Η Κύθνος είναι ένα νησί των Δυτικών Κυλάδων ανάμεσα στην Κέα και στη Σέριφο. Απέχει 3 ώρες από το λιμάνι του Πειραιά και μόλις 1 ώρα και 40 λεπτά από το λιμάνι του Λαυρίου. Οι μόνιμοι κάτοικοί του, ονομάζουν το νησί “Θερμιά”. Η Κύθνος μαζί με τις νησίδες που την περιβάλλουν αποτελούν το Δήμο Κύθνου. Το νησί έχει πετρώδες έδαφος ενώ η ψηλότερη κορυφή της είναι ο Προφήτης Ηλίας , με υψόμετρο 336 μ. Έχει 1456 κάτοικους (απογραφή 2011) που ασχολούνται κυρίως με την αλιεία. Ο στόλος των ψαροκάικων είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με τον αριθμό των κατοίκων της. Η ακτογραμμή της μετρά πολλά χιλιόμετρα και 100 παραλίες. Χώρα του νησιού είναι η Μεσαριά, με τα γραφικά καλντερίμια, τις αναρίθμητες εκκλησίες και τα ασβεστωμένα κυκλαδίτικα σπιτάκια.
Η Ιστορία του νησιού
Πρώτοι κάτοικοι της Κύθνου αναφέρονται οι αρχαίοι Δρύοπες με βασιλιά τους τον Κύθνο, στον οποίο οφείλει την ονομασία του το νησί. Μια άλλη εκδοχή θέλει το όνομα να στηρίζεται στην ρίζα «κυθ», η οποία προέρχεται από το ρήμα κεύθω (κρύβω) και υπονοεί την κρυψώνα, τον τόπο όπου κρύβεται κάποιος. Πρόσφατες ανασκαφές αποδεικνύουν ότι το νησί κατοικήθηκε κατά την Μεσολιθική εποχή. Αυτό αφήνει να εννοηθεί ότι ίσως εδώ χρονολογείται η αρχαιότερη εγκατάσταση ανθρώπων στις Κυκλάδες. Η επόμενη βεβαιωμένη ανθρώπινη δραστηριότητα στην Κύθνο ανιχνεύεται στην πρώιμη εποχή του Χαλκού.
Η Κύθνος ανέδειξε σημαντικές μορφές των γραμμάτων και των τεχνών κατά την περίοδο των αρχαίων χρόνων. Ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην Κύθνο στο έργο του «περί Κυθνίων πολιτεία», το οποίο δυστυχώς δεν σώζεται. Εκεί περιγράφει μια εύνομη πολιτεία τόσο καλά οργανωμένη που την θεωρεί ιδανική. Κατά τους Περσικούς Πολέμους, η Κύθνος έλαβε μέρος στις ναυμαχίες της Σαλαμίνας και του Αρτεμισίου. Αργότερα κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο βλέπουμε πάλι τους Κύθνιους να παρουσιάζονται ως σύμμαχοι και συμπολεμιστές των Αθηναίων.
Δυστυχώς για μια μακρά περίοδο, από τους Ρωμαίους και μετά, το πολύπαθο νησί ταλαιπωρήθηκε πολύ και από τους πειρατές, που το είχαν και για ορμητήριο τους. Τραγικό γεγονός στην ιστορία του νησιού είναι η ολοκληρωτική λεηλασία και καταστροφή που υπέστη από τον Χαϊρεδίν Μπαρμπαρόσσα το 1537. Το 1821 η Κύθνος ήταν από τα πρώτα νησιά που ύψωσαν τη σημαία της επανάστασης και αγωνίστηκαν εναντίον των Τούρκων για την ελευθερία τους. Το 1823 χτυπήθηκε από επιδημία πανώλης που αφάνισε δυστυχώς το ένα τέταρτο του πληθυσμού.
Κύθνος σημαίνει πανηγύρια και καλό φαγητό
Το πανηγύρι είναι μια από τις σημαντικές εκδηλώσεις της ζωής στην Κύθνο. Μικρά ή μεγάλα τα πανηγύρια δίνουν την αφορμή στους Θερμιώτες να γλεντήσουν. Τα μεγάλα γλέντια τα οποία ξεκινούν από το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας, κρατάνε όλη τη νύχτα και συνεχίζονται και την επόμενη μέρα. Ο κόσμος διασκεδάζει και τραγουδά με τις «ζίες» συνδυασμό ντόπιων οργανοπαικτών βιολιού και λαούτου που αποτελούν μια πλήρη ορχήστρα. Σημαντικότερα πανηγύρια θεωρούνται αυτά που γίνονται προς τιμήν της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο και στις 8 Σεπτεμβρίου στην Παναγία την Φλαμπουριανή. Το κρασί ρέει άφθονο ενώ το φαγητό είναι ένας από τους πρωταγωνιστές της βραδιάς.
Κάθε γλέντι ξεκινά απαραίτητα με τα τραγούδια της «τάβλας» που τα τραγουδά όλη η παρέα ορχηστρικά. Κατόπιν ξεκινά ο χορός με την συνοδεία της τσαμπούνας (γκάιντα),του λαούτου και του βιολιού. Καλαματιανά,συρτά,μπάλοι και καρσιλαμάδες χορεύονται από μικρούς και μεγάλους.
Η πλούσια γη της Κύθνου, προσφέρει και μοναδικές γευστικές εμπειρίες. Η κτηνοτροφία είναι αρκετά έντονη για ένα τόσο μικρό νησί σαν την Κύθνο. Το αποτέλεσμα αυτού είναι ότι στα εστιατόρια και ταβέρνες σερβίρονται πιάτα με βάση το κρέας του νησιού, όπως δηλαδή τοπικό βοδινό, αρνί και κατσίκι. Άλλες σπεσιαλιτέ του νησιού είναι η παραδοσιακή Πασχαλινή τυρόπιτα (Pittaro), και σφαιρικές τηγανίτες με τυρί (σφουγγάτο). Το νησί έχει τη δική του παραγωγή σε κάπαρη, ενώ ονομαστό είναι το ντόπιο τυρί τους (κοπανιστή). Τέλος, τα ψητά ρεβίθια είναι από τα πιάτα που δεν λείπουν από τους καταλόγους των όμορφων παραδοσιακών ταβερνών.
Εκκλησίες της Κύθνου
Αναπόσπαστο στοιχείο του κυκλαδίτικου τοπίου είναι οι λόφοι και τα ακρογιάλια με τα λευκά ξωκλήσια και τις μεγαλοπρεπείς βυζαντινές εκκλησίες. Η Κύθνος εκτός από τις εκκλησίες που βρίσκονται μέσα στα δύο χωριά, φιλοξενεί γύρω στα 130 ξωκλήσια δείγματα της θρησκευτικής πίστης των ανθρώπων του παλιού καιρού. Χτισμένα από αιώνες, συντηρούνται από τους σύγχρονους με ευλάβεια, για να στηθεί το πανηγύρι κάθε χρόνο, στη γιορτή του τιμώμενου αγίου.
Η Παναγιά η Κανάλα, βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού. Είναι από τους σημαντικότερους χώρους προσκυνήματος στις Κυκλάδες, καθώς θεωρείται θαυματουργή. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε από τους ψαράδες στο στενό –κανάλι– ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σέριφο. Γι’ αυτό ονομάστηκε και Παναγία της Κανάλας. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο της Κρητικής σχολής και φιλοξενείται σήμερα σε ένα μεγάλο ναό που χτίστηκε το 1869.
Έξω από τη Χώρα βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγιάς του Νίκους. Το μοναστήρι πήρε το όνομά του, από τη βυζαντινή Παναγία «Νικοποιός» και είναι χτισμένο πάνω σε ερείπια αρχαίων ναών. Ένας θρύλος που συνοδεύει την Παναγία του Νίκους είναι ότι εδώ είχε μεταφερθεί στα χρόνια της Άλωσης από την Κωνσταντινούπολη η περίφημη εικόνα της Παναγίας Νικοποιού. Από εδώ την «πήραν» οι Ενετοί κατακτητές για να την τοποθετήσουν στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας όπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Στα νοτιοδυτικά του νησιού, στον όρμο Φλαμπούρια, βρίσκεται η Παναγία η Φλαμπουριανή, χτισμένη στην άκρη ενός βράχου. Σύμφωνα με την παράδοση, τα ίχνη που βρίσκονται από την παραλία έως την εκκλησία είναι τα ίχνη που άφησε η Παναγία.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Γεωργία Αλμπανίδου
