1984, ένας μελλοντικός Μεσαίωνας

Ένας μελλοντικός Μεσαίωνας. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος να περιγράψω τον κόσμο που παρουσιάζει ο Τζόρτζ Όργουελ στο 1984. Ένας κόσμος σκοτεινός και ψυχρός, όπου η Σκέψη και οι Ιδέες είναι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ένας κόσμος, όπου προχωράει προς τα πίσω: στον μεσαιωνικό Σκοταδισμό.

 Στο δυστοπικό 1984

Το 1984: ο Μεγάλος Αδερφός τοποθετείται στο μακρινό -για τον Τζόρτζ Όργουελ- 1984. Ένα 1984 όπου απέραντα, διηπειρωτικά ολοκληρωτικά καθεστώτα έχουν πάρει την εξουσία του πλανήτη. Άρα δεν υπάρχει διαφυγή. Καθεστώτα τα οποία ως στόχο έχουν όχι μόνο να κρατήσουν την εξουσία, αλλά να την διαιωνίσουν. Να την κάνουν  στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Να αντικαταστήσουν την Ελευθερία σαν κάτι που δεν υπήρξε ποτέ και αν υπήρξε, ήταν ένα αγκάθι στην πρόοδο της ανθρωπότητας. Πως το κάνουν αυτό;

Παίρνοντας στα χέρια τους την Ιστορία της ανθρωπότητας και ξαναγράφοντας την σε τόμους, βιβλία, αφίσες και ότι άλλο μέσο “ενημέρωσης” μπορεί κάποιος να εφεύρει. Αντικαθιστώντας τις Αξίες και τα Ήθη με το απόλυτο σκοτάδι. Δημιουργώντας πάνινες κούκλες χωρίς πνευματική υπόσταση, καθιστώντας την Σκέψη ένα ομοσπονδιακό έγκλημα. Το απόλυτο έγκλημα. Τοποθετώντας τηλεοράσεις και κάμερες σε κάθε γωνία της Γής. Παρακολουθώντας την κάθε κίνηση, το κάθε βλεφάρισμα. Φανατίζοντας τους “ανθρώπους” ενάντια σε έναν εχθρό που δεν υπάρχει καν και κάνοντας τους να προδώσουν ακόμη και την οικογένεια τους αν χρειαστεί.

Advertisements

Μια απρόσωπη υπόσταση, μια μεγάλη “μηχανή”

Αυτό είναι το θέμα του 1984. Αυτός είναι ο κόσμος του. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει κάποια βασική πλοκή. Απλά ο πρωταγωνιστής μας προσπαθεί να επιβιώσει μέσα σε αυτόν τον κόσμο. Αποτελεί ένα απρόσωπο κομμάτι αυτής της κοινωνίας. Αν μπορούμε να την αποκαλέσουμε κοινωνία. Δεν είναι πρωταγωνιστής με την πρακτική έννοια. Είναι απλά ένα ακόμη πρόσωπο το οποίο παρακολουθείται από τον Μεγάλο Αδερφό σε μόνιμη βάση και εξυπηρετεί -χωρίς την θέληση του- το καθεστώς. Δεν θα έλεγα ότι είναι καν τόσο ξεχωριστός. Το 1984 θα μπορούσε να γραφτεί μέσα από τα μάτια οποιουδήποτε άλλου προσώπου, χωρίς την παραμικρή διαφορά. Ο Τζόρτζ Όργουελ όμως επίτηδες χρησιμοποιεί ένα τόσο αδιάφορο κεντρικό πρόσωπο, για να μας δείξει ότι στο 1984 δεν υπάρχουν πρωταγωνιστές και ιδιαίτεροι άνθρωποι. Είναι όλοι τους μέρη του συστήματος και χρησιμεύουν ως απλά γρανάζια για να κινηθεί η ανθρωπότητα. Ή μήπως να μείνει στάσιμη; 

Γι’αυτό τον λόγο και το τέλος του βιβλίου είναι από τα πιο απαισιόδοξα που μπορεί κάποιος να διαβάσει. Είναι ένα μέλλον χωρίς σωτηρία και ελπίδα.

Η επιρροή 

Νομίζω είναι περιττό να μιλήσω για τον τρόπο με τον οποίο το 1984 επηρέασε την λογοτεχνία και την πολιτική σκέψη, τόσο στις μέρες που γράφτηκε όσο και τον 21ο αιώνα. Είναι ένα πολιτικό και φιλοσοφικό μανιφέστο υπό την μορφή ενός μυθιστορήματος. Αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί “τροφή” για προβληματισμό και σκέψη. Πράγματα που απαγορεύονται ρητά στο 1984. Για αυτό τον λόγο το παρόν βιβλίο προσφέρει κατά μια έννοια ανακούφιση στον κόσμο, αλλά και επιφύλαξη. Ανακούφιση για το παρελθόν που δεν συνέβη και επιφύλαξη για ένα μέλλον που δεν πρέπει να συμβεί ποτέ. Συνεπώς το βιβλίο αυτό είναι ένα διαχρονικό αντικείμενο τέχνης που κατά μια έννοια είναι ένα δώρο προς τους ανθρώπους.

Η πολιτική σκέψη του Όργουελ

Το 1984: ο Μεγάλος Αδερφός αποτελεί ένα πολιτικό μανιφέστο όπως είπα και πιο επάνω. Εμπεριέχει την αναρχική και αντι-ιμπεριαλιστική σκέψη που ανέπτυξε ανα τα χρόνια ο Τζόρτζ Όργουελ.

Επηρεασμένος προφανώς από τις πολιτικές εξελίξεις στην Δυτική και Κεντρική Ευρώπη του 20ου αιώνα, την ανέλιξη και τελικά επικράτηση των ολοκληρωτικών καθεστώτων του Γ’ Ράιχ και του Ιταλικού Φασισμού ,τον Ισπανικό Εμφύλιο, τις νεανικές εμπειρίες του από την αστυνομία της Βιρμανίας και την έντονη χρήση της προπαγάνδας στα διάφορα έθνη, ο Τζόρτζ Όργουελ έγραψε το 1984. Ένα μεγάλο ΚΑΤΗΓΟΡΩ εναντίον του φασισμού και των κρατών. Μία απαισιόξη ματιά στο μέλλον,όπως ο ίδιος φανταζόταν…

Άρα;

Άρα το 1984 είναι ένα καλό βιβλίο; Ναι. Είναι κάτι παραπάνω από ένα καλό βιβλίο. Είναι μια φιλοσοφική και πολιτική ματιά στο παρακλάδι που διασταυρώνει το παρελθόν και το μέλλον. Είναι ένας τρόπος να ανησυχούμε, να μην εφησυχαζόμαστε ποτέ. Είναι ένα μάθημα για τα όσα έγιναν στον τραυματισμένο 20ο αιώνα. Ένα μάθημα για να μην γυρίσει το ανθρώπινο είδος στον Μεσαίωνα και την Ιερά Εξέταση. Τέλος, είναι ένα μάθημα για την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας και τον φασισμό που πάντα καιροφυλακτεί.

“Οποιοσδήποτε προσπαθεί να αναπτύξει μια δική του ματιά σχετικά με τον Θεό και να συγκρουστεί με το Εκκλησιαστικό δόγμα, πρέπει να καεί χωρίς έλεος”- Πάπας Ιννοκέντιος ο Γ’