«Ο Μεγάλος Δικτάτωρ»: Όταν μίλησε ο Τσάρλι Τσάπλιν

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: httptheatrecomments.weebly.com

«Ο Μεγάλος Δικτάτωρ» είναι η πρώτη ομιλούσα ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν. Σε μια εποχή που ο ναζισμός και ο φασισμός κυριαρχούσαν στην υφήλιο και οι κραυγές του Αδόλφου Χίτλερ είχαν σκεπάσει κάθε φωνή, ο μέχρι τότε «βωβός» Τσάρλι Τσάπλιν δεν άντεχε να μένει άλλο σιωπηλός:

«Ακόμα κι αυτή τη στιγμή, η φωνή μου φτάνει στα αυτιά εκατομμυρίων ανθρώπων, απελπισμένων γυναικών, παιδιών, που είναι θύματα ενός συστήματος που ξέρει μόνο να βασανίζει και να φυλακίζει αθώους ανθρώπους. Σε αυτούς που με ακούνε, λέω: Μην απελπίζεστε {…} Μην υπακούτε στους αγροίκους, που σας περιφρονούν και σας σκλαβώνουν, που σας δυναστεύουν τις ζωές. Ανθρώπους που σας λένε τι να κάνετε, τι να σκεφτείτε και τι να νιώσετε! Που σας μεταμορφώνουν σε κοπάδι, σε κρέας για τα κανόνια. Μην υποχωρείτε μπροστά σε αυτά τα εκφυλισμένα όντα, στους εγκέφαλους και τις καρδιές των μηχανών! Δεν είστε ούτε μηχανές, ούτε κοπάδι. Είστε άνθρωποι! Φέρετε την αγάπη της ανθρωπότητας μέσα στις καρδιές σας».

Τσάρλι Τσάπλιν, «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ»

«Ο Μεγάλος Δικτάτωρ»
Πηγή εικόνας: aworldoffilm.com

Όταν ο Τσάρλι Τσάπλιν έγινε «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ» και η φωνή του ακούστηκε παντού

«Ο Μεγάλος Δικτάτορας» είναι η πρώτη ηχητική – ομιλούσα ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν. Είναι μια αμερικάνικη τραγική κωμωδία, μέσω της οποίας ασκήθηκε σκληρή κριτική στα ολοκληρωτικά καθεστώτα του φασισμού και του ναζισμού, σατιρίζοντας ανελέητα τους εκφραστές τους, όπως ο Αδόλφος Χίτλερ και ο Μπενίτο Μουσολίνι. Ο σπουδαίος Βρετανός κωμικός Τσάρλι Τσάπλιν είναι ο δημιουργός και ο πρωταγωνιστής της ταινίας. Ο ίδιος είχε αναλάβει εξ ολοκλήρου την παραγωγή και την σκηνοθεσία. Η ταινία γράφτηκε το 1940 και έκανε πρεμιέρα στις 15 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς σημειώνοντας τεράστια επιτυχία, αφού κατάφερε να εξευτελίσει και να καταδικάσει έντονα και με τον καλύτερο τρόπο τους Ναζί, τον φασισμό και τον αντισημιτισμό.

Advertisements
Ad 14
Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: theatrecomments.weebly.com

Την εποχή που γυρίστηκε η ταινία, ο Τσάπλιν ήταν ο μοναδικός καλλιτέχνης που γύριζε ακόμη βωβές ταινίες, οι οποίες όμως είχαν αρχίσει να γίνονται πλέον αναχρονιστικές. Έτσι, «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ», πέραν από το περιεχόμενο και το μήνυμα που έφερε ως ταινία, έκανε τεράστια αίσθηση και για το γεγονός, ότι το ευρύ κοινό άκουγε για πρώτη φορά την φωνή του αγαπημένου του «Σαρλό», του διασημότερου κινηματογραφικού χαρακτήρα που υποδύθηκε ο Τσάπλιν.

Όταν η ταινία έκανε πρεμιέρα, στις πρώτες μέρες του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούσαν ακόμη ειρήνη με τη ναζιστική Γερμανία και οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν ουδέτερες. Η δημοφιλία και η επιτυχία της ταινίας ήταν τεράστιες και «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ» έγινε εμπορικά η πιο επιτυχημένη ταινία του Τσάπλιν. Οι σύγχρονοι κριτικοί του κινηματογράφου έχουν χαρακτηρίσει την ταινία ως ιστορικά σημαντική, μια από τις μεγαλύτερες κωμωδίες που έχουν γυριστεί ποτέ και ένα από τα σημαντικότερα έργα σάτιρας. Ο μονόλογος του Τσάπλιν, στο τέλος του φιλμ, αποτελεί κορυφαία στιγμή του κινηματογράφου και συχνά αναφέρεται ως ο συγκλονιστικότερος, ίσως, μονόλογος στην ιστορία του κινηματογράφου και ο πιο συγκινητικός ηχογραφημένος λόγος του 20ού αιώνα.

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: filmfanatic.org

Το 1997, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, επέλεξε η συγκεκριμένη ταινία να καταχωρηθεί και να διατηρηθεί στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών ως «πολιτισμικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική». Η σπουδαιότερη ταινία του Τσάπλιν ήταν υποψήφια για πέντε βραβεία Όσκαρ: Εξαιρετικής παραγωγής, καλύτερου σεναρίου, καλύτερου ηθοποιού, καλύτερου Β ‘ ανδρικού ρόλου και καλύτερης μουσικής.

Διαβάστε επίσης  Καραβάτζιο: Επαναστάτης στην τέχνη και τη ζωή

Στην αυτοβιογραφία του, που εκδόθηκε το 1964, ο Τσάπλιν δήλωσε, ότι δεν θα μπορούσε να είχε γυρίσει την ταινία, αν γνώριζε την πραγματική έκταση των φρικαλεοτήτων των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης εκείνη την εποχή, αν γνώριζε την αληθινή διάσταση της ναζιστικής θηριωδίας «δε θα μπορούσε να αστειευτεί με τη φονική της παράνοια».


Ο Χίτλερ και ο Χίνκελ

Η ιδέα για την δημιουργία της ταινίας προήλθε από έναν φίλο του Τσάρλι Τσάπλιν, όταν του δήλωσε πως μοιάζει καταπληκτικά στον Αδόλφο Χίτλερ. Η ομοιότητά τους, εμφανισιακά, βρίσκεται κυρίως στο χαρακτηριστικό μουστάκι των δύο αντρών. Αυτή η συζήτηση μεταξύ των δύο φίλων ήταν και η στιγμή έμπνευσης για τον μεγάλο κωμικό, ο οποίος βλέποντας ταυτόχρονα την ρατσιστική και εθνικιστική πολιτική του Γερμανού δικτάτορα θέλησε να του «επιτεθεί» μέσω της τέχνης.

Όταν ξεκίνησε η παραγωγή της ταινίας, το 1937, τίποτα σχεδόν δεν προμήνυε τα όσα φρικτά και απάνθρωπα θα ακολουθούσαν εξαιτίας της πολιτικής του Χίτλερ και του ναζισμού. Ο Τσάρλι Τσάπλιν δουλεύοντας τον ρόλο του δικτάτορα Χίνκελ, μιμούμενος τον Χίτλερ στην ουσία, ένιωθε μέρα με τη μέρα όλο και πιο άσχημα, πιο άβολα, μαθαίνοντας της τραγικές εξελίξεις στην Ευρώπη.

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: democracyforum.blogspot.com

Όταν το 1940 η ταινία κυκλοφόρησε επίσημα, ο Χίτλερ απαγόρευσε την προβολή της στις χώρες που βρισκόταν υπό το καθεστώς του, η ταινία όμως συζητιόταν τόσο πολύ και είχε τόσο μεγάλη επιτυχία, που ενέτεινε την περιέργεια του ίδιου του δικτάτορα ο οποίος θέλησε να την δει, κι έτσι παρήγγειλε μια κόπια, η οποία του παραδόθηκε από την Πορτογαλία. Όταν ο Τσάπλιν έμαθε αυτό το γεγονός δήλωσε: «Θα έδινα τα πάντα για να μάθω τι σκέφτηκε για την ταινία». Ο διάσημος κριτικός κινηματογράφου Αντρέ Μπαζέν γράφει για τον Τσάρλι Τσάπλιν και την ταινία του:

«Η επιτυχία του Σαρλό (του Αλητάκου) είχε πολλούς μιμητές. Κυρίως εφήμερους, αλλά κι έναν που η δημοτικότητά του δεν σταματούσε να αυξάνει από το 1932 και μετά. Αυτός δεν ήταν άλλος από τον Αδόλφο Χίτλερ, που σκόπιμα ή άθελά του έκλεψε τον τσαπλινικό μύστακα! Τι κάνει ο Σαρλό; Σκοπεύει να το ξανακερδίσει πίσω. Αλλά πώς, καθώς με τον καιρό το μουστάκι α λα Σαρλό έχει καταντήσει μουστάκι α λα Χίτλερ. Έτσι λοιπόν γίνεται Χίνκελ. Στην ουσία ένας συμπυκνωμένος Χίτλερ. Μας παρουσιάζει μια μαριονέτα, ένα νευρόσπαστο, αλλά από το μουστάκι, το χρώμα των μαλλιών, τον θυμό, τη σκληρότητα, την παραφροσύνη του, αναγνωρίζουμε τον Χίτλερ. Ο Τσάπλιν κλέβει όλη την περσόνα του δικτάτορα και ως κύριος της ύπαρξης Χίτλερ, τον μηδενίζει. Όλα αυτά για ένα μουστάκι; Κι όμως, θα ήταν αδύνατον να δημιουργηθεί ο Δικτάτορας αν είχαμε έναν Χίτλερ αγένιο ή αν ψαλίδιζε το μουστάκι του α λα Κλαρκ Γκέιμπλ. Στην περίπτωση αυτή, όλη η τέχνη του Τσάπλιν δεν θα είχε κατορθώσει τίποτα, μιας κι ένας Τσάπλιν χωρίς μουστάκι θα έπαυε να είναι ο Σαρλό. Αλλά κι ο Χίνκελ είναι περισσότερο γέννημα του Χίτλερ από όσο του Τσάπλιν. Η περίπτωση Χίνκελ, όμως, στηρίζεται στις μαγικές ιδιότητες που έχει αυτό το τριχωτό καλαμπούρι. Ούτε το ταλέντο του μίμου, ούτε η ίδια η μεγαλοφυία του Τσάπλιν ήσαν αυτά που τον εξουσιοδότησαν να γυρίσει τον Δικτάτορα. Τίποτ’ απ’ όλα αυτά, μόνο το μουστάκι. Ο Σαρλό περίμενε την κατάλληλη στιγμή και ήξερε πώς να πάρει πίσω το έχει του».

Πηγή εικόνας: iqtrivia.com.au

Η πλοκή της ταινίας

Ο Τσάπλιν υποδύεται έναν φτωχό Εβραίο κουρέα που ζει στη φανταστική χώρα Τομανία. Στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου βρίσκει έναν αξιωματικό της πολεμικής αεροπορίας να είναι πεσμένος δίπλα στο αεροπλάνο του, σοβαρά τραυματισμένος και τον σώζει από τον θάνατο. Ο αξιωματικός και ο κουρέας επιβιβάζονται στο αεροπλάνο για να διαφύγουν από τα πυρά, το αεροπλάνο όμως καταπέφτει και ο κουρέας τραυματίζεται στο κεφάλι και παθαίνει αμνησία. Μετά από την πολύ μακρά νοσηλεία του στο νοσοκομείο των βετεράνων επιστρέφει στη γειτονιά και το κουρείο του, έχοντας την αίσθηση ότι λείπει λίγες μέρες, όμως έχουν περάσει είκοσι ολόκληρα χρόνια και η χώρα του, η Τομανία έχει ριζικά αλλάξει και βρίσκεται στην αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Διαβάστε επίσης  Ιστορίες από αποτρόπαια εγκλήματα που έγιναν στην Ελλάδα (μέρος 3ο)

Τον ίδιο καιρό, ο αξιωματικός που κάποτε είχε σώσει ο κουρέας, έχει γίνει ο Μεγάλος Δικτάτορας, Αντενόιντ Χίνκελ κι έχει κατακτήσει την εξουσία με τακτικές και ύφος παντοκράτορα ενώ προετοιμάζει τον λαό και τον στρατό του για την απόλυτη κυριαρχία της Αρίας φυλής στην υφήλιο, χρησιμοποιώντας ρητορική μίσους και προπαγάνδα. Ταυτόχρονα διώκει τους Εβραίους σκληρότερα από ποτέ, για να εκδικηθεί, καθώς ο μεγάλος Εβραίος τραπεζίτης Χέρμαν Επστάιν, αρνήθηκε να του δανείσει χρήματα για την χρηματοδότηση των στρατιωτικών δυνάμεων.

