Jo March: Είναι πράγματι η πρωταγωνίστρια του Little Women λεσβία;

Jo March: Είναι Πράγματι η Πρωταγωνίστρια του Little Women Λεσβία;

Μετά από την πολυαναμενόμενη και αδιαμφισβήτητα επιτυχημένη μεταφορά από την Greta Gerwig (Γκρέτα Γκέργουιγκ), σκηνοθέτιδας επίσης του σύγχρονου αγαπημένου Lady Bird, του κλασικού μυθιστορήματος της Louisa May Alcott (Λουίζα Μέι Άλκοτ) Little Women (Οι Μικρές Κυρίες) (1868) στη μεγάλη οθόνη το 2019, το ενδιαφέρον για την αντισυμβατική πρωταγωνίστρια Jo March (Τζο Μαρτς) αναζωπυρώθηκε στο παγκόσμιο κοινό. Η Jo March πρόκειται για μία διαχρονικά αγαπημένη λογοτεχνική ηρωίδα, η οποία έχει αποτελέσει είδωλο για πολλά νεαρά κορίτσια (αλλά και αγόρια). Από προσωπική εμπειρία θυμάμαι να διαβάζω το Little Women σε ηλικία 9 ετών, κουλουριασμένη στον καναπέ του σπιτιού μου, και για πρώτη φορά να βιώνω αισθήματα θαυμασμού προς κάποιον γυναικείο χαρακτήρα. Ενώ είχα συνηθίσει να διαβάζω (ή να βλέπω, στην περίπτωση του κινηματογράφου) τις κοπέλες ως τις όμορφες συμπρωταγωνίστριες του μακράν πιο ενδιαφέροντα και δυναμικού άνδρα πρωταγωνιστή, η Jo March ήρθε για να μου δείξει ότι οι κοπέλες είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, ισχυρές από τα αγόρια. Είχα βρει επιτέλους μία ηρωίδα στα μέτρα μου, μία κοπέλα πολυδιάστατη, ελαττωματική, αληθινή, αγαπημένη, θαρραλέα, ανεξάρτητη και πάνω απ’ όλα ευφυή, και ήθελα να γίνω σαν εκείνη. Η Saoirse Ronan (Σόρσα Ρόναν) ήταν πραγματικά εξαιρετική στην ερμηνεία της, ωστόσο, σε αυτό το άρθρο δεν επιθυμώ να αναφερθώ στην κινηματογραφική μεταφορά του Little Women, αλλά στην σεξουαλικότητα της Jo March, η οποία προβληματίζει κριτικούς και αναγνώστες επί σχεδόν 150 χρόνια.

Λεσβία ή Πρώιμη Φεμινίστρια;

Advertisements

Η Jo March ζει με τη μητέρα της και τις αδελφές της στη Μασαχουσέτη κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, στον οποίο ο πατέρας τους υπηρετεί. Η οικογένεια ζει σε σχετική φτώχεια, είναι όμως εξαιρετικά αγαπημένη. Κάθε μία από τις τέσσερις αδελφές έχει και από μία ξεχωριστή και ιδιαίτερη προσωπικότητα, καθώς και από κάποιο ταλέντο. Εκείνο της Jo είναι η συγγραφή. Κατά την εξέλιξη του μυθιστορήματος ουσιαστικά παρακολουθούμε το ταξίδι της από ερασιτέχνιδα σε επαγγελματία συγγραφέα. Το θάρρος, ο δυναμισμός, το έντονο νεύρο και η αποφασιστικότητα που την χαρακτηρίζουν σε αυτό το δύσκολο, αλλά ενθουσιώδες ταξίδι, την βοηθούν να επιτεύξει τελικά τον στόχο της. Το γεγονός ότι η Jo ασχολείται με τη συγγραφή είναι αλληλένδετο με την ρευστή σεξουαλικότητα της. Εκείνη την εποχή η συγγραφή θεωρείτο ανδρική απασχόληση, με τις γυναίκες να προορίζονται για το νοικοκυριό. Οι άνδρες ήταν εκείνοι που κατείχαν άλλωστε, με βάση τη τότε ιδεολογία, την αρετή της λογικής. Η Jo αντιτίθεται σε αυτό το στερεότυπο, επιδεικνύοντας υψηλή νοημοσύνη και δημιουργικότητα. Επίσης ένα σημαντικό στοιχείο της πλοκής, το οποίο επαναλαμβάνεται σε όλη την διάρκεια του μυθιστορήματος, είναι, όχι απλά η άρνηση, αλλά πολύ περισσότερο η απέχθεια, της νεαρής πρωταγωνίστριας ως προς τον γάμο. Εν αντιθέσει με την αδελφή της Meg (Μεγκ) η οποία από πολύ μικρή ηλικία ονειρευόταν τον ιδανικό γάμο και τον ιδανικό σύζυγο, η Jo δηλώνει ότι θέλει, στην ουσία, να γίνει «γεροντοκόρη». Όταν η Meg τελικά παντρεύεται η Jo είναι θλιμμένη και αναστατωμένη σε μεγάλο βαθμό και γίνεται ακόμα πιο εμφανές το πόσο αποκρουστική της φαντάζει η ιδέα του να αποκτήσει κάποτε σύζυγο. Το ενδιαφέρον και η αγάπη της είναι εξολοκλήρου στραμμένα προς την οικογένεια της και το έργο της. Ακόμη και ο παιδικός της φίλος Laurie (Λόρι), με τον οποίο έρχεται πολύ κοντά, σχηματίζοντας έναν πολύ όμορφο και αγνό δεσμό, όμοιο με αυτούς που μοιράζεται με τις αδελφές της, δεν ξεπερνάει ποτέ στα συναισθήματα της την θέση του πολυαγαπημένου μεν, πλατωνικού δε, φίλου. Όταν της κάνει πρόταση γάμου εκείνη καταρρακώνεται, καθώς φοβάται ότι αυτό θα χαλάσει την φιλία τους. Δεν θέλει να τον χάσει από την ζωή της, αλλά δεν τρέφει ερωτικά συναισθήματα προς το πρόσωπο του. Είναι κατηγορηματική ως προς το ότι δεν θέλει να παντρευτεί ποτέ. Το πάθος της βρίσκει διέξοδο στη συγγραφή, αλλά και στην ισχυρή της πεποίθηση υπέρ των δυνατοτήτων του φύλου της. Στο δεύτερο βιβλίο της σειράς με τίτλο Good Wives, η Jo τελικά παντρεύεται έναν γερμανό καθηγητή, ωστόσο η κατάληξη αυτή δεν ήταν η εξ’ αρχής σχεδιασμένη από την Alcott. Όπως έχει η ίδια αναφέρει, πάντρεψε την Jo για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του κοινού, το οποίο ήθελε τότε να δει κάθε γυναίκα ηρωίδα παντρεμένη προκειμένου να θεωρήσει ότι ένα έργο έχει ευτυχισμένο τέλος. Η λογοτεχνική αγορά της εποχής την ανάγκασε να αλλάξει το τέλος που η ίδια επιθυμούσε η Jo να έχει, το οποίο ήταν να μείνει πιστή στην ανεξαρτησία και τον δυναμισμό της.

Μετά από αυτά τα στοιχεία γίνεται προφανές ότι η Jo από το Little Women δεν είναι μία ηρωίδα σαν όλες τις άλλες. Παρόλο που το μυθιστόρημα δεν αναφέρεται στις πολιτικές πεποιθήσεις της, είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για φεμινιστικό λογοτεχνικό πρότυπο. Παίρνει ενέργεια από τις γυναίκες γύρω της, δίνει αγάπη σε εκείνες και νοιάζεται για την καριέρα και τον πνευματικό της κόσμο σε μία κοινωνία που θεωρούσε τις γυναίκες κατάλληλες μονάχα για αναπαραγωγή και φροντίδα. Ωστόσο γιατί λέγεται ότι η Jo ίσως είναι λεσβία; Γιατί να μην είναι ετεροφυλόφιλη φεμινίστρια; Η Alcott βάζει από την αρχή την ηρωίδα της να ξεστομίζει την παρακάτω σκέψη: «Είναι αρκετά κακό να είμαι κορίτσι, όταν μου αρέσουν τα αγορίστικα παιχνίδια, και δουλειές, και τρόποι. Δεν μπορώ να ξεπεράσω την απογοήτευση μου που δεν έχω γεννηθεί αγόρι» (3), φανερώνοντας έτσι την ταύτιση της με το αντίθετο φύλο. Δεν θέλει μονάχα οι γυναίκες να θεωρούνται ισάξιες με τους άντρες, θέλει να είναι άνδρας. Θα μπορούσαμε βεβαίως να θεωρήσουμε ότι η Jo δεν ταυτίζεται με το ανδρικό φύλο, αλλά με τον ρόλο του στη τότε κοινωνία, έναν ρόλο τον οποίο θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν οι γυναίκες. Ωστόσο, παρουσιάζοντας πολύ έξυπνα την αδελφή της, Meg, σε πλήρη ταύτιση με το γυναικείο φύλο και όσα πρεσβεύει, παραμένοντας όμως εξίσου έξυπνη, αποφασισμένη και δημιουργική, η Alcott δείχνει ότι υπήρχαν γυναίκες που ήταν ευτυχισμένες στη γυναικεία τους φύση, δίχως αυτό να σημαίνει ότι συμφωνούσαν με την κοινωνική σεξιστική πολιτική. Η Jo δεν μπορούσε να είναι ευτυχισμένη στην γυναικεία της φύση, ίσως επειδή ένα μεγάλο της κομμάτι άνηκε στην ανδρική. Κατέχει, άλλωστε, αρκετά τυπικά «ανδρικά» χαρακτηριστικά, όπως θυμό, θάρρος, λογική, επιμονή, συγγραφικό ταλέντο κ.ά. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν κάποιοι σύγχρονοι αναλυτές που την θεωρούν, όχι λεσβία, αλλά τρανσέξουαλ. Ο λεσβιανισμός της φαίνεται στην παθιασμένη δυσαρέσκεια της, που πλησιάζει αισθήματα αηδίας, απέναντι στην ιδέα του γάμου. Δεν είναι μόνο ο κοινωνικοπολιτικός περιορισμός που την απωθεί, αλλά και η σμίξη με το άλλο φύλο. Ούτε μία στιγμή δεν εξέφρασε ερωτικά συναισθήματα στο Little Women, αν και ένιωθε ισχυρά αισθήματα αγάπης, και στο Good Wives «εξαναγκάστηκε», ουσιαστικά, να παντρευτεί. Αυτός ο συνδυασμός αρρενωπών γνωρισμάτων και άρνησης για γάμο την διαχωρίζουν από την ετεροκανονικότητα και την ανυψώνουν, όχι μονάχα σε φεμινιστικό, αλλά και σε λεσβιακό πρότυπο. Εν τέλει, τα λόγια της ίδιας της συγγραφέως Louisa May Alcott για τον εαυτό της, ταιριάζουν απόλυτα στην ιδιόρρυθμη ηρωίδα του Little Women: «Είμαι περισσότερο από μερικώς πεπεισμένη ότι έχω την ψυχή άνδρα, που από κάποιο αστείο της φύσης, έχει τοποθετηθεί μέσα σε ένα γυναικείο σώμα… γιατί έχω ερωτευτεί στην ζωή μου τόσα πολλά όμορφα κορίτσια, αλλά ποτέ, ούτε λίγο, κάποιον άνδρα» (“I am more than half-persuaded that I am a man’s soul, put by some freak of nature into a woman’s body…because I have fallen in love in my life with so many pretty girls and never once the least bit with any man”).

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

Tuck. Donna-Marie. Blurring the boundaries: The Sexuality of Little Women. University of Nottingham. Ανακτήθηκε από www.nottingham.ac.uk.