Στις 22 Ιουνίου συμπληρώνονται 79 χρόνια από την κήρυξη του πολέμου από τον Άξονα κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά τη διάρκεια του τρομερού αυτού Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, υπήρξε ένα όνομα το οποίο έγινε σύμβολο της σοβιετικής αντίστασης τόσο για ρομαντικούς όσο και για στρατιωτικά πρακτικούς λόγους. Το ρωσικό όνομα Κατιούσα, είναι γνωστό μέχρι σήμερα για μια σειρά από λόγους.
Η σύνθεση της Κατιούσα
Το όνομα Κατιούσα (Катюша) στη ρωσική είναι το υποκοριστικό του ονόματος Αικατερίνη (Екатерина). Η Κατιούσα στα ελληνικά επομένως μεταφράζεται ως η Κατερίνα. Ο κύριος λόγος ο οποίος καθιστά το όνομα πασίγνωστο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα, αποτελεί το ομώνυμο ρωσικό τραγούδι. Το 1938, στη Σοβιετική Ένωση, γράφτηκε το τραγούδι «Κατιούσα» από τον στιχουργό Μιχαήλ Ισακόφσκι και σε μουσική του συνθέτη Ματβέι Μπλάτερ.
Το τραγούδι αυτό ακούστηκε πρώτη φορά στις 28 Νοεμβρίου 1938. Τραγουδήθηκε από τη Βαλεντίνα Μπατίστσεβα, τον Γκεόργκι Βιογκράντοφ και τον Βζεβόλοντ Τιουτούνικ, συνοδεία της ορχήστρας Κνουσέφτσκι. Αργότερα, η Κατιούσα ερμηνεύτηκε και από άλλους Ρώσους τραγουδιστές όπως η Λίντια Ρουσλάνοβα, ο Ιβάν Ρεμπρόφ και ο Ιωσήφ Κομπζόν.
Η Κατιούσα και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Στις 22 Ιουνίου 1941, η ναζιστική Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο κατά τις Σοβιετικής Ένωσης. Υπό την καθοδήγηση του Σοβιετικού ηγέτη Ιωσήφ Στάλιν, τα πάντα στρατεύτηκαν στον αρχικό πόλεμο φθοράς κατά των εισβολέων. Έτσι, και το τραγούδι της Κατιούσα χρησιμοποιήθηκε για την αναπτέρωση του ηθικού των στρατιωτών που πολεμούσαν κατά των Γερμανών.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, το τραγούδι ξεκίνησε να ακούγεται από τα χείλη μαθητριών σχολείων από τη Μόσχα, το καλοκαίρι του 1941. Οι μαθήτριες τραγουδούσαν στους στρατιώτες που έφευγαν για το μέτωπο. Το τραγούδι είχε σπουδαία σημασία για το υψηλό ηθικό και τη σοβιετική προπαγάνδα. Οι στίχοι αναφέρονταν σε μια κοπέλα η οποία βγαίνει στην εξοχή και τραγουδά, κρατώντας στα χέρια της επιστολές από τον αγαπημένο της. Ο αγαπημένος της μάχεται στο μέτωπο και το τραγούδι λέει πως όσο εκείνη τον αγαπά, εκείνος θα έχει τη δύναμη να μάχεται για το καλό του λαού, κατά των εχθρών.
Το τραγούδι έγινε ύμνος στα χείλη των μαχόμενων πολιτών και στρατιωτών της ΕΣΣΔ. Γρήγορα, έγινε και στρατιωτικό εμβατήριο. Χαρακτηριστική ερμηνεία του στάθηκε αυτή του Μουσικού Συνόλου Αλεξάντροφ, της χορωδίας του Κόκκινου Στρατού.
Το «Όργανο του Στάλιν»
Όμως την ονομασία Κατιούσα δε θα έπαιρνε μόνο το ρωσικό πατριωτικό τραγούδι. Το 1941, η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε τη χρήση ενός νέου όπλου. Το νέο αυτό όπλο ήταν το σύστημα πολλαπλής εκτόξευσης πυραύλων τύπου ΒΜ-13. Το σύστημα αυτό πήρε την ονομασία Κατιούσα ή «Όργανο του Στάλιν». Το πρώτο όνομα φανερώνει την έμπνευση από το πατριωτικό τραγούδι.
