Πιότρ Τσαϊκόφσκι: Μια μουσική μεγαλοφυία

Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι. Ίσως ο πιο διάσημος Ρώσος συνθέτης. Ο δημιουργός του μοναδικού έργου «Η λίμνη των κύκνων» (1890) και του υπέροχου «Καρυοθραύστη» (1892). Ένας ευαίσθητος καλλιτέχνης που έζησε τον 19^ο αιώνα στη Ρωσία, σημάδεψε με τα έργα του την κλασσική μουσική και δικαίως έχει μια περίοπτη θέση στο μουσικό Πάνθεο.

Λίγα λόγια για τα πρώτα του χρόνια

Ο Τσαϊκόφσκι γεννήθηκε στο Βοτκίνσκ, μια μικρή πόλη της Ρωσίας, 600 μίλια ανατολικά της Μόσχας, στις 7 Μαΐου το 1840. Η οικογένεια του ήταν εύπορη. Ο πατέρας του με καταγωγή από την Ουκρανία, ήταν διευθυντής εργοστασίου μετάλλων και η μητέρα του με καταγωγή από  Γαλλία και Γερμανία, είχε λάβει εξαιρετική εκπαίδευση πριν παντρευτεί. Ήταν το δεύτερο από τα έξι παιδιά της οικογένειας. Η μουσική του παιδεία ξεκίνησε από τα 5 του χρόνια με μαθήματα πιάνου, με την Mariya Palchikova,  ενώ λόγω της Γαλλίδας νταντάς του, Fanny, που ήταν ιδιαίτερα δεμένος, μιλούσε από τα έξι του αγγλικά και γερμανικά.

Στα δέκα του χρόνια, τον έγραψαν σε ένα πολύ καλό σχολείο στην Αγία Πετρούπολη, με απώτερη κατεύθυνση σπουδών τη Νομική σχολή. Ο Τσαϊκόφσκι πέρασε εννέα χρόνια στο οικοτροφείο της Σχολή της Νομικής (1850-1859). Ο θάνατος της μητέρας του τον Ιούνιο του 1854, από χολέρα, ήταν κάτι που τραυμάτισε ιδιαίτερα τον ευαίσθητο έφηβο.

Από τα αδέρφια του η μεγάλη του αγάπη ήταν η Αλεξάνδρα και τα δίδυμα και μικρότερα Μόντεστ και Ανατόλι. Η Αλεξάνδρα ανέλαβε το ρόλο της υπεύθυνης του νοικοκυριού και των διδύμων όταν πέθανε η μητέρα του. Ο Μόντεστ ήταν αυτός που στο μέλλον ασχολήθηκε με τη βιογραφία του Τσαϊκόφσκι.

Ο δρόμος προς την δημιουργία και την αναγνώριση

Αν και σπούδαζε Νομική η μοναδική του αγάπη ήταν η μουσική. Τα τελευταία δύο χρόνια στη σχολή κάνει τις πρώτες του απόπειρες πάνω στη σύνθεση και γράφει την όπερα (Hyperdola), ένα βαλς και το τραγούδι Mezza note. Στα 21 του γράφεται στο ωδείο της Αγίας Πετρούπολης και ξεκινάει η σοβαρή του ενασχόληση με τη μουσική.  Ο διευθυντής του ωδείου, Άντον Ρουμπινστάιν, έγινε καθοδηγητής του. Ολοκληρώνει τις σπουδές του έχοντας πτυχίο στη σύνθεση και την ενορχήστρωση.  Το 1866 μετά από τη μεσολάβηση του αδερφού του και συστάσεις από τον Ρουμπινστάιν, ξεκίνησε να εργάζεται σαν δάσκαλος αρμονίας στο ωδείο της Μόσχας.

