Καλαμάτα, μια περιήγηση μέσα από το ασπρόμαυρο

Καλαμάτα

Χτισμένη στους πρόποδες του Ταϋγέτου, η Καλαμάτα χαρακτηρίζεται από την ομορφιά μιας παραλιακής πόλης. Η πρωτεύουσα της Μεσσηνίας με τα παραδοσιακά χωριά και τα διάσημα αρχαιολογικά μνημεία παρά το γεγονός ότι είναι ένα σύγχρονο αστικό κέντρο, ο Μεσσηνιακός Κόλπος, της χαρίζει μια θαλασσινή αύρα. Ακόμη χάρη στα αγαθά της εύφορης γης της είναι διάσημη για την κουζίνα της.

Καλαμάτα

Ονομασία

Το όνομα Καλαμάτα εμφανίζεται για πρώτη φορά σε έργα του 12ου αιώνα και η προέλευσή του είναι αμφιλεγόμενη. Πρώτη φορά η πόλη εμφανίστηκε με το όνομα «Καλαμάτα» στο τρίτο μέρος του Βίου του Oσίου Νίκωνος του «Μετανοείτε» (που εκδόθηκε το 1142). Εκεί παρέχονται τοπογραφικές πληροφορίες που ενισχύουν την προέλευση του ονόματος από τα καλάμια του Νέδοντα και πιο συγκεκριμένα από το λαϊκό τύπο «καλάματα». H άποψη αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι υπάρχουν και άλλα τοπωνύμια που έχουν παραχθεί από το καλάμι (Καλάμι, Κάλαμος, Καλαμάκι).

Καλαμάτα
Άλλοι μελετητές υποστηρίζουν πως το όνομα προέρχεται από μια μονή αφιερωμένη στην Παναγία  της Καλομάτας, η οποία φυλασσόταν σε ένα βυζαντινό μοναστήρι της περιοχής (πιθανά στη θέση του κάστρου). Σύμφωνα με το θρύλο, ακόμα και ο οθωμανός αγά, στον στάβλο του οποίου ανακαλύφθηκε, να αλλαξοπιστήσει, χάρη στα θαύματα που είδε να πραγματοποιούνται. Σύμφωνα με αυτή την άποψη ο όρος «Καλαμάτα» προέκυψε  με αφομοίωση του όμικρον σε άλφα. Η εικόνα υπάρχει ακόμα, και φυλάσσεται στο εσωτερικό της Εκκλησίας της Υπαπαντής. Μία τρίτη εκδοχή θέλει το όνομα της πόλης να προέρχεται από κάποια γυναίκα με καλά μάτια ή με επίθετο Καλομάτα.

Advertisements
Ad 14

Καλαμάτα

Η ιστορία της

Η Ιστορία της Καλαμάτας ξεκινάει από τον Όμηρο, όπου αναφέρει την αρχαία πόλη Φαρρές, που είναι  χτισμένη περίπου εκεί που βρίσκεται σήμερα το φράγκικο κάστρο της πόλης. Παλιότερα θεωρούσαν ότι, κατά την αρχαία εποχή, η θάλασσα κάλυπτε όλη την έκταση της σημερινής πόλης, αλλά τα νέα ευρήματα επιβεβίωσαν το αντίθετο. Επίσης, επιγραφικό υλικό που βρέθηκε στη Γιάννιτσα (Ελαιοχώρι) επιβεβαίωσε την ταύτιση της αρχαίας κώμης των Καλαμών (και όχι των Φαρών) με εκείνη τη θέση. Η Καλαμάτα (Φαραί)  έχει περιορισμένη σημασία κατά την αρχαία περίοδο καθώς βρίσκεται κάτω από λακωνική κυριαρχία από τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. μέχρι τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ.

Αποκτά αίγλη μετά την τέταρτη σταυροφορία (1204 μ.Χ.), όπου το κάστρο περνάει στα χέρια των φράγκων υπό τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη και το 1205  στο Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο. Ο τελευταίος ανοικοδομεί το μέχρι τότε μικρό και ερειπωμένο κάστρο και έτσι ξεκινάει η οικονομική ακμή της πόλης. Η Καλαμάτα υπήρξε η αγαπημένη πόλη των Βιλλεαρδουίνων, σε σημείο που ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος να αποκαλείται και “Καλαμάτας”.  Το 1459 την καταλαμβάνουν οι Τούρκοι και εναλλάσσονται στην ηγεμονία της πόλης με τους Ενετούς μέχρι το 1715 οπότε την καταλαμβάνουν οριστικά, μέχρι το 1821 που απελευθερώθηκε.

Διαβάστε επίσης  Σινικό Τείχος: Το μεγαλύτερο ανθρώπινο οικοδόμημα που προκαλεί δέος

Καλαμάτα

Το σημαντικότερο γεγονός της μακρόχρονης ιστορίας της πόλης είναι η απελευθέρωσή της από τους Τούρκους στις 23 Μαρτίου του 1821. Την ημέρα εκείνη ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο Παπαφλέσσας και άλλοι μπήκαν μέσα στην πόλη ως απελευθερωτές. Συμμετείχαν στην πανηγυρική δοξολογία που τελέστηκε στον Ιερό Ναό των Αγιών Αποστόλων (μικρή βυζαντινή εκκλησία του 10ου αιώνα που σώζεται μέχρι και σήμερα και αποτελεί σύμβολο της πόλης).

Στους Αγίους Αποστόλους ευλογείται η επαναστατική σημαία και από εδώ ξεκινάει η Επανάσταση στη νότια Πελοπόννησο.Από την Καλαμάτα η Μεσσηνιακή Γερουσία συντάσσει δύο σπουδαία κείμενα την «Προειδοποίηση προς τας ευρωπαικάς αυλάς» και την «προκήρυξη» με αποδέκτες τους Αμερικανούς.

Καλαμάτα

Στα τέλη του 19ου αιώνα χτίζεται το λιμάνι της Καλαμάτας, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα, και η πόλη παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη και ακμή. Την χαρακτήριζαν «Μασαλλία του Μωριά». Η πόλη έρχεται σε επαφή με τη δύση και την κουλτούρα της, δημιουργείται μια αστική τάξη που διαμορφώνει μια σημαντική πολιτιστική βάση και κληρονομιά. Από το 1920 και μετά όμως αρχίζει μια μακρά περίοδος οικονομικής ύφεσης.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στην Καλαμάτα πολλές οικογένειες Μικρασιατών. Συγκεκριμένα, η Δυτική Παραλία της πόλης αποτέλεσε τόπο εγκατάστασης για περίπου τέσσερις χιλιάδες Μικρασιάτες. Για τη διατήρηση της μνήμης έχει εγκατασταθεί στον αύλειο χώρο του Ιερού Ναού Αναλήψεως, στη Δυτική Παραλία Καλαμάτας, Μνημείο Μικρασιατών, που αποτελείται από δύο μεγάλα κομμάτια μαρμάρου, και στο ένα απεικονίζονται οι πρόσφυγες, ενώ στο άλλο ο χάρτης της Μικράς Ασίας, με τα ελληνικά ονόματα δεκάδων πόλεών της.

Το Σεπτέμβριο του 1986 η Καλαμάτα χτυπήθηκε από δύο ισχυρούς σεισμούς που προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές και δυστυχώς και είκοσι δύο θύματα. Παρ’ όλα αυτά η πόλη ανασυγκροτήθηκε γρήγορα από τη μεγάλη αυτή καταστροφή.

Καλαμάτα

Η Αρχιτεκτονική

Στην αρχιτεκτονική φυσιογνωμία των διατηρητέων κτηρίων της Καλαμάτας  έχουν επιδράσει τα νεότερα ευρωπαϊκά ρεύματα (γερμανικός κλασικισμός, ιταλική αναγέννηση, art nouveau κ.ά.), η αθηναϊκή κλασική αρχιτεκτονική, αλλά και η ενετική αρχιτεκτονική και τα πρότυπα της Τουρκοκρατίας.

Παλαιότερα όλων είναι τα κτίσματα λαϊκού τύπου (πριν από το 1850). Πρόκειται για ισόγεια ή διώροφα κτήρια που δεν ακολουθούν κάποιο συμμετρικό κανόνα και έχουν απλά μορφολογικά στοιχεία. Αρκετά από αυτά βρίσκονται στο ιστορικό κέντρο και ορισμένα έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα.

