Η Μαρία Θέκλα Αρτεμισία Μοντεσσόρι (Maria Tecla Artemisia Montessori) γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου του 1870 στο Κιαραβάλε της Ανκόνα. Ο πατέρας της, Αλεσάντρο Μοντεσσόρι, υπήρξε υπάλληλος στο Υπουργείο Οικονομικών ενώ παράλληλα ασκούσε διευθυντικά καθήκοντα σε ένα κρατικό καπνεργοστάσιο. Από την άλλη, η μητέρα της, Ρενίλντε Στοπάνι, ήταν μια ιδιαίτερα καλλιεργημένη γυναίκα, με υψηλή μόρφωση και παιδεία. Η μικρή Μαρία, σε ηλικία μόλις τριών χρονών, θα μετακομίσει με την οικογένεια της στην πόλη της Φλωρεντίας και από εκεί, το 1875, στην Ρώμη λόγω της δουλειάς του πατέρα της.
Τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσής της
Η Μοντεσσόρι ξεκίνησε την εκπαίδευσή της στην ηλικία των έξι ετών, σε ένα δημόσιο δημοτικό σχολείο. Οι μαθητικές της επιδόσεις δεν ήταν ιδιαίτερα καλές όμως ήδη από τις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού διακρινόταν με επαίνους για την εξαιρετική συμπεριφορά της. Από το σχολείο αυτό θα αποφοιτήσει τελικά το 1883, έχοντας ξεχωρίσει για τις επιδόσεις της στο μάθημα των Οικιακών. Την ίδια χρονιά και σε ηλικία 13 ετών, θα εισαχθεί στο Τεχνικό Σχολείο «Μικελάντζελο Μπουοναρότι» όπου θα διδαχθεί και μια πληθώρα μαθημάτων: ιταλικά, ιστορία, λογοτεχνία, λογιστική, μαθηματικά και γεωγραφία.
Τρία χρόνια αργότερα, το 1836, θα συνεχίσει τη φοίτηση της στο Τεχνικό Σχολείο «Λεονάρντο Ντα Βίντσι». Εκεί θα έρθει σε επαφή και με μαθήματα περισσότερων επιστημονικών κλάδων, όπως το ελεύθερο και γραμμικό σχέδιο, τη φυσική, τη χημεία, τη ζωολογία, τη φυτολογία αλλά και τις ξένες γλώσσες. Οι επιδόσεις της στις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά ήταν αυτές όμως που ξεχώρισαν.
Στην αρχή, τα πλάνα της για ανώτερες σπουδές αφορούσαν τη μηχανολογία, μια επιλογή που ήταν εξαιρετικά ασυνήθιστη για μια γυναίκα της εποχής. Ωστόσο, το 1890 είναι η χρονιά που η Μαρία Μοντεσσόρι θα ανακηρυχθεί επίσημα πτυχιούχος στη φυσική και τα μαθηματικά και τότε είναι που θα αποφασίσει να ασχοληθεί τελικά με την επιστήμη της Ιατρικής. Ωστόσο, δεν θα γίνει δεκτή στη σχολή από τη αρχή. Θα χρειαστεί να παρακολουθήσει μαθήματα λατινικών, ιταλικών, ανατομίας, πειραματικής φυσικής, ζωολογίας, φυτολογίας, ιστολογίας και χημείας. Μέχρι το 1893, πληρούσε όλες τις προϋποθέσεις για την ένταξή της στη σχολή και δεν θα μπορούσαν να αρνηθούν την εισαγωγή της. Έτσι, κατάφερε τελικά, μετά από μεγάλη προσπάθεια, να εισαχθεί στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης.
Η φοίτηση της Μοντεσσόρι στην Ιατρική σχολή και η μετέπειτα επαγγελματική της πορεία
Από τις αρχές τις φοίτησης της στη σχολή της Ιατρικής, δέχτηκε έντονη κριτική τόσο από τους συμφοιτητές όσο και από τους καθηγητές της εξαιτίας του φύλου της. Η κριτική αυτή θα εξαλειφθεί με τις άριστες επιδόσεις της, ενώ παράλληλα θα αναγκάζεται να παρακολουθεί μόνη της ορισμένα μαθήματα καθώς θεωρούνταν ακατάλληλο για μια γυναίκα να εξετάζει γυμνά πτώματα μαζί με τους άντρες συμφοιτητές της. Θα καταφέρει επίσης να αποσπάσει ένα ακαδημαϊκό βραβείο μόλις από το πρώτο χρόνο των σπουδών της και το 1897 θα ξεκινήσει την πρακτική της σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ως βοηθός γιατρού.
Θα εργαστεί για δύο συνεχόμενα χρόνια στην ψυχιατρική κλινική του Πανεπιστημίου εντρυφώντας με έρευνες και μελέτες στα παιδιά με νοητικά προβλήματα. Έτσι, από το 1891, η Μαρία Μοντεσσόρι θα δουλέψει με παιδιά που αντιμετώπιζαν αναπηρίες, ασθένειες και προβλήματα νοητικής υστέρησης. Παράλληλα, θα ξεκινήσει τα ταξίδια δημοσιεύοντας το επιστημονικό της υλικό σε διεθνές επίπεδο και το όνομα της θα είναι συνυφασμένο με την προάσπιση τόσο των δικαιωμάτων της γυναίκας όσο και του δικαιώματος των παιδιών με νοητική υστέρηση στην εκπαίδευση.
Το 1896 θα ολοκληρώσει τις σπουδές της κατέχοντας τις ειδικότητες της παιδιατρικής και της ψυχολογίας και θα είναι είναι επίσημα η πρώτη γυναίκα με πτυχίο Ιατρικής από ιταλικό πανεπιστήμιο. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1900, θα διοριστεί καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης με έδρα της την ανθρωπολογία.
Το «Σπίτι των παιδιών» και η μέθοδος Μοντεσσόρι
Το 1906 θα προσκληθεί σε μια πολύ φτωχή περιοχή της Ρώμης, το Σαν Λορέντζο, για να αναλάβει την εκπαίδευση των παιδιών. Εκεί θα της δοθεί η ευκαιρία να εφαρμόσει τις εκπαιδευτικές μεθόδους που είχε καλλιεργήσει όλο αυτά τα χρόνια και σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη. Έναν χρόνο μετά, στις 6 Ιανουαρίου και στην ίδια περιοχή, θα ανοίξει το πρώτο «Σπίτι των παιδιών», εφαρμόζοντας τους εκπαιδευτικούς τρόπους της σε εγκαταλειμμένα παιδιά ή παιδιά φτωχών οικογενειών που δεν είχαν ούτε τη στοιχειώδη μόρφωση.
Στο «Σπίτι των παιδιών» η Μοντεσσόρι θα επικεντρωθεί στην διδασκαλία μέσω εποπτικών μέσων, τα οποία θα είναι δικής της κατασκευής. Τα μαθήματα του σχολείου, ανεξάρτητα από τη θετική ή θεωρητική τους προσέγγιση, γίνονταν κατανοητά και αφομοιώνονταν από τα παιδιά μέσω των αισθήσεων. Άρχισαν σταδιακά να αυτοπειθαρχούνται μέσω απλών καθημερινών δραστηριοτήτων όπως είναι το καθάρισμα της τάξης ή η φροντίδα του κήπου. Μέσα σε λίγο καιρό, οι μαθητές της άλλαξαν εντελώς τους τρόπους τους, άρχισαν να διακατέχονται από ευγένεια, τρόπους, συνήθειες καλής υγιεινής ενώ κατάφεραν να μάθουν να γράφουν, να διαβάζουν και να συνεργάζονται μεταξύ τους.
Να έχετε πάντα την υπομονή να επαναλαμβάνετε στο παιδί ο,τι αρνείται να ακούσει, να το βοηθάτε κάθε φορά να καταλαβαίνει τα μειονεκτήματά του και να τα ξεπερνά. Να προσέχετε το περιβάλλον στο οποίο μαθαίνει το παιδί, να φροντίζετε να είναι πάντα ήσυχο, να εκφράζεστε με ήπιες λέξεις και να είστε πάντα στοργικοί. Να κάνετε πάντα αισθητή την παρουσία σας σ’ ένα παιδί που ψάχνει αλλά να απομακρύνεστε από ένα παιδί που έχει βρει τις απαντήσεις του.
Από εκείνα τα χρόνια και μετά, η Μαρία Μοντεσσόρι έγινε ευρέως γνωστή για την εξαιρετικά επιτυχημένη και εκσυγχρονισμένη παιδαγωγική της δραστηριότητα. Μέσα από αυτή την πρώτη πειραματική της τάξη στο Σαν Λορέντζο, διαμόρφωσε τον εκπαιδευτικό, παιδαγωγικό της χαρακτήρα και συγκέντρωσε τις αντιδράσεις και τα πορίσματα της στο βιβλίο της «Η μέθοδος της επιστημονικής παιδαγωγικής», το οποίο θα εκδοθεί αισίως το 1909.