Το 1866 γνωρίζει τον ηθοποιό και βαρύτονο Λαζάρι που τον συστήνει σε όλους τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Μόσχας. Τον φέρνει σε επαφή με τον διευθυντή ρεπερτορίου για τα θέατρα της Μόσχας, Βλαντιμίρ Μπεγκίτεφ και γνωρίζει το γιο της συζύγου του, Βλαντιμίρ Σιλόφσκι. Αυτός έμελλε να είναι ένας από τους μεγάλους έρωτες του συνθέτη.

Αρχίζει πλέον να συναναστρέφεται με την υψηλή κοινωνία και τα μέλη της Αυτοκρατορικής οικογένειας. Ταξιδεύει πολύ συχνά στο εξωτερικό , όχι μόνο για να ηρεμήσει και να γράψει, αλλά και για να παραβρεθεί σε πρεμιέρες των έργων του. Η Τρίτη του συμφωνία κάνει πρεμιέρα το 1875 στη Βοστώνη και η φήμη του Τσαϊκόφσκι αρχίζει να απλώνεται και στην Ευρώπη. Επισκέπτεται την Αμερική, εμφανίστηκε και στη Νέα Υόρκη στα εγκαίνια του Carnegie Hall με αποκορύφωμα το 1893 την ανακήρυξη του ως επίτιμος διδάκτορας του Καίμπριτζ.

Στη Ρωσία δε, λατρεύτηκε από όλους και θεωρούνταν εθνικός θησαυρός!

Ο άνθρωπος Τσαϊκόφσκι

Μεγάλωσε κι έζησε σε μια εποχή που δεν μπορούσε να ζήσει όπως ακριβώς ήθελε και συχνά φλέρταρε με την κατάθλιψη. Οι φήμες πολλές και αδιάφορες βέβαια όσον αφορά τη μουσική του μεγαλοφυΐα.

Το 1877 για να αποτρέψει τις φήμες που υπήρχαν για την ομοφυλοφιλία του, παντρεύτηκε για τρεις μήνες μια φανατική του θαυμάστρια, την Αντωνίνα Μιλιούκοβα. Την ίδια χρονιά θα ξεκινήσει να αλληλογραφεί με την Ναντέζντα φον Μεκ, μία πλούσια χήρα, προστάτιδα των τεχνών, που θα γίνει χορηγός του για τα επόμενα 13 χρόνια με 6000 ρούβλια κάθε χρόνο. Τη συγκεκριμένη γυναίκα δεν τη συνάντησε ποτέ και αυτός ήταν ένας όρος που είχε θέσει η ίδια από την πρώτη τους επαφή.

Είχε επίσης τη φήμη ενός εξαιρετικά μοναχικού και ντροπαλού ανθρώπου. Ερωτευόταν παράφορα και πάλευε με τα πάθη του χωρίς επιτυχία, πράγμα που τον οδηγούσε όμως στη δημιουργία αριστουργηματικών συνθέσεων.

Ο Τσαϊκόφσκι υποστήριζε σθεναρά ότι η σύνθεση μουσικής, πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν μία τέχνη που πρώτα απ’ όλα πρέπει να αποφέρει εισόδημα στο δημιουργό. «Ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, ο Σούμπερτ, ο Μέντελσον και ο Σούμαν συνέθεσαν τα αθάνατα έργα τους με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ένας τσαγκάρης φτιάχνει τις μπότες του – δηλαδή μέρα με τη μέρα και ως επί το πλείστον κατά παραγγελία», έγραψε.

Το έργο του μεγάλου συνθέτη

Συνολικά ο Τσαϊκόφσκι λέγεται ότι έγραψε 169 έργα. Συμφωνίες, όπερες, μπαλέτα, κονσέρτα, καντάτες, συμφωνικά ποιήματα και τραγούδια, . Οι τρεις τελευταίες συμφωνίες του, κυρίως η έκτη, η λεγόμενη “Παθητική” είναι οι γνωστότερες, ενώ συνέγραψε επίσης κονσέρτα για πιάνο, για βιολί, εισαγωγές για ορχήστρα και συνολικά έντεκα όπερες.

Μερικά από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά του έργα είναι:

• Overture (1882)
• Marche Slave (1876)
• Όχι μόνο η μοναχική καρδιά (1869)
• Ο Καρυοθραύστης (μπαλέτο) (1891)
• Ορχηστρική Σουίτα Νο. 1 (1878)
• Ορχηστρική Σουίτα Νο. 2 (1883)
• Ορχηστρική Σουίτα Αρ. 3 (1884)
• Ορχηστρική Σουίτα Νο. 4 (1887)
• Pezzo Capriccioso (1889)
• Συναυλία Πιάνο Νο. 1 (1875)
• Συναυλία Πιάνο Αρ. 2 (1880)
• Πιάνο Τρία (1881)
• Ρωμαίος και Ιουλιέτα (1870-1880)
• Σερενάτα για χορδές (1880)
• Η Νυχτερινή Ομορφιά (μπαλέτο) (1889)
• Λίμνη των Κύκνων(μπαλέτο) (1875)
• Η Τρικυμία (1873)
• Η θύελλα (1864)
• Παραλλαγές σε ένα ροκοκό θέμα (1870)
• Συναυλία βιολιού (1878)

Το τέλος του Τσαϊκόφσκι

Παρόλο που γνώρισε μεγάλη επιτυχία στη ζωή του, ο Τσαϊκόφσκι δεν είχε ένα δικό του σπίτι. Πάντα έμενε σε φίλους ή σε διάφορα ξενοδοχεία. Δύο χρόνια πριν φύγει από τη ζωή, αποφάσισε να νοικιάσει  σπίτι σε ένα ήσυχο μέρος έξω από τη Μόσχα, το Κλιν.

Ο θάνατος του ήρθε ξαφνικά στις 6 Νοεμβρίου του 1893 και τα ερωτήματα πολλά. Η κηδεία του καλύφτηκε εξ ολοκλήρου από τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Γ’, που ήταν προστάτης του και του είχε χορηγήσει και μία καλή κρατική σύνταξη.

Ποια ήταν η αιτία; Χολέρα, αλκοόλ, αυτοκτονία, υποκινούμενη αυτοκτονία; Ειπώθηκαν πολλά αν και τα τελευταία χρόνια η επικρατέστερη αιτία είναι η αρρώστια. Ποτέ του δεν μπόρεσε να συμφιλιωθεί με την ομοφυλοφιλία του. Πως θα μπορούσε άλλωστε σε μια Ρωσία που, αν και υπήρχε μεγάλη ανοχή στους κύκλους που κινούνταν, η ομοφυλοφιλία ήταν ποινικό αδίκημα;

Ο Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι μπορεί να πέθανε αλλά η μουσική του παραμένει ζωντανή όσα χρόνια κι αν περάσουν.

Ο τάφος του βρίσκεται στην Αγία Πετρούπολη, στο κοιμητήριο Τίκβιν και το σπίτι του στο Κλιν είναι μουσείο αφιερωμένο στο μεγάλο συνθέτη.

Στην πραγματικότητα οι πληροφορίες για τη ζωή του, είναι περιττές. Ας αφεθούμε  στη μαγεία της μουσικής του, μήπως και μπορέσουμε έστω και λίγο να ζήσουμε αυτά που ένιωθε…Απλά μαγικός!

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:

Pyotr Tchaikovsky. Ανακτήθηκε από www.moscovery.com (τελευταία πρόσβαση 3/11/2022)

Tchaikovsky. Ανακτήθηκε από alchetron.com (τελευταία πρόσβαση 3/11/2022)

Pyotr Ilyich Tchaikovsky. Ανακτήθηκε από cmuse.org/ (τελευταία πρόσβαση 3/11/2022)

Tchaikovsky. Ανακτήθηκε από en.tchaikovsky-research.net (τελευταία πρόσβαση 3/11/2022)