Το 2021, συμπληρώνονται τα 200 χρόνια από την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης. Όμως λίγοι γνωρίζουν πως αυτή δεν ξεκίνησε στον Μοριά και στη Ρούμελη αλλά στη Μολδοβλαχία (σημερινή Μολδαβία και Ρουμανία). Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία ήταν προπομπός της Ελληνικής Επανάστασης του Μοριά και της Ρούμελης, κατά του οθωμανικού ζυγού. Ξέσπασε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τη Φιλική Εταιρεία και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Η Φιλική Εταιρεία και η προετοιμασία της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία
Το 1814, στην Οδησσό της Ρωσίας, ιδρύθηκε από Έλληνες εμπόρους (Νικόλαος Σκουφάς, Εμμανουήλ Ξάνθος, Αθανάσιος Τσακάλωφ) η Φιλική Εταιρεία. Η Φιλική Εταιρεία αποτέλεσε μυστική οργάνωση που θα οργάνωνε και θα προετοίμαζε την επανάσταση των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της οποίας ήταν υποτελείς από το 1453. Η Εταιρεία στρατολογούσε μυστικά Έλληνες και Φιλέλληνες για τον ξεσηκωμό. Το 1820 είχε φτάσει στο απόγειό της ενώ είχε οριστεί πολιτικός και στρατιωτικός της ηγέτης ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Ο Υψηλάντης ήταν γόνος σπουδαίας Φαναριώτικης οικογένειας της Κωνσταντινούπολης. Ήταν λόγιος, στρατιωτικός και διατελούσε υπασπιστής του τσάρου Αλεξάνδρου Α’, με συμμετοχές στους Ναπολεόντιους Πολέμους.
Προς τα τέλη του 1820, τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας συνεδρίασαν στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας (σημερινής Μολδαβίας). Εκεί αποφασίστηκε η έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης στις αρχές του 1821, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες για τους εξής λόγους:
- Η επανάσταση έπρεπε να γίνει σύντομα καθώς υπήρχαν διαρροές της ιδέας στις τάξεις της Υψηλής Πύλης, δηλαδή του Σουλτάνου και της οθωμανικής διοίκησης.
- Ο Σουλτάνος ήταν απασχολημένος με την Ήπειρο, στον πόλεμο κατά του Αλή Πασά που είχε στασιάσει εναντίον του. Οπότε η στάση του Αλή Πασά λειτουργούσε σαν καλός αντιπερισπασμός.
- Η επανάσταση στη Μολδοβλαχία θα λειτουργούσε κι αυτή σαν καλός αντιπερισπασμός για να εδραιωθεί αργότερα η επανάσταση στη νότια Βαλκανική (Μοριάς, Ρούμελη και αλλού).
- Οι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες συνόρευαν με τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Υπήρχε η ύστατη ελπίδα και η εντύπωση ότι σε περίπτωση αποτυχίας, η επανάσταση θα είχε τη στήριξη της Ορθόδοξης Ρωσίας. Εντύπωση ωστόσο λαθεμένη, καθώς η αχανής αυτοκρατορία ήταν μέλος της αντεπαναστατικής Ιεράς Συμμαχίας.
Ηγετικά πρόσωπα της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία
Βεβαίως, ο Υψηλάντης δεν ήταν μόνος. Η Φιλική Εταιρεία είχε συγκεντρώσει χρήματα, πολεμικό υλικό, εθελοντές και αξιωματούχους της περιοχής. Τον Υψηλάντη πλαισίωναν άτομα όπως ο επικεφαλής του ρωσικού προξενείου, Δημήτριος Αργυρόπουλος, ο γενναίος χωροφύλακας καπετάν – Βασίλειος Καραβιάς ή Καραβίας, ο Ρουμάνος ηγέτης Τούντορ Βλαντιμηρέσκου, ο ηγέτης της Μολδαβίας Αλέξανδρος Σούτσος και οι οπλαρχηγοί Γιωργάκης Ολύμπιος και Ιωάννης Φαρμάκης. Ξεχωρίζει ανάμεσα στα επαναστατικά ένοπλα σώματα, ο Ιερός Λόχος, που αποτελούνταν από 500 Έλληνες εθελοντές, κυρίως νεαρούς φοιτητές που πραγματοποιούσαν τις σπουδές τους στην Ευρώπη. Αρχηγός του Ιερού Λόχου ήταν ο Νικόλαος Υψηλάντης, αδελφός του Αλέξανδρου.
Η Έκρηξη της Επανάστασης
Στις 21 Φεβρουαρίου 1821, ο Δημήτριος Αργυρόπουλος μαζί με τους Δημήτριο Αρβανιτάκη και Βασίλειο Καραβιά, κήρυξαν την επανάσταση στο Γκαλάτσι. Την επόμενη ημέρα, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, διέβη με τα στρατεύματα του τον ποταμό Προύθο και κήρυξε την έναρξη της Επανάστασης. Στις 24 Φεβρουαρίου 1821, εισήλθε στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας για να εκδώσει και να διαδώσει την προκήρυξη, το μανιφέστο του Αγώνα με τίτλο «Μάχου υπέρ Πίστεως και Ελπίδος». Στόχος του μανιφέστου ήταν η ανύψωση του ηθικού των Ελλήνων επαναστατών και η κινητοποίηση των βασιλείων και ηγεμόνων της Ευρώπης κατά του Οθωμανού τυράννου. Παρακάτω ακολουθούν αποσπάσματα της προκήρυξης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
«Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι’ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν.
Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! Η Πατρίς μας προσκαλεί! […]
Κινηθήτε, ω φίλοι, και θέλετε ιδή μίαν Κραταιάν δύναμιν να υπερασπισθή τα δίκαιά μας! Θέλετε ιδή και εξ αυτών των εχθρών μας πολλούς, οίτινες, παρακινούμενοι από την δικαίαν μας αιτίαν, να στρέψωσι τα Νώτα προς τον εχθρόν και να ενωθώσι με ημάς· […]
Ας καλέσωμεν λοιπόν εκ νέου, ω Ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες, την ελευθερίαν εις την κλασικήν γην της Ελλάδος! Ας συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών! Ας πολεμήσωμεν εις τους τάφους των Πατέρων μας, οι οποίοι, διά να μάς αφήσωσιν ελευθέρους, επολέμησαν και απέθανον εκεί! […]
Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι η Πατρίς Μας Προσκαλεί!
Αλέξανδρος Υψηλάντης
Την 24ην Φεβρεαρίου 1821 Εις το γενικόν στρατόπεδον του Ιασίου»
Η κακή εξέλιξη του Αγώνα στη Μολδοβλαχία
Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία θα διαρκούσε από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 1821, συνυπάρχοντας παράλληλα με την Επανάσταση στον ελληνικό κορμό της νότιας Βαλκανικής. Αρχικά οι επαναστάτες σημείωναν στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως η κατάληψη του Βουκουρεστίου (17 Μαρτίου 1821) και η μάχη στο Γαλάτσι. Οι δυνάμεις του Υψηλάντη απλώνονταν στο σημερινό χώρο της σημερινής Μολδαβίας και της Ρουμανίας.
Όμως στο διπλωματικό κομμάτι η Επανάσταση θα αποτύγχανε παταγωδώς. Ο τσάρος Αλέξανδρος Α’ της Ρωσίας όχι μόνο δεν την στήριξε, αλλά την αποκήρυξε, υπό την πίεση της Ιεράς Συμμαχίας. Η Ιερά Συμμαχία των μοναρχιών της Ευρώπης, επιθυμούσε τη διατήρηση του status quo που ίσχυε μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Επομένως όλες οι μοναρχίες της Ευρώπης, καταδίκασαν την Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Επίσης, ο τσάρος καθαίρεσε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στο βαθμό του στρατιώτη με έγγραφο που υπέγραφε και ο Ιωάννης Καποδίστριας, υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας.
Η Επανάσταση αποκηρύχθηκε ακόμα και από τον πνευματικό ηγέτη των Ελλήνων Ορθοδόξων. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’, υπό την πίεση και τον φόβο της Υψηλής Πύλης, αφόρισε την Επανάσταση και όλα της τα πρόσωπα. Ενέκρινε δε παρά τη θέλησή του, τις σφαγές των χριστιανικών πληθυσμών από τον Σουλτάνο που θα γίνονταν ως αντίποινα της Επανάστασης.
Η συντριβή των επαναστατών
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι επαναστάτες της Βλαχίας, έμειναν μοναχοί και διπλωματικά και στρατιωτικά. Στο μεταξύ κάποιοι οπλαρχηγοί και μέλη της Εταιρείας πρόδωσαν την Επανάσταση και αυτομόλησαν στην οθωμανική πλευρά. Ένας από αυτούς, ο Τούντορ Βλαντιμηρέσκου κατηγορήθηκε για αυτό και εκτελέστηκε από την Εταιρεία. Παράλληλα, και με τη συγκατάθεση του τσάρου, εισήλθαν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες επίλεκτες τουρκικές δυνάμεις για να καταστείλουν την Επανάσταση.
Οι περίπου 7.000 Έλληνες μαχητές ήταν πια μοναχοί έναντι υπεράριθμων εχθρών. Ο επίλογος γράφτηκε στις μάχες του Δραγατσανίου (19 Ιουνίου 1821), του Σκουλενίου (29 Ιουνίου 1821) και της Μονής Σέκκου (Σεπτέμβριος 1821). Ο Ιερός Λόχος και οι Έλληνες επαναστάτες σκοτώθηκαν σχεδόν όλοι. Σπουδαίοι οπλαρχηγοί όπως ο Γιωργάκης Ολύμπιος και ο Ιωάννης Φαρμάκης βρήκαν ηρωικό θάνατο μαχόμενοι μέχρι το τέλος. Κάποιοι κατάφεραν να διαφύγουν προς τον νότο για να συνεχίσουν στις επιχειρήσεις της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέφυγε καταρρακωμένος και απογοητευμένος στην Αυστρία όπου εκεί συνελήφθη και φυλακίστηκε από τον ραδιούργο καγκελάριο Κλέμενς Μέτερνιχ.
Αποτίμηση
Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία εκ πρώτης όψεως απέτυχε παταγωδώς. Όμως η συνεισφορά της απεδείχθη μεγάλη. Λειτούργησε ως καλός αντιπερισπασμός για την ανάπτυξη της Επανάστασης στον νότο, στο Μοριά και τη Ρούμελη. Ο Σουλτάνος ήταν απασχολημένος, τόσο με τη Μολδοβλαχία όσο και με τον πόλεμο κατά του Αλή Πασά. Οι επίλεκτοι στρατοί του ακόμα δεν θα έβλαπταν την Ελληνική Επανάσταση στο νότο, η οποία ξέσπασε τον Μάρτιο του 1821. Και τα υπόλοιπα είναι ιστορία…
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Ελληνική Επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Ανακτήθηκε από: el.wikipedia.org (τελευταία σύνδεση 22/2/2021)
”Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος”: Η επαναστατική προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ανακτήθηκε από: sansimera.gr (τελευταία σύνδεση 22/2/2021)