Η μέθοδος της Μοντεσσόρι έθεσε το παιδί και τις πέντε αισθήσεις του στο επίκεντρο. Αποφεύγει τη γνώση που το παιδί θα ξεχάσει γρήγορα και αντιθέτως στοχεύει σε μια πολύπλευρη, με διάρκεια και όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού και της προσωπικότητας του. Το ευτυχισμένο παιδί είναι ένα παιδί που έχει καλλιεργηθεί πολυπρισματικά και σε διάφορους τομείς: κοινωνικούς, μαθησιακούς, σωματικούς κ.α. Για την επίτευξη αυτής της ανάπτυξης και της συνολικής κατανόησης βασικών εννοιών όπως οι μετρήσεις μεγεθών, τα χρώματα, τα σχήματα και άλλα, καταιγιστικό ρόλο παίζουν οι κατασκευές που ενεργοποιούν τις αισθήσεις και την εφευρετικότητα των παιδιών. Σε όλη αυτή τη διαδικασία, ο παιδαγωγός παρατηρεί, επιβλέπει και γνωρίζει εις βάθος το παιδί. Δεν σηκώνει ποτέ τον τόνο της φωνής του, δεν τρομοκρατεί το παιδί και δεν το θέτει ποτέ σε κατώτερη θέση με τιμωρίες που το εκθέτουν. Οργανώνει τις κατασκευές και το υλικό με το οποίο θα ασχοληθούν τα παιδιά, θέτει κανόνες και συμμετέχει μαζί τους στις δραστηριότητες χωρίς όμως ποτέ να είναι παρεμβατικός.
Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος. Η διαμόρφωση του χαρακτήρα δεν διδάσκεται. Προέρχεται από την εμπειρία και όχι την εξήγηση.
Η συμβολή της Μαρίας Μοντεσσόρι στην επιστήμη της παιδαγωγικής
Οι μέθοδος της αναγνωρίστηκε αρχικά στην Ιταλία και έπειτα σε πολλές άλλες χώρες. Η ίδια θα ταξιδέψει ασταμάτητα για τα επόμενα σαράντα χρόνια, μεταδίδοντας τις ιδέες της και ανοίγοντας εκπαιδευτικά ιδρύματα που έπαιρναν το όνομά της. Το 1922, η Μοντεσσόρι αναλαμβάνει επικεφαλής για την αναθεώρηση όλων των σχολείων στην Ιταλία και το 1929 ιδρύεται ο Διεθνής Οργανισμός Μοντεσσόρι. Το 1934 ωστόσο θα εγκαταλείψει την Ιταλία και θα εξοριστεί στην Ισπανία εξαιτίας της φασιστικής κυβέρνησης του Μουσολίνι, με τα βιβλία της να καίγονται στην πυρά καθώς δεν ταίριαζαν ιδεολογικά με το νέο καθεστώς.
Μετά το ξέσπασμα του Εμφυλίου στην Ισπανία, δεν θα μπορέσει να μείνει ούτε εκεί και έτσι θα μετακομίσει στην Ολλανδία, από την οποία θα φύγει επίσης με προορισμό την Ινδία. Στην Ιταλία θα επιστρέψει το 1947 μαζί με τον γιο και άξιο συνεχιστή της, Μάριο. Δύο χρόνια αργότερα, θα επιστρέψει στην Ολλανδία οπού θα αφήσει και την τελευταία της πνοή στις 6 Μαΐου του 1952, σε ηλικία 81 ετών.
Η Μαρία Μοντεσσόρι αποτέλεσε ένα σπουδαίο πρότυπο γυναίκας της εποχής. Επικεντρώθηκε τόσο στη διάδοση των εκπαιδευτικών μεθόδων της όσο και στο ίδιο το παιδί και το δικαίωμα του για ένα αρτιότερο και πιο ενδιαφέρον περιβάλλον μάθησης. Ο τρόπος της έθεσε στο επίκεντρο την ελευθερία έκφρασης του παιδιού και την ικανότητα του να αυτονομείται και να διδάσκεται μόνο του. Ενθάρρυνε τις μεικτές τάξεις με παιδιά διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, θεμελίωσε την αξία της ομαδικότητας και της αλληλεπίδρασης μεταξύ των μαθητών και απέρριψε κάθε είδους βαθμολογική αξιολόγηση.
Προτάθηκε τρεις φορές για το Νόμπελ Ειρήνης, αφήνοντας πίσω της μια ανεξίτηλη παρακαταθήκη στην επιστήμη της παιδαγωγικής.
Ακολουθεί βίντεο με την μέθοδο Μοντεσσόρι.
Πηγές:
Μαρία Μοντεσσόρι, ανακτήθηκε από el.wikipedia.org/wiki/Μαρία_Μοντεσσόρι, τελευταία πρόσβαση 4/5/2020
Μαρία Μοντεσσόρι, ανακτήθηκε από www.sansimera.gr/biographies/524, τελευταία πρόσβαση 4/5/2020
Μαρία Μοντεσσόρι, η παιδαγωγός που άλλαξε την εκπαίδευση, ανακτήθηκε από tvxs.gr/news/istoria/maria-montessori-i-paidagogos-poy-allakse-tin-ekpaideysi, τελευταία πρόσβαση 4/5/2020
Μαρία Μοντεσσόρι: Αυτή είναι η μέθοδός της που επηρέασε την παιδαγωγική, ανακτήθηκε από https://www.mothersblog.gr/news/story/16995/maria-montessori-h-methodos-tis-poy-epirease-tin-paidagogiki, τελευταία πρόσβαση 4/5/2020
