Το μοναστήρι της Παναγίας Φανερωμένης βρίσκεται στον λόφο νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας της Λευκάδας. Είναι ένα μέρος που έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά των Λευκαδιτών. Από το κέντρο της πόλης απέχει τρία χιλιόμετρα και βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον οικισμό του Φρυνίου. Στις μέρες μας αποτελεί πόλο έλξης για κάθε πιστό και είναι ένα από τα μέρη με την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στο νησί. Η Παναγία Φανερωμένη (ή «Κυρά» όπως συχνά αναφέρεται στο νησί) είναι πολιούχος και προστάτιδα της Λευκάδας και γιορτάζει ανήμερα του Αγίου Πνεύματος. Την ημέρα της εορτής Της, συρρέουν στον λόφο πλήθη προσκυνητών, από και εκτός Λευκάδας, για να τιμήσουν τη Χάρη Της. Το μοναστήρι είναι ανδρώο.
Το σημείο κατά την αρχαιότητα και η ίδρυση του μοναστηριού
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι βρισκόταν κατά την αρχαιότητα το Καλλιμάρμαρο της θεάς Αρτέμιδος. Πιθανολογείται ότι η ύπαρξη του μοναστηριού ξεκινά από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους. Το 63 μ.Χ., ο Απόστολος Παύλος περνάει από την περιοχή της Νικόπολης, στην σημερινή Πρέβεζα. Τρεις μαθητές του, ο Ακύλας, ο Σωσίων και ο Ηρωδίων, φτάνουν στο νησί και συγκεντρώνουν στο σημείο τούς κατοίκους της Λευκάδας. Οι μαθητές του Αποστόλου Παύλου κηρύττουν τον Χριστιανισμό στους κατοίκους. Κατά μία εκδοχή, όταν ο Ηρωδίων προσευχήθηκε στον Θεό, το είδωλο της Αρτέμιδος έπεσε κάτω και διαλύθηκε. Ο Σωσίων, λοιπόν, χειροτονήθηκε πρώτος επίσκοπος Λευκάδος και ίδρυσε το μοναστήρι.
Η έναρξη του μοναχισμού στο νησί και οι καταστροφές της μονής
Μετά την Α’ Οικουμενική Σύνοδο, το 332 μ.Χ., έφτασαν στην Λευκάδα πέντε Πατέρες, δύο εκ των οποίων εγκαταστάθηκαν στον ναό. Μεταξύ αυτών ήταν και ο τότε επίσκοπος Λευκάδας Αγάθαρχος. Επέκτειναν το μοναστήρι χτίζοντας τα πρώτα κελιά και έθεσαν τα θεμέλια για τον μοναχισμό στο νησί.
Στα επόμενα χρόνια, η Λευκάδα ήρθε αντιμέτωπη με πολλές κατακτήσεις. Οι συνέπειες τους ήταν τα αλλεπάλληλα χτυπήματα και οι καταστροφές τόσο στο νησί όσο και στην μονή. Το 1734 και ενώ το νησί βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Ενετών, χτίζεται ο κεντρικός ναός του μοναστηριού υπό την μορφή που διατηρείται έως σήμερα. Εκ των υστέρων, το 1886, δύο πυρκαγιές θα καταστρέψουν εξ ολοκλήρου τον ναό, με την επανακατασκευή του να έρχεται το 1887. Την ανακατασκευή του ανέλαβε ο Ευστράτιος Προσαλέντης, ενώ οι εικόνες φιλοτεχνήθηκαν το 1919 από τους αδερφούς Θωμά και Χριστόδουλο Ζωγράφο.
Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης και η ονομασία της
Τον 5ο μ.Χ. αιώνα, παραγγέλνεται η εικόνα της Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη. Η παράδοση αναφέρει ότι ο αγιογράφος που ανέλαβε να την φιλοτεχνήσει, ονομαζόμενος Κάλλιστος, δεν ήξερε τι μορφή και ονομασία να της δώσει. Τότε, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, η εικόνα παρουσιάστηκε σχεδιασμένη πάνω στο ξύλο και ο αγιογράφος προσέθεσε τα χρώματα. Το φαινόμενο αυτό θεωρήθηκε θαύμα, κι έτσι η εικόνα ονομάστηκε «Φανερωμένη».
Η θαυματουργή εικόνα της Φανερωμένης, λοιπόν, καταστράφηκε ύστερα από την καταστροφική πυρκαγιά το 1886. Η εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης που βρίσκεται σήμερα στον ναό, είναι αντίγραφο της παλιάς θαυματουργής εικόνας του Καλλίστου. Φιλοτεχνήθηκε το 1887 στο Άγιο Όρος από τον Ιερομόναχο Βενιαμίν Κοντράκη.
Η ριζική ανακαίνιση του μοναστηριού τα τελευταία χρόνια
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, έγινε γενική ανοικοδόμηση του μοναστηριού. Ύστερα από ενέργειες του τότε Μητροπολίτου Λευκάδος και Ιθάκης Νικηφόρου Δεδούση και του Ηγουμένου της Ι.Μ. Φανερωμένης Νικηφόρου Ασπρογέρακα, κατασκευάστηκε νέα πτέρυγα κελιών. Παράλληλα με την νέα πτέρυγα, κατασκευάστηκε ηγουμενείο, συνοδικό, βιβλιοθήκη και παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη.
Στον χώρο της μονής λειτουργεί εκκλησιαστικό μουσείο που ιδρύθηκε το 2006 με εκθέματα τοπικής εκκλησιαστικής τέχνης, έργα Επτανήσιων και Λευκαδίων καλλιτεχνών. Παράλληλα, από το 2011 λειτουργεί και το ναυτικό μουσείο του Νίκου Θάνου «Μορίνα».
Σήμερα, στον χώρο της μονής υπάρχουν: Το Καθολικό της, το Ηγουμενείο, το Συνοδικό, κτήρια κελιών και το αρχονταρίκι, βιβλιοθήκη με πάνω από 2000 βιβλία, το παρεκκλήσι του Οσίου Σιλουανού, το παρεκκλήσι του Οσιομάρτυρα Αγίου Ραφαήλ του Ιθακησίου, δύο μουσειακοί χώροι και βοηθητικοί χώροι.
Πηγές:
Μοναστήρια. Ανακτήθηκε από lefkada.gr/pages.asp?pageid=79&langid=1 (Τελευταία πρόσβαση: 26/11/2020).
Μονή Φανερωμένης Λευκάδας. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org/wiki/Μονή_Φανερωμένης_Λευκάδας (Τελευταία πρόσβαση: 26/11/2020).
Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης Λευκάδος. Ανακτήθηκε από monastiria.gr/iera-moni-faneromenis-leukada/ (Τελευταία πρόσβαση: 26/11/2020).
Μοναστήρι Φανερωμένης. Ανακτήθηκε από imli.gr/metropolis/monasteries/monastery_faneromenis/ (Τελευταία πρόσβαση: 26/11/2020).
Διαδρομές πίστης στη Λευκάδα: Το μοναστήρι της Φανερωμένης. Ανακτήθηκε από golefkas.gr/diadromes-pistis-sti-lefkada-monastiri-tis-faneromenis/ (Τελευταία πρόσβαση: 26/11/2020).
Βίντεο: «Λευκάδα: Ένα Νησί Όλο Ιστορία», Ζωγράφειο Λύκειο Κωνσταντινούπολης, Μάιος 2019.
Βίντεο: «Μητροπολίτης Λευκάδος και Ιθάκης Νικηφόρος: Ο Άνθρωπος που Διακρίθηκε για τον Βίο του», 3ο Μοναστικό Συνέδριο Ιεράς Μονής Φανερωμένης, Σεπτέμβριος 2018.