Μια μέρα ο κουρέας βλέπει έξω από το κατάστημά του γραμμένη τη λέξη «Εβραίος» και στρατιώτες αρχίζουν να τον τρομοκρατούν. Μπερδεμένος καθώς είναι από την αμνησία αδυνατεί να καταλάβει τι συμβαίνει, κι έτσι αντιστέκεται και συλλαμβάνεται. Μαζί με την Χάνα, με την οποία είναι ερωτευμένος, ο κουρέας, και ένας φίλο του, δραπετεύουν και κρύβονται σε γκέτο όμως σύντομα συλλαμβάνονται ξανά, εκτός από την Χάνα, η οποία διαφεύγει, και βρίσκονται έγκλειστοι σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: theatrecomments.weebly.com

Λίγο αργότερα ο Χίνκελ ετοιμάζεται να εισβάλει στην διπλανή χώρα Όστερλιχ, όπου γι’ αυτό τον λόγο έχει μια πολύ μεγάλη διαμάχη με τον δικτάτορα της χώρας Μπακτιρία, Μπενζίνο Ναπαλόνι -ρόλος με τον οποίο σατιρίζει ο δημιουργός τον Μπενίτο Μουσολίνι- για το ποιος θα κατακτήσει το Όστερλιχ. Ο Χίνκελ κερδίζει σε αυτή την διαμάχη και εισβάλει στο Όστερλιχ. Η Χάνα όπου είχε διαφύγει με την οικογένειά της στην νεοκατακτημένη από τον Χϊνκελ χώρα βρίσκεται πλέον παγιδευμένη και μαθαίνοντας ο κουρέας αυτό το άσχημο νέο, δραπετεύει με τον φίλο του από το στρατόπεδο συγκέντρωσης, αφού προηγουμένως έχουν κλέψει στολές από τον εχθρό.

Ντυμένοι και οι δύο ως Χίνκελ, καταφέρνουν να βρεθούν στα σύνορα στο Όστερλιχ. Την ημέρα που καταφθάνουν στην κατακτημένη χώρα ετοιμάζεται παρέλαση για την νίκη του κατακτητή Χίνκελ, ο ίδιος όμως ο δικτάτορας βρίσκεται σε κυνήγι πάπιας και δεν έχει επιστρέψει. Ο κουρέας αναγνωρίζεται στο πλήθος ως Χίνκελ από τους συνεργάτες του που τον αναζητούν, λόγω της καταπληκτικής ομοιότητάς τους, και οδηγείται σε ένα βάθρο όπου, σύμφωνα με το πρόγραμμα, πρέπει να βγάλει λόγο. Ο Κουρεάς ακολουθεί, καθώς δεν υπάρχει άλλος τρόπος να σώσει την ζωή του έτσι όπως ήρθαν τα πράγματα.

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: theatrecomments.weebly.com

Τον ανακοινώνουν να ανέβει στο πόντιουμ και εκεί βρίσκει το θάρρος και οδηγείται στο να κάνει μια παθιασμένη παράκληση από καρδιάς για αδελφότητα και καλή θέληση, ενθαρρύνοντας τους στρατιώτες να πολεμήσουν για την ελευθερία και όχι τη σκλαβιά, λέγοντας «Λυπάμαι, αλλά δεν θέλω να είμαι αυτοκράτορας». Στη συνέχεια, απευθύνει ένα μήνυμα ελπίδας στην αγαπημένη του Χάνα: «Κοίτα ψηλά, Χάνα. Στην ψυχή του ανθρώπου δόθηκαν φτερά και τελικά άρχισε να πετάει. Πετάει στο ουράνιο τόξο, στο φως της ελπίδας, στο μέλλον, το ένδοξο μέλλον που ανήκει σε εσάς, σε μένα και σε όλους μας». Η Χάνα, ταυτόχρονα, ακούει τη φωνή του αγαπημένου της κουρέα στο ραδιόφωνο και με το πρόσωπό της να λάμπει από χαρά και το φως του ήλιου λέει στους συντρόφους της: «Ακούστε!»

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: www.monopoli.gr

Η εξαιρετική και ιστορική ερμηνεία του Τσάρλι Τσάπλιν

«Ο Μεγάλος Δικτάτωρ» γυρίστηκε το 1939, όπως προαναφέρθηκε, μόλις στην αυγή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όταν κυκλοφόρησε στις αίθουσες το 1940, οι Ναζί είχαν μόλις κατακτήσει τη Γαλλία και μάλιστα λέγεται ότι η πρεμιέρα της ταινίας στο Λονδίνο πραγματοποιήθηκε εν μέσω βομβαρδισμών.

Διαβάστε επίσης  Μπαρτσελόνα: «Κάτι παραπάνω από μια ομάδα»

Ο Τσάπλιν ήξερε αρκετά για τον Χίτλερ, αλλά δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί πόσο προφητικό θα ήταν το σενάριό του, που σατίριζε τη γελοιότητα αυτής της τρέλας που έζησε η ανθρωπότητα, και πως θα προέβλεπε χωρίς να το γνωρίζει, την παράνοια ενός τόσο επικίνδυνου φασίστα. Δεν θα περίμενε, ίσως, ότι ο διωγμός των Εβραίων που περιγράφεται στην ταινία του, θα έφτανε να γίνει το ολοκαύτωμα του Άουσβιτς, και όχι μόνο. Δεν θα περίμενε ότι η πραγματικότητα θα ξεπερνούσε κατά πολύ, ότι ο ίδιος, ίσως, θεώρησε υπερβολικό στην ταινία του.

