Χαλάνδρι: Η πατρίδα του Ευριπίδη

Ο προορισμός μας αυτή την εβδομάδα, είναι εντός αττικής, σε ένα πανέμορφο προάστιο στα βόρεια, το Χαλάνδρι. Γενέτειρα πόλη του γνωστού τραγικού συγγραφέα ποιητή της αρχαιότητας, Ευριπίδη, εξελίσσεται στους αιώνες και φτάνει στο σήμερα μέσα από μια διαρκείς εξέλιξη. Πέρασα κοντά του πολλές ανέμελες εφηβικές στιγμές, και είναι μεγάλη μου τιμή που θα γράψω για την ιστορία του. Οι αναμνήσεις μου, μία-μία αρχίζουν να ξεπηδούν από το μυαλό μου, και σίγουρα θα με συντροφεύουν κατά την διάρκεια της ολοκλήρωσης του άρθρου. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, και ας γνωρίσουμε σιγά-σιγά την ιστορία του, ξεκινώντας από την αρχαιότητα θα φτάσουμε στο σήμερα.

Υπάρχουν πολλές θεωρίες για την ετυμολογία της ονομασίας του, αλλά γλωσσολογικά η λέξη Χαλάνδρι (χαλάδρι<χαράδρι) είναι υποκοριστικό της λέξης χαράδρα και οφείλετε στην αρχική μορφή του εδάφους στην περιοχή. Κατά τον Κλεισθένη, η σημερινή περιοχή του Χαλανδρίου, φαίνεται να άνηκε στον τότε αρχαίο αθηναϊκό δήμο Φλύας. Η ονομασία Φλύα προέρχεται από το ρήμα φλει που σημαίνει ευκαρπεί. Η περιοχή, μέσα από γραπτές πηγές, φαίνεται ότι είχε πρωτοκατοικηθεί από την προϊστορική ή πρωτοιστορική περίοδο. Η έκταση του ήταν ανάμεσα στα Τουρκοβούνια, την Πεντέλη, και τον Υμηττό. Τα πρώτα δείγματα εποικισμού φαίνεται ότι έγιναν κατά την περίοδο της χαλκοκρατίας (2.600-2.000) π.χ. αλλά και στην Υστεροελλαδική εποχή (1.550-1.110) π.χ. Στην κλασσική εποχή της αρχαιότητας η περιοχή γέννησε τον Ευριπίδη, τον Θεμιστοκλή και στις περιόδους των ρωμαϊκών και πρωτοχριστιανικών χρόνων η περιοχή ερημώνεται και λεηλατείται.

Φθάνοντας στην ίδρυση Ελληνικού κράτους, αποχώρησαν οι τούρκοι τσιφλικάδες και τα βοσκοτόπια μοιραστήκαν σε Έλληνες γεωργούς και κτηνοτρόφους. Λόγο της ομορφιάς του τοπίου εύποροι των Αθηνών αρχίζουν να αγοράζουν οικόπεδα και κτίζουν επαύλεις με πανέμορφους κήπους που δυστυχώς από το 1980 και μετά άρχισαν να εξαφανίζονται και στην θέση τους να κτίζονται πολυκατοικίες, πλέον σήμερα υπάρχουν πολύ λίγες. Στα πρώτα χρόνια το Χαλάνδρι άνηκε στον δήμο Αθηνών αλλά από το 1910 εφαρμόζεται το πρώτο σχέδιο πόλεως και το 1925 αναγνωρίζεται ως αυτόνομη κοινότητα και αποσπάται από τον δήμο Αθηνών. Με την μικρασιατική καταστροφή, όπως οι περισσότερες περιοχές της αττικής, δέχτηκε μεγάλο πληθυσμό προσφύγων. Στο πάρκο των οδών Ζαλοκώστα και Μικράς Ασίας υπάρχει μνημείο μικρασιάτικου ξεριζωμού ως ένδειξη σεβασμού. Την περίοδο εκείνη η βασική οικονομία βασίζονταν στην κτηνοτροφία και στις καλλιέργειες οπωροφόρων δέντρων.

Το Χαλάνδρι τότε ήταν ένα όνειρο, τα πανέμορφα αρχοντικά ήταν πνιγμένα μέσα στα πεύκα και στα πλατάνια με ένα κλίμα μοναδικό. Οι Αθηναίοι αρχίζουν να χρησιμοποιούν την περιοχή για παραθεριστικό κέντρο και πρωτοεμφανίζονται στην πλατεία Δούρου ταβέρνες, που άφησαν ιστορία.  Ενδεικτικά η Αστόρια, ο Μίμης, και ο Μίστος. Εδώ τραγουδούσαν οι γνωστοί τραγουδιστές της εποχής, Αττίκ και Νίκος Γούναρης. Στην λεωφόρο Κηφισιάς θα βρείτε προτομές τους. Την εποχή της γερμανικής από το 1941 και μέχρι το 1944 η περιοχή υποβαθμίζεται. Το Χαλάνδρι ήταν έδρα τάγματος της Βέρμαχτ καθώς λόγο της θέσης του αποτελούσε δίοδο των ανταρτών του ΕΛΑΣ από την Πεντέλη και την Πάρνηθα προς την Αθήνα. Την εποχή εκείνη το Χαλάνδρι συνδεόταν με τρένο με την Αθήνα κατά μήκος της λεωφόρου Παλαιολόγου εκεί που σήμερα βρίσκεται ο χώρος πράσινου της αγίας Άννας. Στα τέλη του ’50 ξηλώνεται το σιδηροδρομικό δίκτυο και η πρόσβαση πλέον γίνονταν οδικά.

