Πεδίον του Άρεως: Από την έξωση του Όθωνα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία

Υπάρχουν πολλά μέρη στην Αθήνα, τα οποία προσπερνάμε καθημερινά και δε γνωρίζουμε την ιστορία τους, γιατί ονομάζονται έτσι ή ακόμα και πώς ήταν στο παρελθόν. Ένα από αυτά είναι και το Πεδίον του Άρεως, που με την περίεργη ονομασία του αυτή εξιτάρει τους επισκέπτες, καθώς αναρωτιούνται, γιατί άραγε να πήρε αυτή την ονομασία. Κατ’αρχάς, αξίζει να σημειωθεί, πως είναι ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια άλση της Αθήνας, γύρω από το οποίο υφίσταται και η ομώνυμη συνοικία της Αθήνας.

Ιστορική αναδρομή

Το Πεδίον του Άρεως πήρε το όνομά του από το Campus Martius, έναν δημόσιο χώρο της αρχαίας Ρώμης, που βρίσκεται ανάμεσα στο κέντρο της πόλης και στον ποταμό Τίβερη, αφιερωμένο στον θεό Άρη. Στην Ελλάδα, επί βασιλείας Όθωνα, μπροστά στο ναό των Ταξιαρχών και προς την οδό Μαυρομματαίων διέμεναν οι Στρατώνες του Ιππικού και έτσι σχεδόν από την αρχή της λειτουργίας της Αθήνας ως πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους, ο χώρος ήταν άμεσα συνυφασμένος με τον στρατό, τον πόλεμο και τον θεό του, Άρη.

Στα πρώτα τοπογραφικά σχέδια της Αθήνας το 1880 ο χώρος χαρακτηρίζεται «Πεδίον Άσκησης» και οριζόταν από δύο σχεδόν παράλληλα ρέματα, που κατέβαιναν από το «Τουρκοβούνι», περίπου στη ένωση των σημερινών οδών Ευελπίδων και Κυπριανού/Βαλτινών/Μπούσγου.

Η πρώτη αξιοσημείωτη ιστορική αναφορά στον τόπο γίνεται με την έξωση του Όθωνα το 1862, όταν οι επικεφαλής του αναίμακτου κινήματος, που έδιωξε τον Βαυαρό μονάρχη μαζεύτηκαν στους στρατώνες του «Πεδίου Άσκησης» και γιόρτασαν την επιτυχία τους. Με Βασιλικό Διάταγμα του 1887 η έκταση του Πεδίου του Άρεως ενσωματώθηκε στο Σχέδιο Πόλεως και χαρακτηρίστηκε ως μη οικοδομήσιμος κοινόχρηστος χώρος. Αν και το σχέδιο δεν προέβλεπε κάτι τέτοιο, κατασκευάστηκαν στις δεκαετίες που ακολούθησαν τα κτήρια της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, διάφοροι ημιμόνιμοι και προσωρινοί προσφυγικοί συνοικισμοί, καφενεία, γκαράζ, ιδιωτικό σχολείο, κ.ά.

Το 1924 η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, παραχώρησε στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο τη χρήση 5,6 γειτονικών στρεμμάτων για τις ανάγκες των αθλητικών του εγκαταστάσεων μετά την απαλλοτρίωση του οικοπέδου στη συμβολή των οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας, υπό τον όρο να μην πειράξει το πράσινο που υπήρχε στην έκταση αυτή. Το 1927 σχηματίστηκε η Επιτροπή Δημοσίων Κήπων και Δενδροστοιχιών και τέθηκε ως προτεραιότητα η διαμόρφωση του Πεδίου του Άρεως, αφού το διεκδικούσαν για κατασκευή κτιριακών εγκαταστάσεων το Δικαστικό Μέγαρο Αθηνών, η θερινή σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η Χριστιανική Αδερφότης Νέων (ΧΑΝ) και το Υπουργείο Γεωργίας. Παράλληλα, το Πεδίον Άρεως χρησιμοποιήθηκε και από την αγγλική εταιρεία ηλεκτροφωτισμού και ηλεκτρικής συγκοινωνίας «Power» για την απόρριψη προϊόντων εκσκαφής στη διάρκεια της κατασκευής της σήραγγας του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου Αθηνών-Πειραιώς.

