Πολίχνη Θεσσαλονίκης: Από την προϊστορική περίοδο ως τα νεότερα χρόνια

Στη βορειοδυτική πλευρά της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στις υπόλοιπες περιοχές που βρίσκονται εκεί, μπορεί κανείς να συναντήσει την Πολίχνη. Αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες περιοχές του Δήμου Παύλου Μελά, στον οποίον και ανήκει μαζί με την Ευκαρπία και την Σταυρούπολη και θεωρείται τόπος που κεντρίζει το ενδιαφέρον, καθώς σε καμία περίπτωση δε μπορεί κάποιος να φανταστεί τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκεί ανά τους αιώνες, απλά και μόνο με μια επίσκεψη του. Η Πολίχνη εκτείνεται σε μια έκταση 7.325 στρεμμάτων και η ονομασία, η οποία της αποδόθηκε το 1929 και σημαίνει μικρή πόλη, ισχύει μέχρι και σήμερα, υπενθυμίζοντας στις νέες γενιές πως η ιστορία βρίσκεται κάπου εκεί και περιμένει να την ανακαλύψουμε.

Η ιστορία της Πολίχνης

Αρχαιολογικές έρευνες που διεξήχθησαν στην περιοχή της Πολίχνης, έφεραν στο φως σημαντικότατα ευρήματα, τα οποία χρονολογούνται ήδη στα προϊστορικά χρόνια. Τα ευρήματα αυτά έδωσαν ποικίλες πληροφορίες στους αρχαιολόγους, σχετικές με τον τρόπο ζωής των ανθρώπων, τις διαπροσωπικές τους σχέσεις, καθώς και το βιοτικό τους επίπεδο, που δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως βρέθηκαν δύο οικισμοί, με σημαντικότατο αριθμό ανθρώπων, οι οποίοι μάλιστα παρέμειναν “ζωντανοί” για αρκετά χρόνια. Ο ένας από τους οικισμούς αυτούς βρισκόταν πολύ κοντά στο σημερινό πρώην Στρατόπεδο Καρατάσιου ενώ ο δεύτερος στην Τούμπα Λεμπέτ, τη σημερινή Τούμπα της Πολίχνης. Η συγκεκριμένη περιοχή ήταν γεωργοκτηνοτροφική, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα αγγεία που βρέθηκαν, μέσα στα οποία αποθηκευόταν η συγκομιδή. Ένας ακόμη πολύ σημαντικός αρχαιολογικός χώρος για την Πολίχνη, εκτός από τους δύο οικισμούς, είναι και τα λεγόμενα νεκροταφεία Λεμπέτ, που βρέθηκαν στην περιοχή των Ανθόκηπων. Τα ευρήματα του εν λόγω αρχαιολογικού χώρου, έδωσαν πληροφορίες σχετικές με αυτούς που ετάφησαν εκεί, όπως και την καταγωγή και την ιδιότητα τους, η οποία κατά κύριο λόγο σχετιζόταν με τον πόλεμο.

Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, άρχισαν να λειτουργούν, πολύ κοντά στα σημερινά Μετέωρα, οι βυζαντινοί Νερόμυλοι, ή όπως ονομάζονται σήμερα, Μυλοτόπι της Πολίχνης.  Οι νερόμυλοι γενικότερα, όπως και οι συγκεκριμένοι, ήταν πηγή σημαντικών εσόδων στην βυζαντινή αυτοκρατορία και συνέβαλαν στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της περιοχής. Σύμφωνα με υποθέσεις των ερευνητών, οι νερόμυλοι της Πολίχνης, συνδέονταν σε ένα ευρύτερο σύστημα, το οποίο κατέληγε στον Θερμαϊκό κόλπο. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως πέντε νερόμυλους και ένα πατητήρι. Η λειτουργία των συγκεκριμένων νερόμυλων, η οποία διήρκεσε επτά αιώνες περίπου, ολοκληρώθηκε τον 19^ο αιώνα.

Στη διάρκεια της τουρκικής κατοχής, μεγάλη έκταση της Πολίχνης, στην οποία εργάζονταν χριστιανοί, ανήκε στον Τούρκο μεγαλογαιοκτήμονα, Καραχουσεΐν. Εξαιτίας των εκτάσεων που διέθετε, όλη η περιοχή πήρε το όνομα του ιδιοκτήτη της και από το χρονικό σημείο αυτό και για πολλά χρόνια, καλούνταν «Καραχουσεΐν ή Καρά-ισίν». Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο συγκεκριμένος Τούρκος μεγαλογαιοκτήμονας, μαζί με άλλους που διέθεταν παρόμοια περιουσία, είχε στη δούλεψή του καρβουνιάρηδες, οι οποίοι εκτός των άλλων δραστηριοτήτων τους, όφειλαν να δίνουν στο τουρκικό δημόσιο, μια συγκεκριμένη ποσότητα ξυλοκάρβουνου, ως φόρο. Λίγους αιώνες αργότερα, και πιο συγκεκριμένα στις αρχές του 20^ου, οικογένειες Βλάχων φθάνουν και εγκαθίστανται στην Πολίχνη, όπως και σε ολόκληρη την Θεσσαλονίκη. Ένα είδος πρώιμης απογραφής, που πραγματοποιήθηκε την περίοδο εκείνη, έδειξε πως η Πολίχνη, ή αλλιώς Καράισιν, αποτελούνταν από 25 Μουσουλμάνους κατοίκους και μόλις 14 Ορθοδόξους.

Η απελευθέρωση ολόκληρης της Θεσσαλονίκης, το 1912, αύξησε τον πληθυσμό της Πολίχνης καθώς Έλληνες πρόσφυγες του Καρς και της Τιφλίδας, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, ελπίζοντας πως η ελληνική κυβέρνηση θα δημεύσει τις περιουσίες που άφησαν πίσω τους οι Τούρκοι.

Στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιοχή της Πολίχνης αξιοποιείται από τις συμμαχικές δυνάμεις των Άγγλων και των Γάλλων, και κατασκευάζεται το στρατόπεδο Ζέτενλικ, ώστε να καλύπτονται οι άμεσες ανάγκες των δυνάμεων. Το 1917, η μεγάλη φωτιά που ξέσπασε στη Θεσσαλονίκη, δημιούργησε την ανάγκη εύρεσης καταλύματος για τον τεράστιο αριθμό οικογενειών που έμειναν άστεγοι. Έτσι, στο εσωτερικό του στρατοπέδου που δημιουργήθηκε από τους συμμάχους, φιλοξενήθηκαν 412 οικογένειες Εβραίων.

Η Πολίχνη, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, άρχισε να αποτελεί έναν αμιγώς προσφυγικό τόπο, που δέχθηκε τεράστιο αριθμό προσφύγων από περιοχές όπως το Καρς, η Τσάλκα, καθώς και η ανατολική Θράκη. Οι πρόσφυγες που κατέφθασαν στην περιοχή, μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο και στην πλειοψηφία τους ήταν γεωργοί, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από το Γεωργικό Σχολείο, που άρχισε να λειτουργεί εκεί, κάποια χρόνια αργότερα. Εκτός από αυτό όμως, δόθηκε στην περιοχή μια γενικότερη ώθηση, λόγω της τεχνογνωσίας που έφεραν οι άνθρωποι αυτοί, καθώς και της διάθεσης να ξαναφτιάξουν τις χαμένες τους πατρίδες.

Το 1929, ξεκινάει μια νέα περίοδος για το Καράισιν, καθώς μετονομάζεται σε Πολίχνη και λίγα χρόνια αργότερα, η κοινότητα ανεξαρτητοποιείται. Ο πληθυσμός της συνεχώς αυξάνεται εξαιτίας κάποιων γεγονότων, όπως ο Εμφύλιος Πόλεμος, που ώθησε ανθρώπους- κυρίως Πόντιους- να εγκατασταθούν εκεί, αλλά και η γενικότερη τάση αστικοποίησης, η οποία οδήγησε τον πληθυσμό της υπαίθρου, να στραφεί σε περισσότερο αστικές κοινωνίες, όπως η Πολίχνη. Το 1973, η Πολίχνη γίνεται ανεξάρτητος Δήμος.

Η Πολίχνη σήμερα

Η Πολίχνη αποτελεί πλέον μια εργατούπολη, η οποία αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς λόγω του σημείου στο οποίο εκτείνεται η περιοχή, αλλά και της ομορφιάς που διαθέτει, εξαιτίας του πράσινου που δεσπόζει σε πολλά σημεία της. Κάθε επισκέπτης, όπως και ντόπιος, έχει την ευκαιρία να θαυμάσει από κοντά τους Βυζαντινούς νερόμυλους, αλλά και να περιηγηθεί στα στενά της περιοχής, να γνωρίσει την μεγάλη εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος και τέλος, να περάσει ευχάριστα την ώρα του στο λεγόμενο Τρίγωνο της Πολίχνης, όπου θα βρει μεγάλο αριθμό από καφετέριες και εστιατόρια για όλα τα γούστα. Οι κάτοικοι κάθε περιοχής οφείλουν να γνωρίζουν την ιστορία του τόπου τους, όσο μικρός ή μεγάλος και αν είναι, ώστε να ξέρουν ποία είναι τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίστηκε και ποίοι είναι εκείνοι στους οποίους χρωστάει ο καθένας φόρο τιμής, για την προσφορά του στον τόπο.

Πηγές:

• wikipedia
• 3lyk-polichn.thess.sch.gr
• parallaximag.gr

Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου