Ρωμαϊκό υδραγωγείο Μυτιλήνης: Ένας παράξενος γίγαντας

Κάπου σε μια παράκαμψη του δρόμου Μυτιλήνης-Μολύβου βρίσκεται ένα ταπεινό χωριό της ελληνικής επαρχίας, η Μόρια. Μικρό, με χρώμα αρχιτεκτονικής του νησιού και στενά δαιδαλώδη δρομάκια. Παίρνεις ένα από αυτά. Μετά βίας σε αφήνει να οδηγήσεις το μεταφορικό σου μέσο προς την έξοδο του χωριού. Αναρωτιέσαι αν είναι σωστές οι οδηγίες που σου έδωσαν. Τέλος, τα καταφέρνεις, τα τελευταία σπίτια το μαρτυρούν. Έξω ο δρόμος γίνεται λιθόστρωτος και φαρδύς, ώσπου η ανασφάλεια ότι χάθηκες χάνεται πίσω από μια στροφή του δρόμου. Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο. Τεράστιο στην μέση του πουθενά. Ήταν οι Ρωμαίοι μηχανικοί που ήρθαν αυτοπροσώπως; Η ισχυρή μηχανή διοίκησης της αυτοκρατορίας; Ή ο τόπος σημαντικός για να ενδιαφερθούν; Σε κάθε περίπτωση, είναι εξωπραγματικά τεράστιο και είναι εκεί, μιας και έχεις φτάσει από κάτω και δυσκολεύεσαι να το χωρέσεις ολόκληρο στην ματιά σου.

Η ρωμαϊκή επίδραση

Η ρωμαϊκή Μυτιλήνη ήταν μία από τις πιο ακμάζουσες πόλεις της αυτοκρατορίας, με μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια και πολυτελείς ιδιωτικές επαύλεις. Αυτό μαρτυρούν πολλοί Ρωμαίοι συγγραφείς, αλλά και τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο της πόλης είναι ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία της Λέσβου. Το καλύτερα σωζόμενο κομμάτι του, βρίσκεται στην περιοχή της Μόριας, 6 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της πόλης και ονομάζεται «καμάρες». Η τοξοστοιχία που σώζεται, είναι μήκους 170 μέτρων και έχει 17 τόξα. Κάθε άνοιγμα υποδιαιρείται σε τρία επάλληλα τόξα που στηρίζονται σε πεσσούς. Κάθε πεσσός έχει επίκρανο με κυμάτιο και άβακα. Οι πεσσοί και οι θολίτες των τόξων κατασκευάστηκαν με λεσβιακό γκρίζο μάρμαρο. Στην τοιχοποιία χρησιμοποιήθηκε το λεγόμενο «έμπλεκτον» σύστημα.

Το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο εικάζεται ότι χτίστηκε στα τέλη του 2^ου ή στις αρχές του 3^ου μ.Χ. αιώνα. Κατασκευάστηκε για την μεταφορά νερού από τις άφθονες πηγές του λεσβιακού Ολύμπου μέχρι την πόλη της Μυτιλήνης, σε διαδρομή 26 χιλιομέτρων περίπου. Έχει έντονα κλασικά στοιχεία, γι΄ αυτό και θεωρήθηκε «αδριάνειο». Υπολογίζεται ότι η ποσότητα νερού που προμήθευε την πόλη ήταν 127.000 κυβικά μέτρα την ημέρα. Το μνημείο είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος. Δεν έχει γίνει ακόμα ανασκαφική έρευνα ενώ γίνονται αναστηλωτικές εργασίες στην κατασκευή.

Λειτουργία υδραγωγείων

Τα ρωμαϊκά υδραγωγεία ήταν εξαιρετικά περίπλοκες κατασκευές. Είναι κτισμένα με εξαιρετικά μικρές ανοχές, με τεχνολογικά πρότυπα που είχαν κλίση (για παράδειγμα, στο υδραγωγείο της Pont du Gard) μόλις 34 cm ανά χιλιόμετρο, (17 μέτρα κάθετης πτώσης, σε μήκος 50 χιλιομέτρων). Χρησιμοποιούσαν την δύναμη της βαρύτητας για να κατευθύνουν το νερό. Έπρεπε δηλαδή να υπολογιστεί και να υλοποιηθεί μία ελάχιστη κλίση στις σωληνώσεις, για να κυλήσει το νερό προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Το μειονέκτημα ήταν ότι, για να περάσει ένα λόφο, έπρεπε ή να τον παρακάμψει ή να τον διατρυπήσει με τούνελ. Κατά τον ίδιο τρόπο για να περάσει μια κοιλάδα, έπρεπε να κατασκευαστεί μια γέφυρα ή να χρησιμοποιηθεί σωλήνα ρύθμιση του νερού (σιφόνι).

Γενικά, οι Ρωμαίοι κατασκεύαζαν πολλά υδραγωγεία για την εξυπηρέτηση κάθε μεγάλης πόλης στην αυτοκρατορία τους, καθώς και σε πολλές μικρές πόλεις και βιομηχανικούς χώρους. Οι μέθοδοι κατασκευής υδραγωγείων και αποτύπωσης προκειμένου να διασφαλιστεί τακτική παροχή νερού περιγράφεται από τον Βιτρούβιο στο βιβλίο 8 του De Architectura.

Info:

• geo-s, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Γεωγραφίας, Δρ. Γ.Σιδηρόπουλος

Σύνταξη κειμένου: Λένα Μπίρμπα

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου