Ο Γουλιέλμος Β’ της Γερμανίας (Friedrich Wilhelm Viktor Albrecht), γεννήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 1859 και απεβίωσε στις 4 Ιουνίου 1941. Κυβέρνησε Γερμανία και Πρωσία με τον τίτλο του αυτοκράτορα (Κάιζερ) από την 15η Ιουνίου του 1888 μέχρι την 9η Νοεμβρίου του 1918. Επί της βασιλείας του, η Γερμανία ακολούθησε μια αμφιλεγόμενη εξωτερική πολιτική, που έμελλε να οδηγήσει σε αστάθεια την Ευρώπη και θα κατέληγε στο ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Γουλιέλμος Β’ ανέλαβε το θρόνο σε ηλικία 29 ετών, μετά από το θάνατο του πατέρα του Φρειδερίκου Γ’. Η προσωπική και πολιτική σύγκρουση με τον Καγκελάριο Όττο Φον Μπίσμαρκ, οδήγησε σε παραίτηση του δεύτερου, και την απομάκρυνσή του απ’ την πολιτική σκηνή. Η αποικιακή πολιτική της Γερμανίας και οι σχέσεις με τη Ρωσία ήταν οι δύο βασικοί πυλώνες της διαφωνίας των δύο ανδρών. Μετά την ρήξη με τον Μπίσμαρκ, το 1897, ο Κάιζερ είχε πλέον το πεδίο ελεύθερο για να προβεί στην προσπάθεια υλοποίησης φιλόδοξων σχεδίων που απέβλεπαν σε μία παγκόσμια πολιτική (Weltpolitik).
Η γαλλορωσική προσέγγιση και η Εγκάρδια Συνεννόηση κατά του Κάιζερ
Ο βαρώνος Χόλσταϊν, με μεγάλη επιρροή στο γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών, έπεισε τον Γουλιέλμο Β’ να μην ανανεώσει η Γερμανία την γερμανορωσική συνθήκη Αντασφαλίσεως του 1887. Το επιχείρημα ήταν πως η διατήρησή της, καθώς ήταν μυστική, θα έφερνε την Γερμανία αντιμέτωπη με την Μεγάλη Βρετανία. Με την επίσκεψη του Κάιζερ στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1898, και την παραχώρηση άδειας από το Σουλτάνο σε Γερμανούς κεφαλαιούχους για την κατασκευή σιδηροδρομικής γραμμής, Γαλλία και Βρετανία έβλεπαν να θίγονται τα συμφέροντά τους σε Μεσόγειο και Μέση Ανατολή. Ο Χόλσταϊν υποστήριζε πως η επιδίωξη μιας γερμανοβρετανικής προσέγγισης θα ήταν επωφελέστερη για την Γερμανία, και επομένως η ειδική σχέση της με την Ρωσία μπορούσε να εγκαταλειφθεί.
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ρωσία στρέφεται προς την Γαλλία, την οποία ο Μπίσμαρκ είχε αριστοτεχνικά απομονώσει. Η Ρωσία, μετά την άρνηση της Γερμανίας για χορήγηση δανείου, αρχίζει να διαπραγματεύεται με Γάλλους τραπεζίτες, οι οποίοι της εκδίδουν δάνειο ύψους 125 εκατομμυρίων ρουβλίων, με αντάλλαγμα πολιτική στήριξη. Ακολουθούν παραγγελίες γαλλικών όπλων και κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, αλλά οι δύο χώρες δεν έχουν υπογράψει ακόμα συνθήκη, λόγω των ρωσικών αναστολών.
Η γερμανοβρετανική αποικιακή συμφωνία του 1890, κάνει την Ρωσία να αναρωτιέται αν η Βρετανία θα προσχωρήσει τελικά στην Τριπλή Συμμαχία. Η τελευταία, ανανεώνεται το 1891, και βάζει τέλος στην διστακτικότητα της Ρωσίας. Στις 27 Αυγούστου 1891 υπογράφουν μια γενικού χαρακτήρα συμφωνία που υποχρεώνει Γαλλία και Ρωσία σε κοινές διαβουλεύσεις, και ακολουθεί η υπογραφή συμμαχικής στρατιωτικής συμφωνίας στις 18 Αυγούστου του 1892.
Η Γαλλία έχοντας πλέον κατορθώσει να βγει απ’ την απομόνωση, προσεγγίζει τη Βρετανία, με στόχο τον αποκλεισμό της Γερμανίας. Ο Κάιζερ Γουλιέλμος Β’ απορρίπτει τις προτάσεις Τσάμπερλεν για σύναψη γερμανοβρετανικής συμμαχίας καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου 1898-1901, επιμένοντας η Βρετανία να συμπεριλάβει, πέρα απ’ την Γερμανία, και την Αυστροουγγαρία και την Ιταλία στις υποχρεώσεις της.
Η Βρετανία αρνείται, και έτσι ανοίγει ο δρόμος για την γαλλοβρετανική σύμπραξη. Με τον διακανονισμό της Εγκάρδιας Συνεννόησης του 1904, η Βρετανία διασφαλίζει τα αποικιοκρατικά συμφέροντά της, και ρυθμίζεται ο γαλλοβρετανικός ανταγωνισμός σχετικά με την Αίγυπτο και το Μαρόκο. Η Γερμανική Αυτοκρατορία έχει καταφέρει να συσπειρώσει τρεις, πρώην εχθρικές μεταξύ τους, μεγάλες δυνάμεις, εναντίον της.
Ο γερμανοβρετανικός ανταγωνισμός και η Τριπλή Συνεννόηση
Η Weltpolitik είχε ως βασική συνιστώσα τη συγκρότηση ισχυρού γερμανικού ναυτικού. Πέρα από το προφανές της αποτελεσματικής διαχείρισης μιας ενδεχόμενης σύγκρουσης με τη Βρετανία, η Γερμανία ήθελε να είναι σε θέση να υπερασπιστεί συμφέροντά της στη θάλασσα. Το 1908, η Γερμανία απέρριψε την βρετανική πρόταση για τον αμοιβαίο αυτοπεριορισμό του ρυθμού ναυπήγησης πολεμικών σκαφών, μεγαλώνοντας το πολιτικό χάσμα ακόμα περισσότερο.
Στο μεταξύ η Αγγλία, παρατηρώντας τις γερμανικές κινήσεις, ήταν πεπεισμένη πως μια συμμαχία με την Γαλλία και την Ρωσία θα αναχαίτιζε τις βλέψεις της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Με την υπογραφή της βρετανορωσικής συνθήκης του 1907, η Περσία διαιρείται σε τρεις ζώνες (ρωσική σφαίρα επιρροής, αντίστοιχη βρετανική, και ουδέτερη ζώνη), η Ρωσία παραιτείται απ’ τις αξιώσεις της στο βρετανικό προτεκτοράτο, Αφγανιστάν, και η Αγγλία αποσύρεται απ’ την περιοχή του Θιβέτ. Επομένως, ο σχηματισμός της Τριπλής Συνεννόησης (Αντάντ) είναι πλέον εμφανής, και αποτελούμενος από δύο συμφωνίες, αγγλορωσική και γαλλοαγγλική, και από την γαλλορωσική συμμαχία.
Σύνδρομο της Περικύκλωσης και ψυχολογία της σύγκρουσης
Η τριμερής αυτή προσέγγιση παρακολουθείται απ’ τον Κάιζερ και το Βερολίνο με μεγάλη ανησυχία. Το σύνδρομο της Περικύκλωσης (Einkreisung) καλλιεργήθηκε από τον Τύπο, τόσο της Γερμανίας, που επεσήμαναν τον κίνδυνο στον οποίο βρίσκονταν η Γερμανία, όσο και της Γαλλίας, Ρωσίας, Αγγλίας, που θεωρούσαν την Αντάντ τη μόνη λύση για την αντιμετώπιση της γερμανικής επιθετικότητας. Το 1914, η Γερμανία υπογράφει σύμφωνο στρατιωτικής συμμαχίας με την Αυστροουγαρία ενώ το έδαφος για στρατιωτική συμφωνία με την Ιταλία προλειαίνεται. Ο φόβος που κυριαρχεί στον ευρωπαϊκό χώρο μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, αναγκάζει τα κράτη να προβούν σε μια κούρσα εξοπλισμών.
Η Γερμανία αυξάνει το στρατό της κατά 240 χιλιάδες άντρες, φτάνοντας τον συνολικό αριθμό των 761,000, έχοντας ως στόχο την ετοιμότητα για επίθεση στη Γαλλία, ενώ η Αυστροουγαρία συγκεντρώνει δυνάμεις στα νότια σύνορά της, νιώθοντας απειλούμενη απ’ τη Σερβία. Η Γαλλία αυξάνει την στρατιωτική της θητεία με την δύναμής της πλέον να ανέρχεται στους 750,000 στρατιώτες και η Ρωσία αναδιοργανώνει το στρατό της με στόχο τους 1,800,000 στρατιώτες μέχρι το τέλος του 1913, και το ξέσπασμα πολέμου είναι πια θέμα χρόνου.
Επίλογος για τον Κάιζερ
Ο Κάιζερ θεωρείται από πολλούς ως υπαίτιος για την όξυνση των σχέσεων της Γερμανίας με το διεθνές περιβάλλον και την διολίσθηση της Ευρώπης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άλλοι υποστηρίζουν πως το γερμανικό επιτελείο δρούσε εξ ονόματός του, αφήνοντας το μονάρχη παραγκωνισμένο. Γεγονός είναι, ότι όσο ήταν Αυτοκράτορας, η Γερμανία ακολούθησε μια φιλόδοξη μεν, αδιάλλακτη δε, στρατηγική όσον αφορά τις διεθνείς σχέσεις. Το 1918, ο Γουλιέλμος Β’ καθαιρέθηκε απ’ το αξίωμά του και κατέφυγε στην Ολλανδία, όπου και έμεινε μέχρι το θάνατό του.
Ντοκιμαντέρ- Αφιέρωμα στον Κάιζερ Γουλιέλμο Β’:
Πηγές:
Θ. Χριστοδουλίδης. Διπλωματική Ιστορία Τριών Αιώνων, Β Τόμος. Εκδόσεις Σιδέρης 2004.
Wilhelm II (1859 – 1941). Ανακτήθηκε από bbc.co.uk. (Τελευταία πρόσβαση: 16/1/2021).
Wilhelm II: emperor and outsider. Ανακτήθηκε από dw.com (Τελευταία πρόσβαση: 16/1/2021).
