel» και που γνωρίζει καλά τη σημασία της στιγμής:

Το Όσκαρ της Χάτι ΜακΝτάνιελ έφερε, μεν, τομή στην αμερικανική κοινωνική ιστορία, αλλά δεν έφερε ευτυχία στην ηθοποιό. Γεννημένη το 1893, από γονείς που είχαν υπάρξει, οι ίδιοι, σκλάβοι, η Χάτι ΜακΝτάνιελ επικρίθηκε έντονα από την Αφροαμερικανική κοινότητα, επειδή με το ρόλο της Μάμι, τον διασημότερό της, άλλωστε, συνέβαλε στη συντήρηση του στερεότυπου της μαύρης υπηρέτριας. Σ’ εκείνους, η ΜακΝτάνιελ επαναλάμβανε την παροιμιώδη απάντησή της: «Προτιμώ ν’ αμοίβομαι 700 δολάρια την εβδομάδα για να υποδύομαι την υπηρέτρια, παρά να βγάζω 7 δολάρια τη μέρα ως υπηρέτρια.»

Η καριέρα της, ωστόσο, δεν ξαναέφτασε αντίστοιχα ύψη, η ΜακΝτάνιελ συνέχισε να παίζει μικρούς, στερεοτυπικούς ρόλους, παρότι, το 1947, ανέλαβε, και πάλι πρώτη Αφροαμερικανίδα που το κατάφερε, τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο ραδιοφωνικό σόου του CBS, «The Beulah Show». Το Οσκαρ της – συγκεκριμένα την τιμητική πλακέτα της, που απονέμονταν τότε για τους Β’ Ρόλους – η ηθοποιός τη δώρισε στο προοδευτικό Πανεπιστήμιο Χάουαρντ, απ’ όπου στις αρχές του ’70 διαπιστώθηκε ότι εξαφανίστηκε, με τρόπο που παραμένει άγνωστος: η μία θεωρία θέλει να το πέταξαν φοιτητές στον ποταμό Ποτόμακ, ως διαμαρτυρία για τη δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ το 1968.

Η Χάτι ΜακΝτάνιελ πέθανε το 1957 από καρκίνο στο στήθος. Η επιθυμία της να ταφεί στο Νεκροταφείο Hollywood Forever δεν εκπληρώθηκε: το ίδιο το νεκροταφείο αρνήθηκε, μια και δεχόταν μόνο λευκούς θανόντες. Από τους συμπρωταγωνιστές και συναδέλφους της, πολλοί έστειλαν λουλούδια στην κηδεία, όπως ο Κλαρκ Γκέιμπλ, αλλά μονάχα ένας, ο Τζέιμς Κάγκνεϊ, παρευρέθηκε στην τελετή για να την τιμήσει μια τελευταία φορά.

Μπορούμε να πούμε πως είναι ένας θρύλος για όλους τους Αφροαμερικανούς ηθοποιούς και κυρίως πηγή έμπνευσης για όλους εμάς. Το μάθημα που παίρνουμε είναι πως αυτή η γυναίκα κατάφερε να πάει κόντρα σε όλους και να βγει μπροστά, να διεκδικήσει ότι της ανήκει και να μείνει στη μνήμη όλων για αυτό.