Αυτό που ήξερε καλά ο Τσάπλιν, ήταν ότι οι Ες Ες τον νόμιζαν για Εβραίο, ενώ δεν ήταν, κι είχαν απαγορεύσει τις ταινίες του στη Γερμανία και αλλού. Επίσης γνώριζε ότι, κατά μεγάλη ειρωνεία, είχε γεννηθεί με 4 μέρες διαφορά από τον Αδόλφο Χίτλερ και ότι οι γελοιογράφοι, σε όλο τον κόσμο, σατίριζαν τον Χίτλερ με σκίτσα που τόνιζαν την ομοιότητά του με τον δικό του Σαρλό, τον αγαπημένο τους αλητάκο, τον ρόλο με τον οποίο ταυτίστηκε ο ηθοποιός και αγαπήθηκε παγκοσμίως.

Πηγή εικόνας: www.amazon.com

Η ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν, «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ», είναι ένα αριστούργημα, αναμφίβολα, και αριστουργηματική είναι και η ερμηνεία του ίδιου, στον διπλό του ρόλο, του κουρέα και του μεγάλου δικτάτορα Χίνκελ. Οι κινήσεις του μπαλετικές κι άλλοτε κοφτές και αδίστακτες αποδίδουν απόλυτα και επιτυχημένα αυτό που ήθελε να εκφράσει και να δείξει: την παράνοια του πολέμου, και κυρίως αυτών που τον προκαλούν. Νάρκισσοι ηγεμόνες, αχόρταγοι, μανιακοί και ανισόρροποι ψυχικά και διανοητικά, μεγαλομανείς και ανασφαλείς, που θεωρούν τον πλανήτη και τα πλάσματά του ως παιχνίδια τους και ολόκληρη την ανθρωπότητα, κατώτερή τους. Σαν αποτυχημένοι, μπατιρημένοι από φως κι αγάπη, «θεοί», που θέλουν εκδίκηση. Από ποιόν άραγε και γιατί;

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ
Πηγή εικόνας: filmfanatic.org

Η ταινία κλείνει με έναν συγκλονιστικό μονόλογο που θα έπρεπε να γνωρίζουμε όλοι μας, λέξη τη λέξη, και να μην τον ξεχάσουμε ποτέ, γιατί, δυστυχώς, ο Μεγάλος Δικτάτορας δεν πέθανε ακόμα.


Στο παρακάτω βίντεο παρακολουθήστε τον συγκλονιστικό μονόλογο του Τσάρλι Τσάπλιν στην ταινία «Ο Μεγάλος Δικτάτωρ» (ελληνικοί υπότιτλοι).


Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:

Ο Μεγάλος Δικτάτορας: Ανελέητη πολιτική σάτιρα κατά του ναζισμού – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: http://theatrecomments.weebly.com – Τελευταία πρόσβαση 14/10/2021

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση:el.wikipedia.org – Τελευταία πρόσβαση 14/10/2021

The Great Dictator – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση:en.wikipedia.org – Τελευταία πρόσβαση 14/10/2021

Ο Μεγάλος Δικτάτωρ – 4/8/2021 – Πόλυ Λυκούργου – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση:flix.gr – Τελευταία πρόσβαση 14/10/2021

 

Γεννήθηκα και ζω στο Βόλο. Σπούδασα δημοσιογραφία και η γραφή είναι η μεγάλη μου αγάπη. Τα βιβλία και οι βόλτες στην πόλη και στην φύση, γεμίζουν ευχάριστα τον ελεύθερό μου χρόνο. Οι άνθρωποι είναι πάντα έμπνευση για μένα και θεωρώ πως τα πάντα γύρω μας, ακόμη και τα πιο απλά, μπορούν να μας διδάξουν, αρκεί να τα παρατηρούμε από κάθε οπτική.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

70s boho chic: Το trend που κάνει δυνατό comeback.

Το boho chic των 70s, εμπνευσμένο από την ανεπιτήδευτη αισθητική

Απόγνωση, Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ: Μια χειριστική πρόζα

Το αριστούργημα του Ναμπόκοφ, Απόγνωση, συντίθεται με μια συγκλονιστική πρόζα