Το οπλικό σύστημα Κατιούσα χρησιμοποιήθηκε με μεγάλη συχνότητα στις επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού κατά του Άξονα. Ήταν σημαντικό τμήμα του οπλισμού των ειδικών μονάδων φρουράς πυροβολικού του Ανωτάτου Γενικού Αρχηγείου της ΕΣΣΔ. Ήταν επιχειρησιακά ενεργή σε πολεμικές επιχειρήσεις της περιόδου 1941 – 1980, εντός και εκτός σοβιετικών εκστρατειών. Υπήρξε ένα τόσο ισχυρό όπλο, που 36 οχήματα του συστήματος μπορούσαν να καταστρέψουν μια έκταση άνω των 1000 στρεμμάτων με πυρκαγιές που δημιουργούνταν απ’τις εκρήξεις των πυραύλων. Το μέγιστο βεληνεκές του όπλου ήταν 8.500 μέτρα ενώ εκτοξεύονταν 7-10 πύραυλοι το δευτερόλεπτο με ταχύτητα 355 μέτρων ανά δευτερόλεπτο. Για τα δεδομένα του 1941, η Κατιούσα ήταν ένα υπερόπλο.
Τον Ιούλιο του 1941, οι Γερμανοί προσπάθησαν να περάσουν με βάρκες τον ποταμό Μπερεζίνα στη Λευκορωσία. Στην αντίπερα όχθη του ποταμού, ήρθαν αντιμέτωποι για πρώτη φορά με το τρομερό όπλο, την Κατιούσα. Οι πρώτες βολές πραγματοποιήθηκαν από πειραματική μονάδα επτά εκτοξευτών. Στις 14 Ιουλίου 1941, η Κατιούσα κατέστρεψε μια σιδηροδρομική διασταύρωση στην Όρσα της Λευκορωσίας, την οποία είχαν καταλάβει οι Γερμανοί.
Η Κατιούσα στάθηκε μπελάς για τους εισβολείς. Οι μεγαλύτερες πανωλεθρίες που υπέστησαν οι Γερμανοί εξαιτίας του όπλου ήταν στη μάχη του Κουρσκ, τον Ιούλιο του 1943 και στη μάχη του Μπριάνσκ, τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους. Και ως τραγούδι και ως όπλο, η Κατιούσα έβαλε το λιθάρι της στην οριστική ήττα του Άξονα στην Ευρώπη.
Ξένες διασκευές του τραγουδιού Κατιούσα
Το ρωσικό πατριωτικό τραγούδι Κατιούσα, έγινε γνωστό κατά τον πόλεμο και εκτός ΕΣΣΔ και υμνήθηκε από πολλούς αντιπάλους του Άξονα. Στην Ιταλία, ο στιχουργός Φελίτσε Κατσιόνε έγραψε το τραγούδι Fischia il vento χρησιμοποιώντας τη μελωδία του ρωσικού άσματος. Το 1943, μαζί με το Bella Ciao και το La Brigata Garibaldi, ήταν το πιο δημοφιλές τραγούδι στις τάξεις των Ιταλών Παρτιζάνων.
Στην Ελλάδα, η μελωδία αυτή, «έντυσε» τον ύμνο του ΕΑΜ, το τραγούδι της ομώνυμης αντιστασιακής οργάνωσης. Ο Ύμνος του ΕΑΜ ήταν δημοφιλές τραγούδι στις τάξεις των Ελλήνων ανταρτών τόσο κατά τη διάρκεια της Κατοχής και Αντίστασης όσο και κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Πολλά χρόνια αργότερα, το 2015, την ίδια μελωδία θα χρησιμοποιούσαν για διασκευή ο Τζίμης Πανούσης και ο Γιάννης Αγγελάκας. Το τραγούδι τους Η Κατιούσα του ΚΚΕ, αποτέλεσε ένα τραγούδι που σατίριζε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος και δημιούργησε ποικίλες αντιδράσεις. Γενικότερα, η μελωδία αυτή είναι γνωστή ακόμα και σήμερα και είναι πάντα συνδεδεμένη με τον πόλεμο των Σοβιετικών κατά των Γερμανών ναζί.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με το ρωσικό πατριωτικό τραγούδι Κατιούσα, σε ερμηνεία της χορωδίας του Κόκκινου Στρατού.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Κατιούσα (τραγούδι). Ανακτήθηκε από: el.wikipedia.org (τελευταία σύνδεση 17/6/2020)
Σύστημα «Κατιούσα»: Ένα από τα «καμάρια» του Σοβιετικού Στρατού. Ανακτήθηκε από: sputniknews.gr (τελευταία σύνδεση 17/6/2020)