Διαβάστε επίσης  Πλωμάρι: Η πατρίδα του Ούζου

Στην συνέχεια είναι τα νεοκλασικά. Τα πρώιμα νεοκλασικά (ως το 1880) αποτελούν μεταβατική μορφή μεταξύ παραδοσιακής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Σε αυτά ο όροφος χρησιμοποιείται ως κατοικία, ενώ το ισόγειο ως κατάστημα, βιοτεχνικό εργαστήριο ή αποθήκη. Τα περισσότερα νεοκλασικά κτήρια χρονολογούνται στην περίοδο 1880-1920 και βρίσκονται κυρίως γύρω από την οδό Αριστομένους. Είναι συνήθως κατοικίες και σπανιότερα συνδυασμός κατοικίας (όροφος) και καταστήματος (ισόγειο).

Καλαμάτα

Τα κτήρια που ακολουθούν τον εκλεκτικιστικό ρυθμό τοποθετούνται χρονικά στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. και είναι επηρεασμένα από τα ευρωπαϊκά πρότυπα (π.χ. μπαρόκ, γοτθικός ρυθμός, rustique, art nouveau) και τις νέες τάσεις της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής. Αποτελούνται από έναν ενιαίο διώροφο όγκο.

Ένας ακόμη χαρακτηριστικός τύπος είναι τα κτήρια του Μεσοπολέμου, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στις καινούριες περιοχές. Είναι συνήθως διώροφα με ενιαίο όγκο και χαρακτηρίζονται από τη χρήση του νέου υλικού (μπετόν-αρμέ).

Πολλά νεοκλασικά κτήρια έχουν αγοραστεί από το Δήμο Καλαμάτας με σκοπό τη στέγαση  υπηρεσιών  ή δραστηριοτήτων τους. Ένα από αυτά είναι το Δημαρχείο της πόλης. Σημαντικότατο ρόλο στη διάσωση των περισσότερων αξιόλογων κτηρίων είχε το πρόγραμμα «πιλότος» για την πόλη της Καλαμάτας, μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1986.

Καλαμάτα

Το κάστρο της Καλαμάτας

Το κάστρο της Καλαμάτας βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης, σε χαμηλό βραχώδη λόφο επάνω από τον ποταμό Νέδοντα. Ιδρύθηκε κατά τα βυζαντινά χρόνια αλλά ανακατασκευάστηκε τον 13ο αι. μ.Χ. από τον Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουΐνο και αποτέλεσε κατοικία του και έδρα της Βαρωνίας των Καλαμών.

Αποτελείται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους, τον εξωτερικό και τον εσωτερικό, ενώ οι επάλξεις του έχουν καταστραφεί. Κατά τα αρχαία χρόνια, ο ήρωας Φάρις έχτισε εκεί την Ακρόπολη της πόλης Φαραί, ενώ τον 6ο αι. μ.Χ. χτίστηκε σε αυτό το σημείο χριστιανικός ναός. Το κάστρο έχει την τυπική μορφή βυζαντινών κάστρων και στο ψηλότερο σημείο του λόφου υψώνεται ένας πύργο με θολοσκέπαστη δεξαμενή νερού.

Στη διάρκεια του 18ου αιώνα το κάστρο της Καλαμάτας χάνει τη στρατηγική σημασία του, ενώ ήδη στις αρχές του 19ου αιώνα έχει περιέλθει σε εγκατάλειψη. Στα 1825 υφίσταται μεγάλη καταστροφή από το στρατό του Ιμπραήμ. Από τις αρχές του 20ου αιώνα το κάστρο έχει διαμορφωθεί σε αλσύλλιο, γεγονός που οφείλεται στον πεζογράφο Ζαχαρία Παπαντωνίου, ο οποίος διετέλεσε νομάρχης Μεσσηνίας.

Διαβάστε επίσης  Πεδίον του Άρεως: Από την έξωση του Όθωνα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία

Στο Κάστρο της Καλαμάτας έχουν εντοπιστεί ευρήματα που πιστοποιούν ότι εκεί βρισκόταν η πόλη των αρχαίων Φαρών. Στη θέση αυτή χτίστηκε, τον 6ο αιώνα μ.Χ., μικρή εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία «Καλομάτα». Ονομάστηκε έτσι επειδή η εικόνα της Παναγίας που αφιερώθηκε εκεί είχε όμορφα, μαύρα μάτια.

Ο σεισμός του 1986 κατέστησε πολλά τμήματα του κάστρου της Καλαμάτας επικίνδυνα, οπότε το κέντρο του πλέον δεν είναι επισκέψιμο. Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί μόνο περιμετρικά, εντός του κάστρου και να απολαύσει υπέροχη θέα προς το ιστορικό κέντρο της Καλαμάτας. Στο νότιο άκρο του κάστρου χτίστηκε μικρό θέατρο, το οποίο κατά τους θερινούς μήνες φιλοξενεί παραστάσεις, καθώς και διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις και δράσεις.   Τέλος στο Κάστρο της Καλαμάτας εκτυλίσσεται και το πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα του Άγγελου Τερζάκη «Πριγκίπισσα Ιζαμπώ».

Καλαμάτα

Ο Ιερός Ναός των Αγίων Αποστόλων

Ένα από τα πιο γνωστά μνημεία που βρίσκεται στην πόλη της Καλαμάτας και είναι άμεσα συνδεδεμένο με την επανάσταση του 1821, είναι ο ιστορικός Ιερός Ναός των Αγίων Αποστόλων, στην Πλατεία «23ης Μαρτίου», η οποία έχει πάρει την ονομασία της από την ημερομηνία κατά την οποία απελευθερώθηκε η Καλαμάτα από τους Τούρκους

Ο ναός κατασκευάστηκε την βυζαντινή περίοδο, κατά το 1050 με 1150 μ.Χ. Σύμφωνα με έρευνα του Καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κωνσταντίνου Καλοκύρη, ο Ιερός Ναός των Αγίων Αποστόλων αρχικά ήταν μικρότερος και κατά την περίοδο 1685 με 1715 μ.Χ. επεκτάθηκε.

Ουσιαστικά το κτίσμα είναι δυο συγκολλημένες εκκλησίες, καταλήγοντας στη μορφή που την ξέρουμε σήμερα και ξεχωρίζουν ευδιάκριτα από τους δύο τρούλους που φαίνονται από την εξωτερική πλευρά. Τον μικρό πάνω από το ιερό του αρχικού ναού και τον μεγάλο της νεότερης κεντρικής αίθουσας.

Βέβαια, ο Ιερός Ναός είχε υποστεί αρκετά μεγάλες ζημιές και καταστροφές με την πάροδο των χρόνων. Μερικές σημαντικές  είναι αυτές του 1887, όπου κατέρρευσε κομμάτι του καμπαναριού από ισχυρό σεισμό και το 1892, όπου οι βυζαντινές τοιχογραφίες καταστράφηκαν, καθώς όλες τους επικαλύφτηκαν από στρώμα άσβεστη. Τέλος, από τον σεισμό του 1986 όπου υπέστη μεγάλη καταστροφή αναστηλώθηκε τα επόμενα χρόνια.

Καλαμάτα

Η επαφή της πόλης με το δυτικό πολιτισμό δημιούργησε μια σημαντική πολιτιστική κληρονομιά στην Καλαμάτα δίνοντας ένα διαφορετικό αέρα στην πόλη.

Καλαμάτα

Πηγές:

  • https://el.wikipedia.org/wiki/Καλαμάτα#cite_note-papaxatzis2-5
  • http://www.in2life.gr/features/notes/article/288399/apo-poy-phran-to-onoma-toys-10-periohes-ths-elladas.html
  • http://www.kalamata.gr/perioxi/istoria.html
  • http://www.kalamata.gr/perioxi/poleodomia-arxitektoniki.html
  • http://kalamatain.gr/new/top-5-axiotheata-stin-kalamata/
  • https://greece.terrabook.com/el/messinia/page/kastro-kalamatas/
  • http://kalamatain.gr/new/agioi-apostoloi/
  • http://kalamatain.gr/new/top-5-axiotheata-stin-kalamata/
  • https://el.aegeanair.com/anakalypste/proorismoi/kalamata/

Σύνταξη κειμένου: Βασιλεία Ζάμπα

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου

Πεπεισμένη ότι θα ταξιδέψω σε όλον τον κόσμο βρίσκω τρόπο διαφυγής στη γραφή. Φοιτήτρια λογοθεραπείας στα Γιάννενα και ερωτευμένη με το θέατρο και τη φωτογραφία ανακαλύπτω τα θέλω μου.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

70s boho chic: Το trend που κάνει δυνατό comeback.

Το boho chic των 70s, εμπνευσμένο από την ανεπιτήδευτη αισθητική

Απόγνωση, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ: Μια χειριστική πρόζα

Το αριστούργημα του Ναμπόκοφ, Απόγνωση, συντίθεται με μια συγκλονιστική πρόζα