Το Πεδίον του Άρεως οφείλει την ύπαρξή του στην «Ανώτατη Πολεοδομική Επιτροπή», που συγκρότησε το 1934 ο τότε υπουργός συγκοινωνιών Πέτρος Ράλλης, προκειμένου «να προστατευτεί η δημόσια αισθητική των Αθηνών». Η Επιτροπή έβγαλε εις πέρας με επιτυχία την αποστολή της, αφού επέβαλε τον υποβιβασμό του επιτρεπόμενου ύψους οικοδόμησης «δια την προάσπισιν της θέας και της αισθητικής της Ακροπόλεως» και συνέβαλε καθοριστικά στην απόφαση του Πέτρου Ράλλη να εισάγει τον νόμο 6171 του 1934, με τον οποίο δημιουργήθηκε το Πεδίον του Άρεως ως «κοινόχρηστον άλσος των Αθηνών».

Το «Ειδικό Ταμείο Μονίμων Οδοστρωμάτων Αθηνών» ανέλαβε να καταβάλει τα έξοδα διαμόρφωσης του Πεδίου του Άρεως ως ενός άλσους, που θα τιμούσε τους ήρωες της Επανάστασης του 1821 και ο Ανάργυρος Δημητρακόπουλος συνέταξε τα σχέδια του Πάρκου, συνδυάζοντας ρυθμούς αγγλικών και γαλλικών αλσών. Μάλιστα είχε λάβει μέριμνα, να μην εμποδίζεται η θέα προς την Ακρόπολη από τα κεντρικά σημεία του Πάρκου.

Οι εργασίες δεντροφύτευσης και αναδιαμόρφωσης που ανατέθηκαν στον Ν. Βοσυνιώτη άρχισαν το 1935 και συνεχίσθηκαν επί κυβερνήσεως Ι. Μεταξά μέχρι το 1940. Το 1934 ανατίθεται στα μέλη του Σωματείου Ελλήνων Γλυπτών η φιλοτέχνηση δεκαέξι μαρμάρινων προτομών ηρώων του 1821, που τοποθετούνται στη «Λεωφόρο των Ηρώων». Τρία χρόνια αργότερα, ο Ιωάννης Μεταξάς έκανε τα αποκαλυπτήρια του ορειχάλκινου έφιππου ανδριάντα του Βασιλιά Κωνσταντίνου στην κεντρική είσοδο.

Το πάρκο στα νεότερα χρόνια

Στη κεντρική πλατεία του άλσους τοποθετήθηκε συντριβάνι και γύρω φυτεύτηκαν μεσογειακά φυτά, έτσι ώστε σε όλη τη διάρκεια του χρόνου να ομορφαίνουν το πάρκο με τους ωραίους  συνδυασμούς χρωμάτων που θα παράγουν. Το 1952 κατασκευάστηκε το Μνημείο των Βρετανών, Αυστραλών και Νεοζηλανδών Πεσόντων στην Ελλάδα με τη μορφή της θεάς Αθηνάς, στην πλευρά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και στο ύψος της οδού Σπ. Τρικούπη από τους αρχιτέκτονες Φαίδων και Έθελ Κυδωνιάτη. Την επίσης μαρμάρινη λέαινα στη βάση της ιδιαίτερα ψηλής στήλης του μνημείου είχε φιλοτεχνήσει ο Αθανάσιος Λημναίος.

Από το 1950 ξεκινάει τη σταδιοδρομία του στο θερινό αναψυκτήριο «Άλσος» στο Πεδίον του Άρεως ο κονφερασιέ, ηθοποιός, συγγραφέας και θηρευτής «νέων ταλέντων» Γιώργος Οικονομίδης, ενώ στο Green Park κυριαρχούσε ο κονφερασιέ Όμηρος Αθηναίος. Τα δύο αναψυκτήρια παρέμειναν ισχυροί πόλοι έλξης των Αθηναίων μέχρι και τη δεκαετία του 1990.

Πηγές:

• http://www.oikopress.gr/index.php/2012-10-03-05-38-03/460-2013-01-09-14-23-08
• https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B5%CE%B4%CE%AF%CE%BF%CE%BD_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%86%CF%81%CE%B5%CF%89%CF%82
• http://www.oikologos.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1405:0484&catid=78:city&Itemid=231
• http://cmartius.blogspot.gr/p/blog-page_94.html

Σύνταξη κειμένου: Κωνσταντίνα Κοντογιάννη

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου