Η Κάλυμνος, αποτελεί ένα από τα πιο όμορφα νησιά των Δωδεκανήσων. Αποτελεί έδρα της επαρχίας στην οποία υπάγονται τα νησιά Λέρος, Λειψοί, Πάτμος, Αστυπάλαια, Αγαθονήσι και Αρκοί. Πρωτεύουσα της, είναι η Πόθια, ένας πολύχρωμος νησιώτικος οικισμός. Έχει πληθυσμό 16.179 κατοίκους, η πλειοψηφία των οποίων ασχολείται με την σπογγαλιεία, τον τουρισμό και τη ναυτιλία. Η Κάλυμνος είναι γνωστή ως το νησί των σφουγγαράδων. Τα τελευταία χρόνια,βέβαια, την επισκέπτονται για την μοναδική εμπειρία αναρρίχησης που προσφέρει. Είναι ένα νησί, που συνδυάζει την επιβλητικότητα του βουνού και την γοητεία των κρυστάλλινων νερών.
Η ιστορία που χάνεται στους αιώνες…
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ουρανός και η Γαία είχαν πολλά παιδιά. Έχοντας υπόψη του ο Ουρανός ότι ένας από τους γιους του θα μπορούσε να τον εκθρονίσει, αποφάσισε να τους πετάξει όλους στα Τάρταρα. Ο Κάλυδνος όμως, ένας από τους γιους, έπεσε πάνω σ’ ένα κομμάτι γης, που αναδύθηκε και σχημάτισε ένα νησί, το οποίο ονομάστηκε «Το νησί του Κάλυδνου». Η Κάλυμνος κατοικείται από τους χρόνους της νεολιθικής εποχής. Αρχαιότεροι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες. Αργότερα, ο Όμηρος στα έπη του την αναφέρει ως Καλυδνές και σύμφωνα με τον αυτόν, συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο.
Στο τέλος της Αρχαϊκής εποχής η Κάλυμνος είναι μια πολιτεία αυτόνομη. Δεν κράτησε όμως πολύ, γιατί κατελήφθηκε από τους Πέρσες και όπως η Κώς γίνονται σατραπεία του Δαρείου. Απελευθερώνεται το 477 π.Χ. και γίνεται μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Κατά την κλασική εποχή παρουσίασε αξιόλογη πολιτιστική ακμή. Αργότερα την κατέλαβαν οι Ρωμαίοι. Κατά τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων η Κάλυμνος ήταν ένα ισχυρό νησί όπως και όλα τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα έως και περίπου τον 7ο αιώνα μ.Χ. οπότε και άρχισαν να προσελκύουν διάφορους κατακτητές λόγω της στρατηγικής τους θέσης.
Το 1522 υποτάχθηκε στους Τούρκους και το 1912 βρέθηκε υπό ιταλική κατοχή. Όταν οι Ιταλοί παραδόθηκαν, οι Άγγλοι πήραν τα ινία μέχρι το 1947, οπότε η Κάλυμνος οριστικά πια απελευθερώθηκε και ενσωματώθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Η επίσημη ένωση με την Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948.
Το νησί των Σφουγγαράδων
Η Κάλυμνος, έχει αποκτήσει παγκόσμια φήμη σαν τόπος δυτών και σφουγγαράδων. Η σπογγαλιεία έχει μακραίωνη παράδοση στο νησί και συμβάλει στην οικονομική ευημερία του. Από ιστορικές πηγές του 1800 πληροφορούμαστε για τα «ταξίδια ζωής ή θανάτου» των τολμηρών σφουγγαράδων. Στις αρχές της άνοιξης, με λίγες προμήθειες και μόνο εφόδιο την αντοχή της αναπνοής τους, ξεκινούσαν για να ψαρέψουν σφουγγάρια. Βουτούσαν σε βάθος μέχρι και 30 μέτρων ζωσμένοι με μια βαριά σκανδαλόπετρα – ένα κομμάτι μαρμάρου που τους βοηθούσε να καταδυθούν γρήγορα και βαθιά.
Κατά τη δεκαετία του 1860 εφαρμόστηκε μια νέα μέθοδος κατάδυσης, το σκάφανδρο ή φόρεμα. Με το σύστημα αυτό, ο δύτης έφερε πλήρη ενδυμασία, που του επέτρεπε την παραμονή στο βυθό για πολύ περισσότερη ώρα. Όσο αποτελεσματική ήταν η μέθοδος αυτή, άλλο τόσο αποδείχτηκε και επικίνδυνη καταγράφοντας χιλιάδες θανάτους και παραλύσεις (νόσος των δυτών). Τη δεκαετία του 1970 όλες οι παλαιότερες μέθοδοι κατάδυσης αντικαταστάθηκαν από το σύγχρονο σύστημα του ναργιλέ. Παράλληλα, οι δύτες εκπαιδεύονται στην Κρατική Σχολή Δυτών της Καλύμνου – μοναδική στο είδος της στην Ελλάδα – που τους παρέχει κρατικό επαγγελματικό δίπλωμα δύτη.
Κάλυμνος και παράδοση
Η καθημερινή ζωή των Καλύμνιων αντικατοπτρίζεται στις παραδόσεις τους. Τα ήθη και τα έθιμα της Καλύμνου τηρούνται σε πείσμα των καιρών ευλαβικά.
Η επίσημη φορεσιά της Καλύμνου λέγεται «καβάδι». Η ονομασία της οφείλεται στο εξωτερικό κομμάτι που είναι καβάδι, δηλαδή ένδυμα κοπής ράσου ή αντερί. Η φορεσιά της, τροποποιήθηκε τόσο πολύ με το πέρασμα του χρόνου ώστε να εμφανίζεται στη σημερινή εποχή με τη μορφή φουστανιού. Η παραδοσιακή φορεσιά της Καλύμνου εντοπιζόταν με μικρές τροποποιήσεις και σε άλλα νησιά των Δωδεκανήσων όπως η Λέρος, η Κως και η Τήλος ενώ παρουσίαζε και αρκετά ανατολίτικα στοιχεία στο σύνολό της. Τα κύρια μέρη της ενδυμασίας είναι το πουκάμισο, το καβάδι, το κοντογέλεκο, η νενδρέικη ζώνη, οι κάλτσες και τα παπούτσια. Το κεφαλόδεμα αποτελείται από κόκκινο, μεταξωτό, σταμπωτό μαντήλι δεμένο σε στεφάνι στο κεφάλι, το οποίο συγκρατούσε το σκουφάκι. Το τσεμπέρι που ήταν επίσης σταμπωτό, έμπαινε κάτω από το σκουφάκι και το κεφαλόδεμα. Ήταν άσπρο βαμβακερό για τις νύφες, με πολύχρωμα σχέδια, συνήθως άσπρα, χρυσαφί ή μελί. Για τα κορίτσια υπήρχαν πολλά χρώματα, ενώ οι ηλικιωμένες συνήθιζαν τα σκούρα χρώματα.
Φυσικά, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στον κατεξοχήν καλυμνιώτικο χορό, τον χορό του μηχανικού. Ο πρωτοχορευτής, μιμείται τον παράλυτο δύτη και την ανάγκη του να σηκωθεί και μπει στον χορό με τους νεότερους. Σύμφωνα με τους ντόπιους είναι ένας βιωματικός χορός. Δεν έχει βήματα, έχει ψυχή, πόνο και επιθυμία να μπορέσει και αυτός να συμμετάσχει σε αυτή την χαρά μιας εκδήλωσης ακόμα και με την μειωμένη ικανότητα που του έχει προκαλέσει η νόσος ων δυτών.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Γεωργία Αλμπανίδου
