Το Βυζαντινό Μοναστήρι Παμμεγίστων Ταξιαρχών της Τσούκας είναι χτισμένο στην κόψη ενός ιλιγγιώδους βαράθρου στο χωριό Αγία Άννα. Το χωριό Αγία Άννα βρίσκεται στο δήμο Νεστορίου της Καστοριάς. Η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών ιδρύθηκε το 13ο αιώνα. Στην κορυφή του βαράθρου υπάρχει ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής που χτίστηκε μετέπειτα, ενώ δίπλα στο μοναστήρι δημιουργήθηκε ένας μικρός καταρράκτης. Η όλη τοποθεσία αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς και αξίζει να μελετηθεί τόσο από ιστορικής- θρησκευτικής σημασίας όσο και από αρχαιολογικής.
Η ιστορία του Μοναστηριού
Το Μοναστήρι χτίστηκε από τα αδέρφια Νικηφόρο, Ιωάννη και Ανδρόνικο. Οι κτήτορες του μοναστηριού επέλεξαν τους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ ως Προστάτες Αγίους διότι η εντυπωσιακή και ιδιόμορφη τοποθεσία στην οποία το θεμελίωσαν ,θυμίζει καταπληκτικά την ανάλογη τοποθεσία των Κολοσσών στην Μικρά Ασία όπου ο Αρχάγγελος Μιχαήλ τέλεσε το περίφημο θαύμα το λεγόμενο «εν Χώναις θαύμα». Το μοναστήρι είναι χτισμένο ανάμεσα σε πελώριους βράχους δίπλα στον μοναδικό καταρράκτη του Αλιάκμονα, κάτω από μία απρόσιτη λατρευτική σπηλιά.
Η Μονή των Ταξιαρχών Τσούκας λειτουργούσε συνεχώς επί 700 χρόνια περίπου. Από το 1254 ως το 1943. Η κτητορική επιγραφή που σήμερα έχει χαθεί αναφέρει δωρεές των Παλαιολόγων αυτοκρατόρων για την τοιχογράφηση της μονής στα τέλη του 13ου αιώνα. Το μοναστήρι αποτελούσε συνέχεια της αρχικής εγκατάστασης των ασκητών και μοναχών στις σπηλιές των βράχων το οποίο αναπτύχθηκε σε μία στενή επίπεδη λωρίδα του γκρεμού.
Σε μεταγενέστερη εποχή, δημιουργήθηκε δίπλα ένας οικισμός με το όνομα τσούκα από τον οποίο πήρε και η μονή το όνομά της. Το 1955 μετονομάστηκε σε Αρχάγγελος και σήμερα υπάρχουν μόνο μερικά ερείπια στη θέση του. Η Μονή των Ταξιαρχών Τσούκας διέθετε μεγάλη περιουσία. Ανακαινίστηκε το 1874 και αναδείχθηκε ως σημαντικό πνευματικό κέντρο της περιοχής, ενώ δέχτηκε αρκετές ληστρικές επιδρομές Τουρκαλβανών. Επίσης, αποτελούσε άβατο για τις γυναίκες οι οποίες μπορούσαν να εισέλθουν μέχρι τον ναό της Ζωοδόχου Πηγής που χτίστηκε το 1924 στην κορυφή του βράχου με πρωτοβουλία και κόπο του τότε Ηγούμενο της μονής Γερμανού Γκέρου. Γενικώς, ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής στο μοναστήρι της Τσούκας είναι μια καλό -χτισμένη τρίκλητη βασιλική, όμορφη και επιβλητική εκκλησία του 20ου αιώνα. Δίπλα στον ναό υπάρχει μία πηγή σαν ένας μικρός καταρράχτης.
Από το 1931 το μοναστήρι υπεισέρχεται στην δικαιοδοσία της μονής των Αγίων Αναργύρων, ως μετόχι της. Το 1943 καταστράφηκε από τους Ιταλούς στρατιώτες και ερήμωσε.
Το Μοναστήρι σήμερα
Σήμερα σώζονται το καθολικό των Ταξιαρχών, ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, η θολοσκέπαστη με σχιστόλιθους τράπεζα της μονής και μερικά χαλάσματα. Στο ναό της Ζωοδόχου Πηγής γίνεται και η λειτουργία ανήμερα της γιορτής. Το 1961 το Μοναστήρι Παμμεγίστων Ταξιαρχών ανακηρύχθηκε βυζαντινό μνημείο, χωρίς όμως να έχουν γίνει κάποιες αναστηλωτικές εργασίες.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
El.wikipedia.org
Istorikakastorias.blogspot.com
Fos-kastoria.blogspot.com
Fouit.gr
