Το χωριό της Άνω Μηλιάς Πιερίας απέχει μόλις 25 χλμ. από το κέντρο της Κατερίνης. Η Άνω Μηλιά πρωτοκατοικήθηκε τον 17ο αιώνα. Μετά την μάχη της Μηλιάς (2 Απριλίου 1822), καταστράφηκε από τους Τούρκους. Ξαναχτίστηκε και λειτούργησε ως παραθεριστικός οικισμός μέχρι και τις 12 Δεκεμβρίου 1943, που πυρπολήθηκε από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Σήμερα, στο χωριό διαμένουν 6 μόνιμοι κάτοικοι, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.
Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 600 μ. Στα 1.050 μ. βρίσκεται το Καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου Κατερίνης. Στην Άνω Μηλιά δραστηριοποιείται ο Οικιστικός Σύλλογος, ο οποίος διοργανώνει κάθε Σεπτέμβριο λαϊκό πανηγύρι. Πολιούχος Αγία της Άνω Μηλιάς είναι η Αγία Παρασκευή, εις μνήμη της οποίας έχει ανεγερθεί εκκλησία στο κέντρο του χωριού. Στη γιορτή της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου διοργανώνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στην Άνω Μηλιά
Σε ένα μικρό πεύκο κοντά σε μικρό ναό του χωριού σώζεται μέχρι και σήμερα ο σιδερένιος σταυρός που χάραξε το 1763 ο Ισαπόστολος Κοσμάς ο Αιτωλός. Μετά την άφιξη του στο χωριό της Άνω Μηλιάς, ο Άγιος συγκέντρωσε όλους τους κατοίκους του χωριού στον αυλόγυρο του παλιού Ναού της Αγίας Παρασκευής. Τους μίλησε για την πίστη των πατέρων τους και ύστερα κάρφωσε έναν σιδερένιο σταυρό στη διχάλα ενός δέντρου. Κατά την διαμονή του στην Πιερία, ο Άγιος φιλοξενήθηκε στον περιβόητο Πύργο των Λαζαίων.
Λαζαίοι: η δραστηριοποίηση τους στην Επανάσταση του ‘21
Οι Λαζαίοι ήταν οικογένεια κλεφτών και αρματολών, που δρούσε στην ευρύτερη περιοχή του Ολύμπου, αλλά και την θάλασσα πριν την επανάσταση. Οι Λαζαίοι φημίζονταν για τη γενναιότητα, την καλοσύνη και τους στενούς οικογενειακούς δεσμούς που διατηρούσαν. Η σημαντικότερη προσωπικότητα της Επανάστασης στην Πιερία, αποτελούσε ο οπλαρχηγός Γιωργάκης Ολύμπιος, ο οποίος φυσικά καταγόταν από την οικογένεια των Λαζαίων.
Γενάρχης της οικογένειας αναφέρεται να είναι ο λεγόμενος “Λάζος Ολύμπιος” με καταγωγή από την Ελασσόνα Λάρισας. Ο εγγονός του, έξαρχος Τόλιος Λάζος, ανέλαβε επικεφαλής των καπεταναίων στο αρματολίκι της Πιερίας, με έδρα τη Μηλιά. Επίσης, έλαβε μέρος στην επιτυχημένη επιχείρηση στην Κάλλιανη μαζί με άλλου κλέφτες. Στα Ορλωφικά συγκρούστηκε με τους Τούρκους και αναγκάστηκε να καταφύγει στο Αιτωλικό.
Σύγκρουση μεταξύ των Λαζαίων και Αλή Πασά
Οι γιοί του Τόλιου Λάζου, Λιόλιος, Δήμος και Κώστας, αφού επέστρεψαν στον βόρειο Όλυμπο το 1811, μετέβησαν στα Ιωάννινα για να δηλώσουν την υποταγή τους στον Αλή Πασά. Το 1813, ο αρματολός Βλαχοθόδωρος διέβαλλε τους Λαζαίους στον Αλή Πασά, λέγοντάς του πως είχαν σχέσεις με τον αντίπαλο του, Ισμαήλ μπέη των Σερρών. Ο Αλή εξοργισμένος έστειλε τον γιο του Βελή να επιτεθεί εναντίον των αρματολών του Ολύμπου. Πολλοί ήταν αυτοί που εκτελέστηκαν, ενώ κάποιοι μεταφέρθηκαν στη Λάρισα ή τον Τύρναβο.
Οι Λαζαίοι στην λαϊκή παράδοση
Το επεισόδιο της σύλληψης και της μεταφοράς των γυναικόπαιδων των Λαζαίων στον Τύρναβο έγινε αφορμή για το τραγούδι “Οι γυναίκες των Λαζαίων”, από το οποίο προέρχεται το παρακάτω απόσπασμα:
«Τι’ ναι τούτο το κακό ,που πάθαμε εμείς οι μαύροι κλέφτες;
Μας χάλασε ο Βελή Πασάς, μας πήρε σε γαζέπι
μας πήρε τες γυναίκες μας, μας πήρε τα παιδιά μας…»
«Ποιές είν’ αυτές οι κλέφτισσες, κι οι καπεταναρέισσες;»
—«Σκλάβες σου είν’ αφέντη μου, γυναίκες των Λαζαίων.»
Για τους Λαζαίους επίσης υπάρχει το παρακάτω δημοτικό τραγούδι:
«Εκεί μοιράζουν τα φλωριά, και τα καπετανάτα Του Νίκου πέφτ’ η Ποταμιά, του Χρίστου η Ελασσώνα ο Τόλιος καπετάνευε στην Κατερίνη εφέτος και το μικρό Λαζόπουλο πήρε την Πλαταμώνα».
Το μονοπάτι της αγάπης
Ιδιαίτερα γνωστό, τόσο στους ντόπιους όσο και στους επισκέπτες, είναι το Μονοπάτι της Αγάπης, το οποίο ξεκινά από τον οικισμό της Άνω Μηλιάς και περιδιαβαίνει τα δάση γύρω από το χωριό. Το συγκεκριμένο μονοπάτι είναι εύκολα προσβάσιμο, μιας και η αφετηρία του είναι εντός του οικισμού.
Από τα πρώτα κιόλας μέτρα του μονοπατιού, ο επισκέπτης θα θαυμάσει τις υπέροχες πέτρινες βρύσες, τα γάργαρα νερά και τα ξύλινα γεφυράκια. Η βλάστηση που συναντά κανείς αποτελείται κυρίως από οξιές, καστανιές, βελανιδιές και έλατα.
Για να φτάσει κανείς στην Άνω Μηλιά, θα πρέπει αρχικά να ακολουθήσει τον επαρχιακό δρόμο Κατερίνης-Αγίου Δημητρίου. Αφού περάσει το χωριό της Κάτω Μηλιάς, θα ανηφορίσει για 15 περίπου χιλιόμετρα μέχρι τον ορεινό οικισμό. Η διαδρομή απαιτεί προσοχή κατά τους χειμερινούς μήνες λόγω χιονοπτώσεων.
Το αεροπλάνο Γιάκοβλεφ και η συντριβή του
Στις 17 Δεκεμβρίου 1997, ένα αεροπλάνο τύπου Γιάκοβλεφ (Yak-42) των αερογραμμών Aerosvit, ερχόμενο από την Οδησσό της Ουκρανίας με προορισμό την Θεσσαλονίκη, έχασε την επαφή με τον πύργο ελέγχου και συνετρίβη στην δύσβατη δασική περιοχή “Ντίτσιος” των Πιερίων, με υψόμετρο 1.200 μέτρων.
Το ουκρανικό Yak-42 κατευθυνόταν για προσγείωση στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, όταν ο πιλότος ζήτησε βοήθεια από το ραντάρ για την τελική προσέγγιση. Ενημερώθηκε ότι το αεροδρόμιο δεν διαθέτει ραντάρ προσέγγισης. Όπως αποδείχθηκε αργότερα, το πλήρωμα του Yak-42 είχε χαθεί και δεν μπορούσε να συνεννοηθεί με τους ελεγκτές λόγω κακή γνώσης της αγγλικής. Έπειτα από πολλές προσπάθειες προσέγγισης, οι δύο χειριστές ουσιαστικά “κάρφωσαν” το αεροσκάφος στα Πιέρια Όρη.
Από την συντριβή του αεροσκάφους έχασαν τη ζωή του συνολικά 72 άνθρωποι, επιβάτες και πλήρωμα. Ο εντοπισμός του μοιραίου αεροσκάφους έγινε ύστερα από τρεις μέρες στις δύσβατες πλαγιές και χαράδρες των Πιερίων, καθώς επικρατούσαν άσχημες καιρικές συνθήκες με χιόνι και ομίχλη. Στις εξονυχιστικές έρευνες συμμετείχαν εκατοντάδες στρατιώτες, εθελοντές και ελικόπτερα.
Πηγές
Η περίφημη οικογένεια κλεφταρματολών της Πιερίας, οι Λαζαίοι: Η ιστορία, οι δράσεις, οι νεκροί και τα δημοτικά τραγούδια. Ανακτήθηκε από Olymposvoice.blogspot.gr (τελευταία προβολή 26/12/2020 στις 12:00).
Το μονοπάτι της αγάπης στην Άνω Μηλιά Πιερίας. Ανακτήθηκε από Runvel.gr (τελευταία προβολή 26/12/2020 στις 12:30).
Άνω Μηλιά Πιερίας. Ανακτήθηκε από En.wikipedia.org (τελευταία προβολή 26/12/2020 στις 13:00).
Η συντριβή του Γιάκοβλεφ στα Πιέρια Όρη. Ανακτήθηκε από Fosonline.gr (τελευταία προβολή 26/12/2020 στις 13:00).
