Ο Γιώργης Παυλόπουλος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς, αν όχι ο σημαντικότερος, μεταπολεμικούς ποιητές. Στα ποιήματά του συναντώνται τόποι γνώριμοι: ιστορία, μνήμη, απώλεια, έρωτας. Με γραφή απλή και άμεση, είναι σαν να ακούει κανείς τον εαυτό του να εξομολογείται. Οι στίχοι του είναι βιώματα δικά του. «Αυτό που γράφω το έχω ζήσει», έχει πει άλλωστε. Αλλά επίσης είναι και βιώματα του αναγνώστη ή ιστορίες που του έχουν αφηγηθεί.
Στα γραφόμενά του συναντώνται οι ζοφερές εικόνες της κατοχής, της εθνικής αντίστασης και του εμφυλίου πολέμου, αλλά και η απογοήτευση για τη δικαίωση της Αριστεράς, που δεν ήρθε ποτέ. Ο ποιητής Γιώργης Παυλόπουλος είναι δημιουργός ποιητικών σκηνών της ανθρώπινης ζωής. Μιας ζωής που πατά μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, μεταξύ τόπου και χρόνου. Εκτός από τα ποιήματα τον απασχόλησε πολύ και η ποιητική. Τι είναι ποίηση; Τι είναι ποιητής; Ο ίδιος είναι ίσως η απάντηση και στα δυο ερωτήματα.
Γιώργης Παυλόπουλος και η ζωή του
Ο Γιώργης Παυλόπουλος, ποιητής της α’ μεταπολεμικής γενιάς, γεννήθηκε στον Πύργο της Ηλείας, στις 22 Ιουνίου 1924. Εκεί έζησε μόνιμα και πέθανε στις 26 Νοεμβρίου 2008. Τελειώνοντας το σχολείο, έφυγε για την Αθήνα με σκοπό να σπουδάσει στη Νομική Σχολή. Οι σπουδές του δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ αφού αφοσιώθηκε στην ποίηση. Επέστρεψε στην γενέτειρά του όπου εργάστηκε ως λογιστής και γραμματέας στον ιδιωτικό τομέα.
Όπως ο ίδιος έχει πει έγραφε από νεαρή ηλικία. Τα πρώτα του δημοσιευμένα κείμενα ήταν δύο διηγήματα, το 1940 στην εφημερίδα Πατρίς του Πύργου. Το πρώτο του ποίημα με τίτλο «Ο νεκρός Γ.Π.» δημοσιεύτηκε το 1943, στο περιοδικό «Οδυσσέας», που εξέδιδε με φίλους του. Ο Γιώργης Παυλόπουλος είχε στενούς φιλικούς δεσμούς με τον ποιητή Τάκη Σινόπουλο με τον οποίο και συνεργάστηκε σε μια πειραματική γραφή ποιημάτων που εκδόθηκε σε συλλογή ποιημάτων του Σινόπουλου. Ήταν επίσης φίλος με τους πεζογράφους Νίκο Καχτίτση και Ηλία Παπαδημητρακόπουλο αλλά και με τον Γιώργο Σεφέρη.
Η σκληρότητα και δυσκολία της εποχής στην οποία έζησε αποτυπώνονται στις πρώτες ποιητικές του συλλογές. Αλλά κι ο ίδιος αναφέρεται σε συνεντεύξεις και ομιλίες του, στις συνθήκες της εξαθλίωσης, της πείνας και του θανάτου που ζούσε ο ίδιος κι οι άνθρωποι της γενιάς του.
Γιώργης Παυλόπουλος και ποιητικό έργο
Η πρώτη ποιητική συλλογή του Γιώργη Παυλόπουλου είναι «Το κατώγι», το 1971, ενώ ακολούθησε «Το σακί» το 1980. Στις δυο πρώτες συλλογές παρακολουθούμε τα σημάδια της αγωνίας και της πάλης για ζωή. Η εθνική αντίσταση κι ο εμφύλιος πόλεμος αποτυπώνονται με τρόπο δραματικό αλλά απαλλαγμένο από υπερβολές. Είναι μια αφήγηση που περιγράφει την τραγικότητα και τη σκληρότητα των γεγονότων χωρίς να βαραίνει με υπερβολές κι έντονους συναισθηματισμούς.
Στις δυο αυτές συλλογές του, ο ποιητής εκφράζει το αίσθημα της ματαιότητας της ύπαρξης και των αγώνων. Οι εικόνες είναι ζοφερές και βγαλμένες μέσα από την ιστορική στιγμή. Ο άγριος θάνατος των ανταρτών, η ατίμωση των νεκρών, οι αποκρουστικές και βίαιες σκηνές που αντικρίζουν οι άνθρωποι, οι εκτελέσεις, το αίμα, ο φόβος, ο χαμός. Είναι ξεκάθαρο το πόσο επηρέασαν τον ποιητή η άδικη και σκληρή απώλεια της ζωής αθώων αγωνιστών, ανθρώπων που μάχονταν για επιβίωση, ισότητα κι αδελφοσύνη χωρίς ποτέ να τους αναγνωριστεί.
«Και τι είναι τελικά το Ποίημα; Ίσως είναι το νόμισμα που σφίγγει στα δόντια του ο Ποιητής για να μπει στη βάρκα του Θανάτου. Με αυτό θα πληρώσει για το μέγα θαύμα που αξιώθηκε και που δεν είναι άλλο από την ίδια τη ζωή».
Ο έρωτας κι η ποίηση στα ποιήματά του
Το 1988 έρχονται τα περίφημα «Αντικλείδια». Η στροφή στη θεματολογία είναι φανερή. Ο έρωτας κι η ποίηση είναι οι πρωταγωνιστές. Η αγάπη για την γυναίκα, η ευαισθησία κι ο ερωτισμός σηματοδοτούν τώρα τη ζωή. Με γραφή αφηγηματική κι αισθαντική, ο ποιητής μιλά για τον έρωτα με λιτότητα και ουσία. Τον έρωτα χωρίς τραύματα και δακρύβρεχτες εντάσεις, αλλά τον ισορροπημένο και καθημερινό έρωτα. Η ποίηση κι ο διάλογος μαζί της είναι επίσης το ζήτημα που απορροφά τον ποιητή. Είναι η λύση που μοιάζει να ταιριάζει σε πολλά ερωτήματα και η απάντηση που ζητά ο Γιώργης Παυλόπουλος στις αναζητήσεις του.
Στα Αντικλείδια ο ποιητής μας μιλά για την ανοιχτή πόρτα που είναι η ποίηση. Ο κάθε ένας όμως από μας μπορεί να δει κάτι διαφορετικό πίσω απ’ αυτή την πόρτα. Ανάλογα την ερμηνεία που θα δώσει κανείς στα ποιήματα που είναι αυτά τα αντικλείδια για να εισέλθει στην ποίηση.
Στο ίδιο κλίμα και οι τρεις επόμενες συλλογές του, «Λίγος άμμος» το 1997, «Πού είναι τα πουλιά», το 2004, «Να μην τους ξεχάσω», το 2008. Γυναίκα και ποίηση προσεγγίζονται ερωτικά και με διάθεση να φωτιστούν και να κατακτηθούν σε βάθος και αληθινά. Με γλώσσα κι έκφραση λιτή κι αστόλιστη μιλά απλά για έννοιες σύνθετες όπως η ποίηση, η μνήμη, ο έρωτας, ο θάνατος. Και μοιάζει να έχει αντιστρέψει τον κανόνα του χρόνου ξεκινώντας να γράφει για δραματικά ιστορικά γεγονότα στα πρώτα του χρόνια αλλά να ολοκληρώνει την ποιητική του πορεία μιλώντας για θέματα νεανικά και φρέσκα όπως ο έρωτας.
«Εγώ ποτέ δεν αναλύω. Αφήνω την περαιτέρω έρευνα για τον αναγνώστη. […] Δεν μπορώ να διδάξω την ποίηση. Δεν ξέρω τι είναι η ποίηση, κι αυτό εκφράζω με “Τα αντικλείδια” κλπ. Δεν υπάρχει ορισμός της ποίησης».
Το στίγμα του στην ελληνική λογοτεχνία
Εκτός από τις έξι αυτές συλλογές ο Γιώργης Παυλόπουλος εξέδωσε το 1990 τα «Τριάντα τρία Χαϊκού» αλλά και δοκίμια για την ποίηση. Μετέφρασε ποιήματα των Έζρα Πάουντ, Τόμας Έλιοτ και Σίτγουελ. Επίσης εκδόθηκε η αλληλογραφία του με τον φίλο του λογοτέχνη Νίκο Καχτίτση με τίτλο «Τα γράμματα του Νίκου Καχτίτση στον Γιώργη Παυλόπουλο», το 2002. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά Ποιητική Τέχνη, Ο Αιώνας μας, Αιολικά Γράμματα, Η Συνέχεια αλλά και με την εφημερίδα Η Καθημερινή. Ποιήματά του μεταφράστηκαν και κυκλοφόρησαν στα αγγλικά και τα γαλλικά, σε πολλές χώρες, αλλά συμπεριλήφθηκαν και στη Νεοελληνική Λογοτεχνία της Γ’ Ενιαίου Λυκείου.
Ακόμη, ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με τη ζωγραφική και συμμετείχε με έργα του στην ΙΘ’ Πανελλήνια έκθεση ζωγραφικής. Ήταν τέλος, ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. Ο Γιώργης Παυλόπουλος έχει σίγουρα αφήσει το στίγμα του στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Με εικόνες αφηγηματικές, σχεδόν κινηματογραφικές, με άμεση, καθαρή και πολυσήμαντη γραφή, με συναισθηματική ισορροπία και ποιητική διαύγεια, έχει να πει πολλά και σημαντικά στον σημερινό και μελλοντικό αναγνώστη.
«Η Ποίηση είναι αυτό που ποτέ δεν ειπώθηκε και ούτε πρόκειται ποτέ να ειπωθεί». Γιώργης Παυλόπουλος
Ακολουθεί βίντεο με την απαγγελία του ποιήματος Τα αντικλείδια του Γ. Παυλόπουλου από τον ποιητή Ε. Μύρων
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σ’ αυτό το άρθρο:
- Γιώργης Παυλόπουλος: «Ποιήματα 1943-2008», Χρίστος Παπαγεωργίου. Ανάκτηση από : diastixo.gr (Τελευταία Σύνδεση 24/11/2020)
- Γιώργης Παυλόπουλος, Ανθολόγιο Ποιημάτων (Εισαγωγή-Ανθολόγηση:Στάθης Κουτσούνης). Ανάκτηση από : poiein.gr (Τελευταία Σύνδεση 22/11/2020)
- Γιώργης Παυλόπουλος. Aνάκτηση από: biblionet.gr (Τελευταία Σύνδεση 24/11/2020)
- Γιώργης Παυλόπουλος – ο ποιητής και η ποιητική του. Aνάκτηση από: users.uowm.gr (Τελευταία Σύνδεση 22/11/2020)