Φθάνοντας στην μεταπολίτευση το κέντρο της Αθήνας έπρεπε να αντιμετωπίσει το κυκλοφοριακό πρόβλημα και το νέφος, με αποτέλεσμα πολλοί Αθηναίοι να μετακομίζουν στην περιοχή του Χαλανδρίου. Αρχίζουν να κόβονται περισσότερα δέντρα, να γκρεμίζονται αρχοντικά, τα ιστορικά ταβερνάκια κλείνουν και όλα αυτά για να δημιουργηθούν πολυκατοικίες και πολυκαταστήματα με αποτέλεσμα να χάνεται ο παλαιός χαρακτήρας της περιοχής. Σήμερα το Χαλάνδρι έχει καταφέρει και έχει δημιουργήσει ένα ισχυρό εμπορικό προορισμό. Έχουν δημιουργηθεί πεζόδρομοι που φιλοξενούν καταστήματα που βρίσκεις σχεδόν όλες τις γνωστές φίρμες και επιπλέον έχουν δημιουργηθεί πεζόδρομοι που φιλοξενούν αρκετά μαγαζιά για να περάσεις την ώρα σου είτε πίνοντας ένα καφέ ή ποτό, είτε τρώγοντας σε μια ποικιλία εστιατορίων. Στην περιοχή του τρίγωνου της Αγίας Βαρβάρας υπάρχει η συνοικία Σίδερα από τους παλαιότερους οικισμούς του Χαλανδρίου, που μπορείτε να δείτε ακόμα ιστορικές κατοικίες.

Ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής είναι η ρεματιά Πεντέλης-Χαλανδρίου, που δημιουργείται από τον ποταμό Καλαμά που πηγάζει από την Πεντέλη. Η ρεματιά είναι το καμάρι της περιοχής, στις όχθες του μπορείς να βρεις μια πλούσια βλάστηση με μεσογειακό χαρακτήρα. Εντός της ρεματιάς υπάρχει το Ευριπίδειο θέατρο, που το καλοκαίρι πραγματοποιούνται πολλές μουσικές και θεατρικές εκδηλώσεις. Στην οδό Ολύμπου υπάρχει ένα πολύ όμορφο πάρκο, που τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να παίξουν και να περπατήσουν στα όμορφα δρομάκια γεμάτα δέντρα. Χαρακτηριστικές και οι δυο βασικές του πλατείες, η πλατεία Δούρου και η πλατεία Ελευθερωτών. Είναι σημεία αναφοράς για τους κατοίκους όλων των ηλικιών που συναντιούνται είτε για να διασκεδάσουν είτε για να περπατήσουν. Στην πλατεία Ελευθερωτών θα συναντήσετε την πανέμορφη εκκλησία του Άγιου Νικολάου και Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης. Θεμελιώθηκε το 1862 και στέκει στον πιο όμορφο σημείο της πλατείας.

Κατά την επίσκεψη σας στο Χαλάνδρι δεν πρέπει να ξεχάσετε να δείτε την Παναγία την Μαρμαριώτισσα. Βρίσκεται στην περιοχή Κάτω Χαλάνδρι και πήρε το όνομά της από τους τοίχους της, που είναι κατασκευασμένοι από το πεντελικό μάρμαρο. Χρονολογείται στην Υστερορωμαίκη Πρώιμη Βυζαντινή Περίοδο. Αρχικά ήταν ρωμαϊκό μαυσωλείο αλλά κατά τους χριστιανικούς χρόνους έγινε εκκλησία. Ο ναός είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική και παλαιότερες εικόνες ανήκουν στον 17^ο αιώνα. Το πάτωμα της εκκλησίας βρίσκεται μερικά μέτρα από το επίπεδο του εδάφους και η οροφή του είναι πιο εμφανής από το εσωτερικό του ναού. Σημαντικός πολιτιστικός χώρος το Αετοπούλειο. Κληροδότημα της παιδαγωγού Καλλιόπης Μουστάκα-Αετοπούλου. Συμβάλλει στην πολιτιστική δραστηριότητα της πόλης, οργανώνοντας εκθέσεις και διεξάγοντας επιστημονικές έρευνες. Στο κέντρο στεγάζεται και η δημοτική βιβλιοθήκη. Στην πολιτιστική ταυτότητα της πόλης βοηθούν και γνωστές γκαλερί όπως η γκαλερί Χρυσόθεμις, Περί τέχνης, Manifactura.

Σημαντική η παρουσία και του ιδρύματος Πέτρου Ζήση, που προσπαθεί να διασώσει και να διαδώσει την πολιτιστική και μουσικοχορευτική κληρονομιά μας. Οι εκδηλώσεις του αφήνουν ιστορία και η αγάπη τους για την παράδοση είναι εμφανής. Το Χαλάνδρι είναι ένας όμορφος τόπος να ζεις και να κινείσαι. Το αστικό περιβάλλον συνυπάρχει με το φυσικό, και το εμπορικό του κέντρο, με τους χώρους διασκέδασης και τα μαγαζιά σε κάνουν να θέλεις να βρίσκεσαι πάντα εκεί, χωρίς να έχεις την ανάγκη να μετακίνησαι σε άλλες περιοχές. Τα εφηβικά μου χρόνια είχαν μια δόση ανεμελιάς και χαίρομαι, που μετά από τόσα χρόνια μπορώ να την βρισκω ακόμα. Κάτι λίγο οι άνθρωποι, κάτι λίγο η ίδια η ζωντανοί ρυθμοί του με κάνουν να έχω το Χαλάνδρι στην καρδιά μου.

Πηγές:

• wikipedia
• lifo.gr

Σύνταξη κειμένου: Δημοσθένης Ζιούλας

Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου